In de media wordt veel aandacht besteed aan het oude orgel van de Nicolaïkerk te Utrecht. Er vindt een landelijke discussie plaats over de toekomst van dit orgel.
Aangezien het voor de Zeeuwse orgelliefhebber ook belangrijk is wat er met dit orgel gaat gebeuren -de kas van dit orgel bevindt zich namelijk in de Koorkerk te Middelburg- leek het mij goed om vanuit de Zeeuwse Bibliotheek aandacht aan dit onderwerp te besteden.
De Zeeuwse Bibliotheek heeft in de muziekcollectie een zwaartepunt op het gebied van orgelmuziek en literatuur over orgel en participeert samen met de Stadsbibliotheek Haarlem in het Kenniscentrum voor orgelmuziek : orgelmuziekweb
Waarom is dit orgel zo belangrijk en waarom kwam er een landelijke discussie op gang over dit orgel?
Het oorspronkelijke orgel van de Utrechtse Nicolaïkerk is het oudste orgel van ons land. Het werd in 1479 gebouwd door Peter Gerritsz. In 1547 vernieuwde Cornelis Gerritsz het bovenwerk en voegde een rugpositief (het voorste gedeelte van het orgel) toe. In de 17de en 18de eeuw werkten onder anderen Dirck Petersz de Swart, Jacob Jansz van Lin, Galtus van Hagerbeer, Johan Nicolaas Heerman en Christian Mueller aan het instrument. In 1886 kreeg de Nicolaïkerk een nieuw orgel. Het oude orgel werd overgebracht naar het Rijksmuseum, waar het tot 1940 hing. Het orgel was echter niet bespeelbaar. Bij de ontruiming van het Rijksmuseum (wegens de dreigende oorlog) werd het orgel gedemonteerd en opgeslagen, waarna de kas in 1952 in bruikleen werd gegeven aan de Koorkerk in Middelburg.
Inmiddels zijn er concrete plannen om de kas in de Nicolaïkerk te herenigen met het binnenwerk en het instrument weer bespeelbaar te maken. Veel orgelliefhebbers kijken hier naar uit. Er zijn ook groeperingen die het orgel liever niet willen laten restaureren.
De bezwaren komen met name van de gebruikers van de Koorkerk. Zij menen dat alleen al het bespeelbaar maken teveel schade aanbrengt aan het orgel. Een alternatief is een goede replica…
Ik ben zeer benieuwd hoe deze discussie zich ontwikkelt, het laatste woord is hier nog niet over gezegd.
In dit kader wil ik de (orgel)liefhebber nog attent maken op het prachtige boek dat eind 2009 is uitgekomen in de serie ‘Nederlandse Orgelmonografieën’: ‘Het oude orgel van de Nicolaïkerk te Utrecht. Kroongetuige van de Nederlandse muziekgeschiedenis’. Dit boek is een eerbetoon aan dit fascinerende orgel, dat getuigenis aflegt van de allervroegste Nederlandse orgelbouw.
Het boek is opgenomen in de muziekcollectie van de Zeeuwse Bibliotheek.
Ik kan het van harte aanbevelen.
Rea Bensch, domeinspecialist muziek