Onlangs was ik in Dublin. Als bevlogen bibliothecaris had ik the Old Library van Trinity College als hoogste op mijn prioriteitenlijstje genoteerd en mijn argeloze reisgenoten ervan overtuigd dat ze dit niet mochten missen. Mijlenver buiten dit imposante universiteitencomplex was reeds zichtbaar hoe trots de Ieren zijn op hun cultureel erfgoed: overal zijn winkels, kroegen, restaurant, hotels en zelfs pizza’s calzone vernoemd naar het meesterstuk van deze bibliotheek: Het boek van Kells. In de etalage van een tattooshop ontwaarden we tevens de mogelijkheid om diverse illustraties uit het boek op allerhande lichaamsdelen te vereeuwigen. Het paradepaardje dus van Dublin, de ontelbare pubs daargelaten.
Het Book of Kells (of Columba) werd geschreven door Keltische monniken rond het jaar 800 en geldt als een meesterwerk van de westerse kalligrafie in insulaire stijl. De teksten van de evangeliën zijn grotendeels overgeschreven van de Vulgaat, hoewel het ook een aantal passages bevat van eerdere versies van de Bijbel, de Vetus Latina. De ongeëvenaarde rijkelijke versiering bestrijkt onder meer tien paginagrote afbeeldingen en pagina’s met levendige hoofdletters met tussen de regels door kleine miniaturen.
Ik had mij al dagen in stilte verheugd op de aanblik van een 9e eeuws manuscript en had visioenen van een kalfslederen halfvergane omslag en veel kleurrijke illustraties. Verder had ik mij helaas niet in de materie verdiept. Na een studentikoze rondleiding van een vierdejaars over de eclectische campus mocht ik voor 10 Euro het walhalla betreden. De gids beloofde ons plechtig met een stem vol eerbied dat dit een bijzondere en enige ware ontmoeting met het Ierland uit een ver verleden zou worden. Zelf bleef hij buiten om de volgende groep toeristen te verwelkomen.
Een langdradige tentoonstelling, die betrekking had op alle ins en outs van het manuscript, leidde de volgzame bezoeker tenslotte naar een stille donkere ruimte waar het wonder van Columba in een vitrine te bewonderen is. Daar aangekomen werd ik overspoeld door een golf van teleurstelling: in plaats van ingebonden in eeuwenoud kalfsleder lag op grauw grijs karton een aantal A-viertjes met een compleet onleesbare tekst uit het evangelie van Lucas, opgeleukt met wat treurig versierde hoofdlettertjes in plaats van de oogverblindende Keltische kunst in insulaire stijl waar ik mij op had verheugd. En in diezelfde ruimte nog precies zo’n vitrine met nog meer A-viertjes op karton, ook met het onderschrift: Book of Kells (MS 58) . “Zijn er dan 2 boeken van Kells?” , mijn reisgenoten keken verwachtingsvol naar mij, ik als bibliothecaris zou wel met het verlossende antwoord komen. Verward keek ik nog eens in mijn reisgids, maar door de spaarzame lichtinval werd ik daar niet veel wijzer van. “Replica’s” hoorde ik mezelf zeggen, “Kopieen. Het echte manuscript is op dit moment waarschijnlijk niet hier. En MS58 is gewoon een plaatskenmerk. Ja hoor es, ik ben geen historicus, laat staan een conservator”. Bedrukt liepen we verder naar de indrukwekkende long room alias the Old Library om daar te midden van 450.000 oude drukken een geestige expostitie over de geschiedenis van het detectiveverhaal te bekijken (The Body in the Library – the great detectives 1841 to 1941).
Eenmaal teruggekeerd op Nederlandse bodem liet het raadsel van de 2 boeken van Kells mij niet los. Na enige research (lees: wikipedia-en) kwam ik erachter dat ik wel degelijk oog in oog had gestaan met het echte wonder van Columba, zij het dan met een laagje glas ertussen:
Het manuscript bevat 340 folio’s en is sinds 1953 gebonden in vier delen. De naam van het manuscript komt van de Ierse Abdij van Kells, waar het manuscript eeuwenlang bewaard werd. De bibliotheek van de Universiteit van Dublin toont het permanent onder de referentie MS 58 zonder omslag. De bibliotheek toont gewoonlijk twee delen tegelijk van de bestaande vier. Elke ochtend wordt er rond dezelfde tijd een bladzijde van het boek omgeslagen.
Mijn reisgenoten heb ik met schaamrood op de wangen plechtig beloofd dat ik bij het volgende culturele tripje mijn huiswerk beter zal voorbereiden. En uit een soort misplaatste loyaliteit beloofden zij op hun beurt over deze BB(Blunder van de Bibliothecaris) te zwijgen.