Treffende haiku over zee en land op de achterkant van de drie kiosken op de Middelburgse Markt, heb je ze al gezien? Heel toepasselijk gelinkt aan het product dat in de kiosk wordt verkocht. Een haiku over een visje op de viskraam en eentje over helmgras op de bloemenkraam. Een haiku over het kind en de zee siert de ijskiosk.
Sprekende Gevels
Eind augustus, op een nazomerse, zonnige vrijdagmiddag stond er een gezelschap poëzieliefhebbers op de Markt. Ed de Graaf, Middelburgse wethouder van Cultuur, onthulde de drie haiku van de Zeeuwse dichter J.C van Schagen (1891-1985). Thea Everaers, initiatiefneemster van het project Sprekende Gevels en lid van de Werkgroep Poëzie had het wederom voor elkaar om toestemming van de gemeente Middelburg te ontvangen voor het plaatsen van gedichten over ‘zee en land’ van, natuurlijk, Zeeuwse dichters.
Inmiddels zijn er al een heleboel gedichten te zien op blinde muren in de Middelburgse binnenstad en kan er een heuse poëzieroute worden gelopen. Het is de bedoeling dat er uiteindelijk vijfentwintig gedichten worden geplaatst.
Het wijze visje
dat in het natte zand leeft
vindt de zee te groot
Van Schagen
Als webredacteur van Literatuur in Zeeland (de website van de Zeeuwse Bibliotheek over ‘alles’ wat er op literair gebied in Zeeland speelt) word ik regelmatig uitgenodigd om naar de feestelijke onthulling van een nieuw gevelgedicht te komen. Daar ben ik blij mee, ik kan er op de website aandacht aan besteden; er is het dossier Project Sprekende Gevels te vinden, waar alle tot nu toe geplaatste gedichten zijn te lezen. Maar natuurlijk is het gewoon erg leuk om er als poëzieliefhebber bij betrokken te zijn. De keer dat de haiku van Van Schagen op de markt werden onthuld, was ik extra enthousiast. Ik woon namelijk al drieëntwintig jaar in het huis waar Van Schagen zijn jeugd heeft doorgebracht.
Van mij
Daar ben ik best een beetje trots op, ik zal in ieder geval niet nalaten om het rond te bazuinen aan ieder die het weten wil, Van Schagen is ook een beetje ‘van mij’. Ik bezit een foto die in de jaren dertig is genomen in mijn woonkamer, van de jonge Van Schagen met zijn ouders. Bovendien is er zijn gedicht Frühlingslied (Lentelied), waarin Van Schagen zijn moeder beschrijft, die in míjn tuin naar de ondergaande zon kijkt. Enkele jaren geleden werd dit gedicht tot mijn verrassing verfilmd door de Zeeuwse cineast Erik de Bruyn, met de bekende actrice Halina Reijn in de hoofdrol.
windje komt uit zee
strijkt laag door het helmgras
en valt daar in slaap
Naïef
Je zou kunnen denken dat Van Schagen een vergeten Zeeuwse dichter is, die voor ons eigenlijk niet meer de moeite waard is om kennis van te nemen. Maar zijn debuut Narrenwijsheid, dat eerst in De Stem verscheen (1922), en later meerdere malen apart werd uitgegeven, is het zeker nog waard om te lezen. Het zijn scherp geschreven, melancholische prozagedichten, die nog steeds kunnen raken. Van Schagen schrijft in een ‘naïeve’, soms kinderlijk verwonderde stijl.
Haiku
De haiku op de markt laten dit laatste ook duidelijk zien. Hij hechtte er later in zijn leven steeds meer waarde aan om gecomprimeerd en eenvoudig uit te drukken wat hij voelde. Het verklaart ook zijn voorkeur voor deze Japanse versvorm.
Verloren duinen
een kindertijd ver in zee
en zo verdwenen
Eerbetoon
De ruimte ontbreekt hier natuurlijk om uitgebreid in te gaan op het werk van Van Schagen, die overigens ook grafisch kunstenaar was. Toch hoop ik dat je interesse is gewekt. Deze ‘vergeten’ Zeeuwse dichter, wiens werk gelukkig toegankelijk wordt bewaard in de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek, is het waard om als Zeeuwse literaire coryfee te worden opgetekend. De haiku op de Markt zijn in ieder geval een mooie blijvende herinnering. Hulde aan het project Sprekende Gevels!
Helaas staan de bovenstaande, puntige gedichtjes niet op de gevel van mijn huis…
Anya Marinissen,
Webdredacteur www.literatuurinzeeland.nl
Naschrift: Eind september is intussen het twaalfde gevelgedicht geplaatst op een muur van Singelstraat 70: Mare Nostrum van Henri Looymans, de huidige stadsdichter van Middelburg. Eind oktober werden daar aan toegevoegd op een muur van Seisstraat 1 een gedicht van Juul Kortekaas en een gedicht van P.C. Hooft-prijs winnaar Hans Verhagen op een muur van Kromme Weele 26.
[…] ook het dossier Poëzieproject Sprekende Gevels en het weblog van de Zeeuwse Bibliotheek. Van 7 juni tot 7 september 2014 was er op het adres Singelstraat 5 […]
[…] ook het dossier Poëzieproject Sprekende Gevels en het weblog van de Zeeuwse Bibliotheek. Van 7 juni tot 7 september 2014 was er op het adres Singelstraat 5 […]
Mooi gedicht Riaan, ik begrijp dat ik een medebewonderaar van Van Schagen heb gevonden! En leuk dat je reageert op het blog.
Zijn “Nocturne” ontroerd mij telkens weer wanneer ik het lees!
“De groote boomen staan te droomen.
God is vannacht nog niet gekoomen.
Mischien was Hij nog niet gereed.
Mischien, dat Hij de weg niet weet,
of dat Hij Zijn planeet vergeet.
Ik hoor een eindeloos vragen stroomen
in het heimenis der groote boomen:
Waarom is God vannacht weer niet gekoomen?”