In de Zeeuwse Bibliotheek staan honderden kasten gevuld met drukwerk, dus waarom zoveel aandacht voor die ene kast, de ‘schatkamervitrine’, op de eerste verdieping?
Dat komt omdat in die kast op dit moment wel hele mooie drukwerken uitgestald zijn. Geen gewone boeken, maar kleurrijke werken waarbij je kunt zien dat er veel aandacht is geschonken aan vormgeving, papier, band, typografie en lettertype. Bovendien zijn er maar enkele van gemaakt. Dat zijn de bibliofiele drukwerken.
Deze bijzondere uitgaven zijn soms gedrukt voor een speciale gelegenheid, maar meestal omdat de drukker zo enthousiast is en het als liefhebberij zelf maakt op een eigen (hand)pers. De drukwerken zijn vaak gesigneerd en genummerd. In Nederland werken veel ambachtelijke, niet-commerciële drukkers. Zo ontstaan boeken, katernen, losse bladen met gedichten en verhalen, verfraaid met tekeningen, etsen en houtsneden. Van de pers De Klaproos komt een prachtig gedrukt recept: ansjovis met champignons en pijnboompitten (gesigneerd en genummerd, 2000).
Recept: ansjovis met champignons en pijnboompitten
Reken voor ieder 8 á 10 verse ansjovisjes. Maak ze schoon, mes achter de kop, half insnijden en met een lichte ruk kop en ingewande n wegtrekken; buik opensnijden en de graat eruit. Misschien kun je schoongemaakte kopen. Spoel de visjes onder de koude kraan af en dep ze droog. Haal ze door wat bloem waaraan je peper en zout (of eigen kruiden naar smaak) hebt toegevoegd. Bak ze kort, elke kant 2 minuten, in de olijfolie is het het lekkerst.
De champignons voor ieder 1 á 2 ons in plakjes gesneden, met wat knoflook naar smaak in de olie (niet te royaal) bakken tot het vocht bijna verdampt is. Een hand pijnboompitten erbij en samen verder bakken tot het geheel er lichtbruin uitziet. Voeg wat zout en (verse) peterselie toe. Serveer er rijst, brood of in plakjes gesneden aardappel bij.
In Zeeland werken weinig ambachtelijke drukkers, maar er zijn genoeg Zeeuwse connecties te vinden. In de schatkamervitrine ligt bijvoorbeeld een druk van het boek ‘Roosje, eene vertelling’ van de Vlissingse Jacobus Bellamy. In 1990 drukte de Leidse Clipeus Pers 50 genummerde exemplaren. En het bibliofiele werk van H.H. ter Balkt met de titel ‘Op de rotonden’ (In de Bonnefant te Banholt, 1996) bevat bijvoorbeeld de gedichten ‘De bevrijding van Hulst (1645)’ en ‘De watersnoodramp 1953’. Er is nog veel meer.
Al dertig jaar worden deze bijzondere werken verzameld en de Zeeuwse Bibliotheek heeft intussen een omvangrijke en belangrijke collectie opgebouwd. De verzameling kan zich meten met andere bibliofiele collecties in Nederland, zoals die van de Koninklijke Bibliotheek, het Museum Meermanno, de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam en de Bibliotheek Haarlem.
De verzameling is zelfs zo groot dat een deel nog niet bekeken kan worden. Honderden losbladige grote en kleine drukwerkjes worden op dit moment uitgezocht, op formaat gesorteerd, in dozen opgeborgen en gereed gemaakt voor raadpleging.
In de eerdergenoemde kast is een piepkleine selectie tentoongesteld. Het is moeilijk om drukwerken te kiezen voor een expositie. De meest opvallende of kleurige exemplaren zijn eruit gelicht. Het zijn allemaal kunstwerken.
Toch heb ik wel eens het idee dat een drukker een beetje doorslaat. Een uitgave met een bierflesje, een vaas of een aardewerk kippetje kan mij minder bekoren.
Het leidt de aandacht voor het drukwerk te veel af. Een drukwerk vervaardigd naar het voorbeeld van een lontarhandschrift (handschrift op bladen van de lontarpalm) is weer wel passend.
De expositie is nog tot en met zaterdag 28 mei te bekijken.
Liesbeth van der Geest, Conservator Bijzondere Collecties
Tags: bibliofilia, drukkers, drukwerk, Handschriften