ZB Bibliotheek van Zeeland

Brieven en handschriften in de catalogus van de Zeeuwse bibliotheken

Een bijzondere collectie in de Zeeuwse Bibliotheek is de handschriftenverzameling. Dit is een verzameling van ruim 8000 geschreven documenten over Zeeuwse én niet-Zeeuwse onderwerpen. Het zijn bijvoorbeeld brieven, dagboeken, aantekenboekjes of schriften met verhalen of wetenschappelijke verhandelingen. De meeste manuscripten hebben iets met Zeeland te maken: de auteur is Zeeuws of het is een typisch Zeeuws onderwerp. De beschrijvingen van de handschriften worden in de komende twee jaar toegevoegd aan de catalogus van de Zeeuwse bibliotheken. De handschriften vallen in de catalogus op omdat ze een eigen icoontje hebben: de brieven worden aangegeven door ‘een envelopje’ en de andere handschriften door een gotische ‘a’. Intussen zijn er al 3000 beschrijvingen te vinden en elke week komen er tientallen bij.

Zeeuws Genootschap
De documenten zijn geschreven door bekende én onbekende Zeeuwen. Het merendeel van de auteurs was lid van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Dit Genootschap bestaat al sinds 1769. De leden correspondeerden met elkaar én met wetenschappers uit de hele wereld over allerlei onderwerpen zoals literatuur, geneeskunde, politiek en natuurkunde, maar ook over familiezaken. Zij schonken vaak oudere correspondenties of handschriften uit het familiearchief aan het genootschap. Deze manuscripten zijn nog steeds eigendom van het Zeeuws Genootschap.

Zeeuws Documentatiecentrum
Sinds de oprichting van het Zeeuws Documentatiecentrum in 1961 is de handschriftenverzameling vooral aangevuld met dagboeken, plakboeken, poesiealbums en schriften met verhalen en gedichten over de oorlog, de ramp van 1953, het dorpsleven, herinneringen aan vroeger tijden of over familie en -gebeurtenissen. Door schenkingen groeit de verzameling nog elke dag.

Uniek
Alle handgeschreven documenten zijn uniek: er bestaat geen tweede van. Het is altijd weer spannend wanneer een nieuw handschrift wordt beschreven: wie is de auteur, van welke datum is de brief, aan wie of voor wie werd geschreven, waar gaat het over en welke extra informatie is te vinden? De oudste brief tot nu toe is een schrijven van de Middelburger Johan Boreel aan de Delftse geleerde Hugo de Groot, gedateerd op 6 mei 1608.

Off-line
Zolang nog niet alle documenten in de catalogus te vinden zijn, is het ook mogelijk een off-line bestand te raadplegen met de beschrijvingen van alle handschriften. Dat kan alleen tijdens de openingsuren van de Zeeuwse Bibliotheek. De originele documenten zijn, na het overleggen van een identificatiebewijs, direct aan te vragen en in te zien in de speciaal ingerichte raadpleegruimte.

Liesbeth van der Geest,
Zeeuws Documentatiecentrum/Zeeuwse Bibliotheek.

Vrijdag 3 juli verscheen Geschiedenis van ons Zeeland. De canon van ons Zeeuws verleden van de hand van Johan Francke en Jan J.B. Kuipers. De Provincie Zeeland verschafte alle (basis)scholen één exemplaar van dit boek. TV-Walcheren maakte er een item van haar journaaluitzending.

Van 15 juni t/m 18 juni 2009 vindt een nieuwe editie van Standplaats Zeeland plaats, een jaarlijks terugkerend programma, dat georganiseerd wordt door de Zeeuwse Bibliotheek, waarbij (internationale) deskundigen van naam een week in Zeeland worden uitgenodigd.

Dit keer is Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de Sociaal Economische Raad, bij Standplaats Zeeland te gast. Binnenkort wordt het volledige programma van zijn bezoek bekend gemaakt. Een van de programmaonderdelen is een jongerencollege, dat op donderdag 18 juni wordt gehouden. Hieraan zullen 4 Zeeuwse middelbare scholen deelnemen: Het Calvijn College, het Ostrea Lyceum, Christelijke Scholengemeenschap Walcheren en Stedelijke Scholengemeenschap Nehalennia.

Iedere school werkt een thema uit, dat relevant is voor de Zeeuwse Economie. Per thema zullen de scholieren een korte presentatie houden tijdens het jongerencollege.
De thema’s zijn:

• Recreatie en Horeca,
• Zorg en Wellness
• Havenontwikkeling
• Hoger onderwijs in Zeeland

Om de scholieren op weg te helpen heeft de Zeeuwse Bibliotheek een informatieve  Wiki “Standplaats Zeeland” samengesteld. Deze Wiki bevat voor ieder thema een uitgebreid aantal bronvermeldingen en tevens informatie over Alexander Rinnooy Kan.  

Iedere school gaat een weblog opzetten, waarin de komende weken verslag wordt gedaan van de uitwerking van hun thema. De vakreferenten van de Zeeuwse Bibliotheek zullen deze weblogs volgen en hierop reageren, waarbij ook de Wiki steeds aangepast zal worden.

Ook de weblogs van de scholen zullen voor iedereen bereikbaar zijn, onder ander via links op de Wiki “Standplaats Zeeland” .

Charles Darwin (1809-1882)

Inmiddels is het Darwin-jaar goed van start gegaan. In alle media wordt hieraan zeer frequent aandacht besteed: Op televisie prachtige documentaires en discussies, en hier bij de Zeeuwse Bibliotheek veel nieuwe, maar ook hernieuwde, boeken.

In 1860 verscheen de eerste editie van “Het Ontstaan der soorten”, de Nederlandse vertaling van het Darwin’s boek “The origin of species”, waarmee de evolutietheorie voor het eerst op de kaart werd gezet.

Maar met de jaren zijn de inzichten toegenomen, en dit heeft geleid tot een bijzondere bewerking van het originele boek door Steve Jones, hoogleraar in de Genetica. De titel van zijn boek luidt: “Als een walvis: Darwin voor de 21ste eeuw”.
Het mooie van zijn boek is dat de opzet conform het originele werk van Darwin is, maar de inhoud is aangepast aan de huidige inzichten. Eigenlijk vang je zo 2 vliegen in 1 klap: Enerzijds volg je het spoor van Darwin’s oorspronkelijke verhaal, anderzijds ben je na lezing helemaal ‘bij de tijd’.

De evolutietheorie kent veel aanhangers, maar ook veel andersdenkenden. Bijvoorbeeld de creationisten, en de aanhangers van de “Intelligent Design”- theorie. Ook deze partijen laten nu regelmatig van zich horen. Zou deze verdeeldheid de reden zijn, dat, ondanks alle inspanningen van de media, het Darwin-jaar toch tamelijk lauw wordt ontvangen?

Dat maakt ook nieuwsgierig naar hoe Darwin’s ideeen destijds in Zeeland werden ontvangen. De Krantenbankzeeland biedt daarbij uitkomst. Met name de Zierikzeesche Courant en Zierikzeesche Nieuwsbode leveren bij zoeken op ‘Darwin’ een behoorlijk aantal hits op.

In een aantal artikelen wordt serieus op de theorie ingegaan:
Op 25/10/1871 in de Zierikzeesche Courant een artikel over Darwin’s boek, waarin wordt gesteld: “Het is noodig dat ieder die de tegenwoordig de hoogte der wetenschap wil meeten, dit werk kenne”.
En op 29/4/1888 resp 6/5/1888 biedt deze krant een uitgebreide uiteenzetting in twee katernen over Darwin’s evolutietheorie.

Naast serieuze berichtgeving ook ludiekere stukjes over hoe mensen met deze nieuwe theorie om gingen, en er ook creatief gebruik van wisten te maken. Darwins theorie bleek bijvoorbeeld nuttig bruikbaar in argumenten tegen zowel werkgever als wetsdienaar:
De Zierikzeesche Nieuwsbode van 20/1/1872 schrijft:

“is hij die het woord aap beleedigend gebruikt strafbaar? Die vraag werd behandeld voor de arr.-regtbank te Rotterdam. Zeker iemand aldaar had een dienaar van policie aap genoemd. De verdediger van den aangeklaagde beweerde, dat sedert de leer van Darwin en Vogt, waarbij aangenomen wordt dat de mensch van het apengeslacht is, zooveel aanhangers telt, het woord aap, tot een mensch gerigt, geen scheldwoord meer kan worden genoemd.”

En op 19/7/1888 bevat de rubriek “Gemengde Berigten” van de Nieuwsbode het volgende nieuwtje:

“Onder de kellners te Weenen heerscht groote ontevredenheid over de verpligting, die hun in vele hotels en café’s wordt opgelegd, om baard en knevel af te scheren. Een hunner heeft hierover eene brochure geschreven en na vele aanhalingen uit Darwin eindigt hij met de verklaring, dat deze laatste zijne afstamming van den mensch vermoedelijk heeft gegrondvest op het feit, dat heden ten dage zoovele kellners met “geschoren apengezichten” omloopen.”

Ten besluite: 

Tegenwoordig krijgen we foldertjes in de bus en tv-debatten voorgeschoteld, maar in de 19e eeuw werd een woordenstrijd vaak letterlijk uitgevochten, getuige de Zierikzeesche Courant dd. 21/7/1883:

 “Om een woordentwist over de theorieën van Darwin heeft de jonge graaf Andrassy te pest, geduellleerd met graaf Paul testetics. Andrassy ontving twee ernstige sabelhouwen”.

Binnenkort nog meer over Darwin!