Ik zal niet snel de opening van onze krantenbank in januari 2007 vergeten. Geheel onwetend van dit machtige biografische wapen –waar menig geheime dienst twintig jaar geleden jaloers op zou zijn geweest- werden net als op google persoonsnamen ingetikt. Dit leidde tot ontdekkingen die sommige deelnemers liever onder het zand begraven hadden gelaten, want niet alleen de latere hoogtepunten in ons leven worden in de krant gemeld.
Enthousiast en vol ongeduld was het dan ook wachten tot 27 mei 2010; het moment waarop onze nationale schatbewaarder, de KB, haar krantenbank zou openen. De sprekers van die middag bleken op geen enkele uitzondering na biografische gegevens te hebben gezocht van personen die wel eens iets hadden uitgevroten dat zij liever geheim hadden gehouden.
Zo wist sporthistoricus Jurryt van de Vooren – redacteur van sportgeschiedenis.nl- het geheime liefdesleven van een Nederlands/Engelse bokser te ontrafelen, die, zonder dat de wederhelften het wisten, in Engeland én Nederland was getrouwd. Ook legde hij op pijnlijke wijze de rol van prins Bernhard bloot in de Greet Hofmans affaire. Het was de prins zelf die, op de terugweg van het hippische nummer op de Olympische Spelen in Zweden in 1956! -u leest het goed- Hamburg aandeed om Der Spiegel over de gebedsgenezeres te informeren.
De Amsterdamsche Courant van 4 december 1813.
De meeste oude kranten zijn slechts één foliovel groot, aan de voor- en achterzijde bedrukt; vaak zijn de marges ook nog overdwars bedrukt, opdat elke centimeter papier werd gebruikt. De krant ‘opende’ met de oudste berichten: eerst nieuws van veraf (West- en Oost-Indië en Afrika). Dat nieuws stond op datum, maar kon meer dan een half jaar oud zijn. Vervolgens vertalingen van artikelen uit onder meer Italië, Duitsland, Engeland en Frankrijk. Daarna volgden recentere berichten uit eigen land, gevolgd door ongedateerde berichten met ‘gemengd nieuws’. De krant besloot met officiële mededelingen en advertenties, als die er waren.
Veel mensen denken dat de Opregte Haarlemsche Courant de oudste Nederlandse krant is, of zelfs de oudste krant ter wereld, maar dat is niet zo. Het eerste nummer van die krant verscheen in 1656. De oudste gedrukte kranten, met nieuws uit heel Europa, verschenen in 1605 in Duitsland. De oudste Nederlandse krant, gedrukt in Amsterdam, dateert van 14 juni 1618; en die de Courante uyt Italien, Duytslandt & c., is opgenomen in de krantenbank van de KB. Binnen anderhalf jaar zullen op die website ruim acht miljoen historische krantenpagina’s te raadplegen zijn, van 1618 tot 1995. De eerste miljoen pagina’s zijn al online.
Wat veel mensen niet weten of beseffen is dat de krantenbank van de ZB bij de top drie van Nederland hoort. Na die van de KB en de Leeuwarder Courant is de krantenbank van de ZB de derde grootste van Nederland met ongeveer een half miljoen pagina’s aan kranten van Zierikzeesche Courant tot Noord-Bevelands Nieuws- en advertentieblad van 1798 tot en met 1998. Ruim twee eeuwen krantengeknisper dus.
De Middelburgsche Courant van 1 januari 1895
Voor Zeeuwse onderzoekers is het beste nieuws dat de Middelburgsche Courant nu eindelijk grotendeels ontsloten is. Op onze eigen website is de krant binnenkort vanaf 1855 raadpleegbaar (grote delen tot en met 1940 zijn al in te zien). Bij de KB kan de Middelburgsche Courant vanaf haar start, van 1758 tot en met 1827 worden bekeken. Samen met de KB biedt de ZB vanaf juli 2010 de complete Middelburgsche Courant aan; inclusief de Franse jaren toen de krant door het leven ging als het Journal du département des Bouches de l’Escaut. Begin 2011 zal de Middelburgsche Courant vanaf 1758 tot en met 1940 op krantenbankzeeland.nl te zien zijn.
Steeds vaker constateer ik dat journalisten en onderzoekers gebruik maken van de Zeeuwse krantenbank. Zo stond pas geleden een verwijzing naar de Vlissingsche Courant van 1939 in de Volkskrant van 10 mei en in het pas verschenen boek ‘Bromsnor in Zeeland’ blijkt dat historicus Albert Kort alle digitale Zeeuwse kranten heeft nagezien op de verrichtingen van de dorpsveldwachter.
Voordat eenieder de foute voorouders van zijn gehate buurman of -vrouw gaat opzoeken, wil ik toch nog wijzen op de andere meerwaarde van dit medium. De krantenbank is een ongelimiteerde historische bron die de gebeurtenissen weergeeft zoals ze door onze tijdgenoten werden geconsumeerd; hoe zij daarop reageerden en wat daarbij werd gevoeld. Ook is het een lexicografische schatkist waaruit veel van onze taal kan worden geleerd.
In cultureel en anthropologisch opzicht is het interessant te zien hoe de zuilideologische achtergrond van een krant doorwerkte in de berichtgeving: kregen de katholieken ook daadwerkelijk katholiek nieuws voorgeschoteld? Wie goed door de kranten van de tijd heen grasduint zal verrast zijn over de felle polemieken die in de loop van de tijd over thema’s zijn gevoerd die nu allang passé of geaccepteerd zijn. De pro-Amerikaanse houding van noordwest-Europa vanaf de jaren vijftig lag namelijk voor de oorlog geheel anders. Of neem de sportbeoefening; al die tienduizenden in de stadions. Dat was toch verdwazing van de mensheid?
Commentaar op de sportbeleving in de Vlissingsche Courant van 19 oktober 1932
Bronvermelding: de historische bronnen zijn ontleend aan een artikel van Ewoud Sanders in NRC Handelsblad, 26 mei 2010, pag. 18
Johan Francke, informatiespecialist Zeeuws Documentatiecentrum
Tags: kranten; krantenbank; geschiedenis; nieuws; actualiteit