Archief van september 2014

Boeken die je niet wilt lezen

donderdag, 25 september 2014

Voor iedereen die niet wekelijks tussen de stapels boeken zit een misschien ietwat vreemd fenomeen, maar ze bestaan echt: boeken die je niet wilt lezen. Boeken waarvan het omslag of de titel (of beiden) zo wereldvreemd aandoen dat je je afvraagt wie hier ooit in zou willen lezen.

In het Nederlandse taalgebied ken ik er nog niet veel voorbeelden van, maar in het Engelse des te meer. Nu verschijnen er natuurlijk honderd maal zoveel titels in het Engels dan in het Nederlands, dus dat maakt de kans op een enorme uitglijder groter. Printing on demand maakt waarschijnlijk dat deze categorie boeken in de toekomst een ware groeimarkt worden. Want juist in die hoek van de markt verschijnt nogal eens iets dat eigenlijk het daglicht niet kan verdragen, of waarschijnlijk bij een tekort aan daglicht is gepubliceerd. Sommige van deze juweeltjes die vroeger nog gewoon bij een uitgever uitkwamen, zijn inmiddels antiquarisch gewilde exemplaren geworden. Ik zal u hier een paar voorbeelden noemen die ik voor het gemak in categorieën opdeel.

Verwijzen naar de daad of het orgaan op een niet zo tactvolle manier

Engelse tabloids staan er vol mee: dubbelzinnige koppen met puberale teksten waarbij borsten,- billen- en seksverwijzingen de boventoon voeren. We kennen moeder Teresa uit de jaren negentig van de 20ste eeuw als een engel van een mens. Reden voor een biografie, moet auteur Christopher Hitchins gedacht hebben, maar waarom noem je die dan uitgerekend: The Missionary Position. Mother Teresa in theory and practice moet noemen?

Missionary position

Ik kan toch moeilijk geloven dat er geen katholiek over de titel gestruikeld is. Ook je hoofdpersoon Dick noemen is vragen om problemen als je in het Engels schrijft, bijvoorbeeld als je je kinderboek ‘Invisible Dick’ noemt, zoals Frank Topham deed.

Invisible dick

Deze auteur zou er overigens ook goed aan doen een pseudoniem aan te nemen. Als je zelf erg enthousiast over een onderwerp bent, is het altijd goed iemand met een frisse blik nog eens te vragen naar je boek te kijken. Dr. Elisabeth B. Svendsen MBE is daar een voorbeeld van, toen ze haar lievelingsonderwerp ezeltjes beschreef in A passion for donkeys.

passion for donkeys

Doe het zelf

In een maatschappij waar de grijze golf meer dan een kwart van de bevolking omvat en het door de gestegen loonkosten erg voordelig wordt zelf in huis te klussen, is het logisch dat je op allerlei gebied informatie kan vinden over hoe je het beste kunt kleien, timmeren, metaalbewerken of breien. Name it, and we have it, zou je denken als je de volgende wel erg vergaande hobbyboeken ziet. Zo zul je opa een groot plezier doen door hem het boek ‘Fancy coffins, to make yourself’ cadeau te doen.

Fancy coffins

Droeftoeters zijn mensen die hun vleselijke lusten en hun hobby gaan combineren. Want zeg nu eerlijk, wie zou er op het idee komen om zelf een genotsknots te gaan schaven en beitelen? In Make your own sex toys kun je precies lezen hoe je van een geitenwollen sok een kriebelcondoom maakt.

Make your own sex toys

Enige jaren geleden hadden de zelfverklaarde Noorse nichten Arne en Carlos een internationale bestseller met hun winterboek Kerstballen breien met Arne en Carlos (Utrecht: Tirion, 2011).

kerstballenbreien

The manly art of knitting’ van Dave Fougner verscheen al in 1972, met op de omslag een stoere cowboy in de prairie die zijn tijd verbeidt met een breiwerkje. Ik ben benieuwd of het aangeslagen is bij de doelgroep.

Manly art of knitting

Pedofilie en incest

Deze categorie zou eigenlijk niet mogen bestaan, maar omdat kennelijk de samenwerking tussen vormgever/tekenaar en scenarioschrijver zelden door de uitgever wordt gecontroleerd, kom je nogal eens vreemde combinaties van omslag en titel tegen. Geen kind zal er iets achter zoeken, maar als je als volwassene zo’n boekje voorgeschoteld krijgt om uit voor te lezen, ben je toch geneigd om zelf maar iets te verzinnen ter voorkoming van ander op de loer liggend leed.

The best dad is a good lover

Eentje in de categorie dubbelfout is hier het werk van Dr. Charlie Shedd: The best dad is a good lover. Een beetje griezelig toch als je bedenkt dat houden van in deze connotatie toch eerder als minnaar moet worden vertaald en we het hier over de leeftijdscategorie bakvisjes hebben. Neem daarbij de sepia-achtige omslag met een vader die zijn dochter als een minnares vasthoudt en je wilt de inhoud van het boek al niet meer lezen.

It's easy to play classical themes

In deze categorie valt ook het boek ‘It’s easy to play classical themes’, een muziekboek voor de jeugd, dat wordt ontsierd door een vals loensende ‘muziekdocent’ (Ludwig van Beethoven?) die, zittend op een pianostoel met een kind op schoot, de lezer kinderliedjes moet gaan leren. Na de berichtgeving van het afgelopen jaar zal het niet verbazen dat dit in het land van Jimmy Saville is uitgebracht. Hier blijft het niet bij. Dieptepunt in dit genre is de omslagtekening van Lori Block bij het boek ‘Harpo’s horrible secret.’

Harpo's horrible secret

Dat was normaal gesproken een leuke titel voor een jeugdboek geweest, maar als je ziet hoe Harpo’s opa extatisch met zijn kleinzoon staat te hengelen terwijl deze achter Harpo’s rug staat, vraag je je toch af wat voor sarcastische humor Block heeft.

Poep en pies

Het kookboek mag zich tegenwoordig in een grote belangstelling verheugen. Natuurlijk staat de naam van de kok dan in koeienletters op de omslag. Toch zijn er achternamen waarbij je daar wat minder enthousiast in moet zijn. Zo komen achternamen als Pi of Poo in Azië nogal eens voor, maar kunnen de verkoopcijfers drastisch tegenvallen als je je Thaise kookboek dan in het Engels laat vertalen als ‘Cooking with Poo.’

cookingwithpoo

Van een ander niveau is dat als het gaat om het medische aspect. Van een maag-darm specialist kun je een verdieping in dit onderwerp verwachten, maar als daar dan een populair-wetenschappelijke versie van verschijnt onder de titel ‘What’s your poo telling you’, die ook nog in een poepbruine kleur verschijnt, gaat de belangstelling voor health and lifestyle wel erg ver. Verder dan ik interessant vind in ieder geval.

What's your poo telling you

Toch kan het nog genanter. Eentje in deze categorie, waarvan je denkt: ‘Welke padvinder zou dit in vredesnaam willen lezen?’, is het kampvuurboek van Kathleen Meyer: ‘How to shit in the woods.’

How to shit in the woods

Als ik dan toch zo nodig moet, dan zoek ik om het even welke boom op, maar ik ga me er -als ik daar de tijd al voor zou hebben als het zich voordoet- toch zeker niet verdiepen in de vraag of ik beter aan de voet van een Franse eik of aan de wortels van een Plataan mijn faecaliën kan deponeren.

En dit is nog maar het topje van de ijsberg. Het kan nog veel gekker, maar daarover een volgende keer meer. Dan behandelen we onder meer de categorieën Tweede Wereldoorlog, Poezen en katten, emancipatie (volgens mannen), nog meer seksistische titels en het meest gewilde boek dat niemand wil lezen.

 

Johan Francke, informatiespecialist

 

Jean Philippe Rameau ( 1683-1754)

woensdag, 17 september 2014

Dit jaar is het 250 jaar geleden dat één van de belangrijkste barokcomponisten overleed, nl. Jean Philippe Rameau. Dit leek mij een mooie aanleiding om extra aandacht te besteden aan deze componist via dit weblog.

Rameau was naast componist ook organist, klavecinist, muziek pedagoog en een zeer belangrijk muziektheoreticus. Zijn muziektheoretisch werk “Traité l’harmonie” is de basis voor de functionele harmonieleer. Als componist was hij ook zeer belangrijk, zijn invloed op de ontwikkeling van de opera mag zeker niet onderschat worden. Het is daarom opmerkelijk dat Rameau zoveel minder bekend is dan zijn generatiegenoten Bach, Händel en Vivaldi.

Attribué_à_Joseph_Aved,_Portrait_de_Jean-Philippe_Rameau_(vers_1728)_-_002

Rameau werd in 1683 geboren als zoon van een organist in Dijon. De eerste veertig jaar van zijn leven leed hij een obscuur bestaan in de provinciën, waar hij werkzaam was als organist. In 1706 publiceerde hij in Parijs zijn eerste boek met klavecimbelstukken. In 1722 ging hij weer naar Parijs voor de uitgave van “Traité de l’harmonie” en hij is vanaf die tijd in Parijs blijven wonen.

Rameau_Traite_de_l’harmonie

Rameau’s theorieën omtrent de harmonieleer werden al snel bekend binnen en buiten Frankrijk. Hij werd erkend als een belangrijk muziektheoreticus en leraar. Ondertussen werkte Rameau hard om ook naam te maken als componist. Steeds vaker componeerde hij genrestukken waarin hij de wereld om hem heen beschreef.

Een bekend werk is “Les sauvages”.

SAMSUNG DIGITAL CAMERA

In 1726, 42 jaar oud, trouwde Rameau met de 19 jaar oude Marie-Louise Mangot, een zangeres en klaveciniste. Samen kregen ze vier kinderen. In die tijd koos hij voor een carrièrewending, hij wilde operacomponist worden. Hij componeerde in 1733 de opera Hippolyte et Aricie. Deze opera sloeg in als een bom, was zeer vernieuwend, alles werd harmonisch complexer, dramatischer en expressiever. Voor het opera-ballet kon Rameau zich helemaal uitleven in z’n muzikale fantasieën. Een beroemd voorbeeld hiervan is de vulkaanuitbarsting in “Les Indes Galantes”.

indes galantes

Er ontstond een conflict tussen de aanhangers van de componist Lully ( die toen allang overleden was ) en die van Rameau. Bij de volgende opera’s werd de “strijd” alleen maar heviger maar Rameau kreeg de steun van de steenrijke financier La Pouplinière. Hij werkte samen met Voltaire en mocht zijn opwachting maken aan het hof.

Dankzij het uitstekende orkest van La Pouplinière kon Rameau gebruik maken van de klarinet en hoorn, in die tijd vernieuwende instrumenten. Het orkest neemt in zijn theaterwerken een belangrijke plek in. De ouverture en entr’acte muziek werden een onderdeel van het drama. De banden met het Hof waren goed.

lessuvages

In 1745 kreeg hij een Koninklijk pensioen toebedeeld, wat het einde betekende van al zijn geldzorgen. Rond 1750 was Rameau op de piek van z’n roem. Van 1752 tot 1754 verliest hij echter een deel van zijn aanhang. Verlichtingsfilosoof Jean-Jacques Rousseau hekelde de harmonische complexiteit en gaf de voorkeur aan de melodische muziek van de Italiaanse opera’s. Langzamerhand verloor Rameau de steun van de filosofen en componeerde hij steeds minder. In 1764 overleed Rameau na hevige koortsaanvallen. Er is een anekdote die vertelt dat Rameau op zijn sterfbed de priester betichtte van vals zingen.

Van 30 september tot 27 oktober 2014 zal de muziektafel op het plein in de Zeeuwse Bibliotheek ingericht zijn met werken van Rameau!

 

Rea Bensch, Domeinspecialist muziek

(Bronnen: Wikipedia, Componisten.net, Muziekweb)

 

Kaartenbak met fiches

woensdag, 3 september 2014

Vakantie

Vorige week zag ik vanuit een klein dorpje in de Haute Marne (Frankrijk) in de verte de Saint-Mammès kathedraal van Langres schitteren in het avondlicht. Na een regenbui ging de zon schijnen en verlichtte zo de torens van de kerk. Wat een prachtig plaatje.

Langres

Langres in het avondlicht (foto: privécollectie)

De kathedraal wilde ik graag van dichtbij gaan bekijken en meteen de volgende dag liep ik in de Romaans-gotische kerk. Het zoeken naar kleine details in de kerk is aangenaam. Er moest ergens een koe gebeeldhouwd zijn, maar waar? Eindelijk vond ik haar in het topje van het koor. Ze was alleen met een verrekijker te spotten. Naast de kerk is nog een kloostergang te bewonderen en daar is tegenwoordig een bibliotheek gevestigd. Een dubbele reden om ook daar eens binnen te stappen.

Een bibliotheek in een kloostergang. Tot voor 1985 zetelde de Provinciale Bibliotheek van Zeeland in de abdijgebouwen van Middelburg. Stel je eens voor dat dat nog steeds zo was. Door de gangen lopend mijmerde ik daarover en ineens viel mijn blik op een rij kaartenbakken. Zoiets kom je niet veel meer tegen in bibliotheken. Vakantie of niet, ik moest er in kijken. De laatjes waren gevuld met tot in de hoekjes volgeschreven fiches. Niet helemaal toevallig bekeek ik het kaartje met informatie over Denis Diderot.

kaartenkastjeArland

Kaartenkastje in de bibliotheek Marcel Arland, Langres (foto: privécollectie)

Omdat ik toch al aan de oude Provinciale Bibliotheek van Zeeland dacht, deed het mij meteen denken aan het kleine oude kastje met fiches in de kluis van de Zeeuwse Bibliotheek. Het is opgeborgen in een klein hoekje, achter grotere ijzeren ladenkasten, dicht bij de oude en bijzondere drukwerken.

kaartenkastjeLiesbeth

Kaartenkastje in de Zeeuwse Bibliotheek (foto: LvdG)

Oude kaartencatalogus

Voor de automatisering van de bibliotheekcatalogus was dat bijzondere kastje met kaartjes zeer belangrijk en volop in bedrijf. Heel zorgvuldig werd er in gezocht en het kaartje dat je nodig had moest ook weer op dezelfde plaats teruggelegd worden. Alleen met speciale toestemming mocht er, alleen voor wetenschappelijk onderzoek (!), door anderen in de laatjes gezocht worden. Het zoekproces werd zorgvuldig in de gaten gehouden. Stel je voor dat het laatje om zou vallen…

In de laatjes zitten duizenden fiches en het functioneerde destijds als catalogus van de handschriftencollectie van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Die collectie wordt beheerd en bewaard in de Zeeuwse Bibliotheek en het kastje hoort er ook bij. Over die handschriftencollectie met onder andere brieven, aantekeningen en dagboeken schreef ik al eerder een blog.

honderdenfiches

Honderden fiches (foto: LvdG)

Alle 8000 handschriften zijn stuk voor stuk beschreven op fiches. Op het kaartje werden zoveel mogelijk gegevens gezet, zoals de schrijver, een titel of een omschrijving van het handschrift, datum en jaar, de grootte van het document, de herkomst of de naam van de schenker. Alles wat belangrijk genoeg was om te onthouden. De fiches zijn in de laatjes opgeborgen en gesorteerd op de naam van de schrijver. Er is ook nog een tweede catalogus. Het zijn dezelfde kaartjes, maar dan opgeborgen op de titel of omschrijving van het handschrift. Als je toen een specifiek handschrift zocht, dan was dat een langdurige zaak. Hoe anders is dat nu.

Digitaliseren

Alle teksten van de kaartjes zijn jaren geleden overgetikt en nu terug te vinden in de catalogus van de Zeeuwse bibliotheken. Je kunt meerdere zoekmethoden tegelijkertijd gebruiken en snel een overzicht krijgen van wat er precies in de collectie aanwezig is.

catalogus

Zoeken in de catalogus van de Zeeuwse bibliotheken (foto: Zeeuwse Bibliotheek)

Waarschijnlijk duurt het niet zo lang meer voordat de manuscripten gedigitaliseerd zijn en dan kan iedere geïnteresseerde de inhoud thuis (of waar dan ook) lezen.

Gelukkig zijn niet overal de kaartenbakken verdwenen. Sporadisch kom je nog een bijzondere kaartenbak tegen met een register, een catalogus of met notities. Vaak is dat op een afdeling bijzondere collecties van een grote bibliotheek of juist in kleine bibliotheken, zoals in Langres. Maar dat is zeker niet voor lang meer. Als je zo’n bakje ontdekt dan moet je er vooral eens inkijken en je verbazen over alles wat ooit op het kaartje is genoteerd.

Mijn dag in Langres kon niet meer stuk. Maar toen had ik de musea nog niet gezien! Een uitgebreid bezoek aan de stad kan ik zeker aanraden. Vergeet vooral niet de kloostergang naast de kathedraal te bezoeken.

 

Liesbeth van der Geest, conservator Bijzondere Collecties

Verder lezen?

Honderd jaar Leidse Boekjes