Charles Darwin (1809-1882)
Inmiddels is het Darwin-jaar goed van start gegaan. In alle media wordt hieraan zeer frequent aandacht besteed: Op televisie prachtige documentaires en discussies, en hier bij de Zeeuwse Bibliotheek veel nieuwe, maar ook hernieuwde, boeken.
In 1860 verscheen de eerste editie van “Het Ontstaan der soorten”, de Nederlandse vertaling van het Darwin’s boek “The origin of species”, waarmee de evolutietheorie voor het eerst op de kaart werd gezet.
Maar met de jaren zijn de inzichten toegenomen, en dit heeft geleid tot een bijzondere bewerking van het originele boek door Steve Jones, hoogleraar in de Genetica. De titel van zijn boek luidt: “Als een walvis: Darwin voor de 21ste eeuw”.
Het mooie van zijn boek is dat de opzet conform het originele werk van Darwin is, maar de inhoud is aangepast aan de huidige inzichten. Eigenlijk vang je zo 2 vliegen in 1 klap: Enerzijds volg je het spoor van Darwin’s oorspronkelijke verhaal, anderzijds ben je na lezing helemaal ‘bij de tijd’.
De evolutietheorie kent veel aanhangers, maar ook veel andersdenkenden. Bijvoorbeeld de creationisten, en de aanhangers van de “Intelligent Design”- theorie. Ook deze partijen laten nu regelmatig van zich horen. Zou deze verdeeldheid de reden zijn, dat, ondanks alle inspanningen van de media, het Darwin-jaar toch tamelijk lauw wordt ontvangen?
Dat maakt ook nieuwsgierig naar hoe Darwin’s ideeen destijds in Zeeland werden ontvangen. De Krantenbankzeeland biedt daarbij uitkomst. Met name de Zierikzeesche Courant en Zierikzeesche Nieuwsbode leveren bij zoeken op ‘Darwin’ een behoorlijk aantal hits op.
In een aantal artikelen wordt serieus op de theorie ingegaan:
Op 25/10/1871 in de Zierikzeesche Courant een artikel over Darwin’s boek, waarin wordt gesteld: “Het is noodig dat ieder die de tegenwoordig de hoogte der wetenschap wil meeten, dit werk kenne”.
En op 29/4/1888 resp 6/5/1888 biedt deze krant een uitgebreide uiteenzetting in twee katernen over Darwin’s evolutietheorie.
Naast serieuze berichtgeving ook ludiekere stukjes over hoe mensen met deze nieuwe theorie om gingen, en er ook creatief gebruik van wisten te maken. Darwins theorie bleek bijvoorbeeld nuttig bruikbaar in argumenten tegen zowel werkgever als wetsdienaar:
De Zierikzeesche Nieuwsbode van 20/1/1872 schrijft:
“is hij die het woord aap beleedigend gebruikt strafbaar? Die vraag werd behandeld voor de arr.-regtbank te Rotterdam. Zeker iemand aldaar had een dienaar van policie aap genoemd. De verdediger van den aangeklaagde beweerde, dat sedert de leer van Darwin en Vogt, waarbij aangenomen wordt dat de mensch van het apengeslacht is, zooveel aanhangers telt, het woord aap, tot een mensch gerigt, geen scheldwoord meer kan worden genoemd.”
En op 19/7/1888 bevat de rubriek “Gemengde Berigten” van de Nieuwsbode het volgende nieuwtje:
“Onder de kellners te Weenen heerscht groote ontevredenheid over de verpligting, die hun in vele hotels en café’s wordt opgelegd, om baard en knevel af te scheren. Een hunner heeft hierover eene brochure geschreven en na vele aanhalingen uit Darwin eindigt hij met de verklaring, dat deze laatste zijne afstamming van den mensch vermoedelijk heeft gegrondvest op het feit, dat heden ten dage zoovele kellners met “geschoren apengezichten” omloopen.”
Ten besluite:
Tegenwoordig krijgen we foldertjes in de bus en tv-debatten voorgeschoteld, maar in de 19e eeuw werd een woordenstrijd vaak letterlijk uitgevochten, getuige de Zierikzeesche Courant dd. 21/7/1883:
“Om een woordentwist over de theorieën van Darwin heeft de jonge graaf Andrassy te pest, geduellleerd met graaf Paul testetics. Andrassy ontving twee ernstige sabelhouwen”.
Binnenkort nog meer over Darwin!