Archief van september 2013

Een boekenkast met lege planken

donderdag, 26 september 2013

Als ik bij iemand op bezoek kom waar ik niet eerder geweest ben is het eerste dat ik doe naar de boekenkast lopen. Dat vertelt mij namelijk wie er in dat huis woont, wat de interesses en hobby’s zijn, in welke leeftijdscategorie de kinderen zich bevinden, wat hij en wat zij leest (zij en zij kan natuurlijk ook, maar laat ik niet onnodig uitweiden) en waar ik iemand intellectueel moet plaatsen. Bovenal doe ik dit, omdat zo een boekenkast mij een kruisbestuiving op kan leveren van verwante titels die ik aan mijn eigen boekenkast zou willen toevoegen of zelf nog lezen wil. De kans dat mijn ogen een dergelijk gevulde boekenkast passeert is redelijkerwijs aanwezig in mijn eigen vrienden- en kennissenkring, maar het aantal huizen dat een inrichting heeft die meer doet denken aan een psychiatrische inrichting waar wit de norm is en elk meublement of inrichting ontbreekt omdat de bewoners toch alleen nog maar glazig naar een lcd-scherm staren, wordt met de dag groter. Nederland ‘ontleest’ namelijk met rasse schreden en de boekenkast, als hij al bestaat, huisvest hooguit nog een tablet.

legeboekenkast

 

Nederland zit in een neerwaartse spiraal als het gaat om de boekverkopen. Binnenkort dreigt die de magische grens van 50% te overschrijden, terwijl in omringende landen als België en Duitsland de verkoop juist stijgt. Het erge aan deze crisis is dat deze niet voorbijgaat als er onverhoopt weer wel een economische hoogconjunctuur komt.  Het skelet van de samenleving is namelijk met de artritis van ontlezing aangetast en bedreigt toekomstige generaties blijvend. Tussen 2008 en 2012 daalde de boekverkoop met 20%. In april 2013 was de afname al bijna 21% ten opzichte van het rampjaar 2012. 2008 was nog een topjaar met een aanschaf van niet minder dan 50,6 miljoen boeken door de Nederlandse bevolking. Het is namelijk een misvatting te denken dat digitalisering van de samenleving tot minde boekproductie heeft geleid, helaas wel tot minder lezen. Een afname naar 25 miljoen verkochte boeken per jaar brengt ons terug naar het niveau van 1988.

centraal boekhuis

Die terugval kan niet volledig op het conto van de economische crisis worden geschoven. In een land als Frankrijk bijvoorbeeld bleef het aantal boekwinkels stabiel en steeg de boekverkoop in tien jaar tijd met 6,9%, terwijl deze in Duitsland het afgelopen jaar steeg met 1,8% en in België (toch ook deels Nederlandstalig) nog met 3,1% in de eerste zes maanden van het jaar. Het is zelfs al zo erg dat het Centraal Boekhuis, die de distributie van alle boeken door Nederland regelt haar vrachtauto’s voor een derde vult met andere zaken dan boeken omdat de uitlaat van de auto anders niet roken kan. Het doemscenario dient zich aan dat we straks Van Gent & Loos de boeken door Nederland moeten laten distribueren, omdat de vrachtauto’s nog maar voor de helft geladen zijn met onze culturele schatten. Het achterliggende probleem zit echter dieper.

ebook

Bovengenoemde cijfers behoeven enige nuance. Zo stellen de winkelbedrijven dat de verkoop  aan de kassa slechts 12 tot 16%  lager ligt. Daar valt natuurlijk weer tegenin te brengen dat dit betekent dat je een groot deel van je boekencollectie tegen dumpprijzen op de markt brengt, want het gegeven blijft dat het Centraal Boekhuis veel minder verkoopt en dat geldt ook de online verkopen.

Nu hoor ik de online lezers al in galop hun stokpaard berijden: ‘en het e-boek dan?’ Inderdaad, die boekverkoop vertoont een stijging, maar die bedraagt slechts 2,7% van de totale boekenafzet en komt dit jaar uit op ongeveer 4%, terwijl de groeicijfers al aan het afvlakken zijn. Mijn grootste bezwaren tegen dit e-book is dat ze amper 20% goedkoper zijn dan ’the real thing’, maar vooral dat ik niets kopen kan waar ik werkelijk in geïnteresseerd ben, omdat specialisaties nu eenmaal slecht verkopen. Wat overblijft is dus de popie-jopie pulp voor het grote publiek. Ik kan Henning Mankell slechts eenmaal per halfjaar velen en Dan Brown zie ik ook op papier liever de haard warmen, laat staan dat ik deze digitaal zou consumeren.

Veel academische titels en artikelen komen natuurlijk ook digitaal beschikbaar en dat is een zegen, omdat die vaak veel moeilijker verkrijgbaar zijn, maar hier zit een ander addertje onder het gras. Je kunt digitaal lezen namelijk niet een op een vergelijken met het lezen op papier. Digitaal lezen voltrekt zich namelijk minder ‘lineair’, chaotischer en gefragmenteerd en vooral minder geconcentreerd. Daardoor gaat digitaal lezen ongeveer een derde langzamer dan lezen van papier en wordt minder informatie opgenomen en nog minder argumentatie. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat er een significant verschil bestaat tussen lezen van een e-reader of van een tablet, PC of mobieltje. Vooral die laatste drie vormen onderscheiden zich in dit opzicht negatief.

gazpromgreenpeace

De vrije tijd die Nederlanders besteden aan het lezen van gedrukte media is volgens het Sociaal- en Cultureel Planbureau tussen 1975 en 2005 afgenomen met 44% van 6,1 naar 3,8 uur per week. In de acht jaar tot 2013 is dat cijfer zelfs gedaald naar 2,7 uur per week. Nog verontrustender is dat de aanwas van lezers volledig stagneert. Zestigplussers lezen zes maal zoveel als jongeren tot 19 jaar, die gemiddeld twaalf minuten per dag lezen. Kranten worden zelfs achttien maal zo weinig gelezen onder 12- tot 19-jarigen als onder ouderen en boeken drie keer minder.

Het zal dan ook niet verbazen dat de leesvaardigheid onder Nederlandse basisscholieren sinds 2001, net als in landen als Roemenië, Litouwen en Marokko aan het verslechteren is, terwijl dit in andere Europese landen stabieler blijft. Heeft de PVV -om van andere partijen nog maar te zwijgen- nog meer argumentatie nodig om de bibliotheekwereld in stand te houden? Slechts 7% van de Nederlandse leerlingen haalt het hoogste vaardigheidsniveau bij lezen, terwijl de Engelse en Finse leerlingen daar tot meer dan tweemaal beter presteren. In groep 8 van de basisschool slaagt nog slechts de helft van de leerlingen voor het onderdeel interpreteren van tekst, terwijl het streven driekwart van de leerlingen is. Bij het verlaten van de basisschool heeft een kwart van de leerlingen een leesvaardigheidsachterstand van tenminste twee jaar en die wordt in de verdere schoolloopbaan niet meer ingelopen. Op Nederlandse scholen, het zal u niet verbazen, wordt dan ook te weinig tijd besteed aan kernvakken zoals taal en rekenen. Wordt er hier nog geen veertien uur per week aan besteed, in ons omringende landen is dat vier uur per week meer. Het enige verband dat aantoonbaar de cito-scores verhoogd is het lezen van boeken. Juist die cito-scores zijn de afgelopen jaren tot een niveau gedaald, waarbij slechts een kwart van de hoogste cito-cijfers scorende leerlingen er niet in slaagt binnen zes jaar het vwo-diploma te halen. Het lezen van boeken kweekt juist bij leerlingen die later in hoger- en universitair onderwijs terecht komen de woordenschat significant aan.

geweldhulpverleners
Nu hoor ik de digitale lezer al zeggen: ‘Alles is op pc of tablet opvraagbaar dus waarom zou ik een boek openslaan?’, of -om dichter bij de Zeeuwse politiek te blijven- ‘Waarom zou je een bibliotheek nodig hebben als er internet is?’.

Ondanks die technische vaardigheden beschikken studenten niet langer over de gave de kwaliteit van internetbronnen in te schatten of argumentatieve verbanden te doorgronden. Er is geen onderscheidend vermogen meer tussen opinie en argumentatie en nieuwsberichten worden zonder meer voor waar aangenomen, zelfs als onverhuld blijkt dat de bron de voorlichtingsdienst van een rijksoverheid is. U gelooft toch ook dat het geweld tegen hulpverleners toeneemt zonder dat u zich afvraagt wie deze informatie verstrekt of wat dan onder ‘hulpverlener’ wordt verstaan?  Nog even en het merendeel van de bevolking is ervan overtuigd dat Rusland legitiem in arctische wateren een stel piraten heeft overmeesterd of dat Edward Snowden een levensgevaarlijke terrorist in schaapskleren is. Lezen scherpt de geest, roept vragen op en nog meer lezen zet diverse bronnen tegen elkaar af. Nu ben ik niet gekant tegen digitaal lezen, maar onderken de beperkingen ervan. Een digitale tekst ziet er wezenlijk anders uit dan een gedrukte tekst.
ipads kaften
Zo vraag ik me af of de zogenaamde Steve Jobs scholen niet een volgende stap in deze neerwaartse spiraal zijn. Er zitten ontegenzeglijke voordelen aan vast. Kinderen lopen niet meer met een onnodige last aan boeken te zeulen en hebben altijd alle lesmateriaal bij de hand. Er kan onderwijs op maat, niveau en snelheid worden gegeven, maar ik vrees voor de wijze waarop dit aangeboden wordt: in hapklare brokken waarbij alinea’s niet langer dan vijf regels zijn. De lezer hoeft de tekst niet langer te doorgronden of analyseren, de nuance te zoeken of zich af te vragen of het klopt wat er staat, want het staat toch zwart op wit, dus het is waar? Om met Ramses Shaffy te spreken: Mens, durf te lezen!

Johan Francke, Kennisdiensten & collecties

 

Bronnen:

NRC-Handelsblad 21 september 2013, Opinie & Debat 4-5.

www.foksuk.nl

 

Uitreiking Max Velthuijsprijs 2013 aan Wim Hofman

vrijdag, 20 september 2013

Op donderdag 19 september, werd in het Letterkundig Museum in Den Haag de Max Velthuijsprijs uitgereikt aan Wim Hofman. Collega Anke en ondergetekende waren erbij.

Max Velthuijsprijs 2013 voor Wim Hofman

Max Velthuijsprijs 2013 voor Wim Hofman

Het was gezellig druk in de zaal waar de uitreiking plaatsvond. Natuurlijk waren Mance Post en Thé Tjong Khing (de eerdere prijswinnaars) aanwezig. Maar ook collega-schrijvers Rindert Kromhout, Ted van Lieshout en Joke van Leeuwen waren naar de residentie gekomen om de laureaat te feliciteren. Uiteraard zat er ook een flinke Zeeuwse delegatie in de zaal.

Na een korte inleiding las Joke van Leeuwen de laudatio (feestrede) voor. Dat had zij 22 jaar geleden ook gedaan. Toen ontving Hofman de Theo Thijssen-prijs. Daarna trad tapdanseres Marije Nie op. Vervolgens werd het juryrapport voorgelezen, en sprak Wim een dankwoord uit.

Open boek van Wim Hofman

Boek van Wim Hofman

In zowel de feestrede als in het juryrapport werden de fantasierijke geest, de herkenbare eigen stijl de beeldenrijkdom, en het vermogen van Hofman om de verbeelding van kinderen en volwassenen te prikkelen geprezen.

Expositie

Ben je benieuwd naar het werk van Wim Hofman in de Zeeuwse Bibliotheek? In het Zeeland Paviljoen op de eerste verdieping is een boekentafel ingericht met werk van Wim Hofman. Hier zijn ook schilderijen van zijn hand te zien uit het leerleesboekje De Stad. Tekeningen uit het boek Suusje Olipietz zijn te bekijken in het souterrain, aan de wand van het Mediacentrum.

Henk Kosters

Sectie Jeugd en Jongeren

Hoe vind je het juiste boek voor je kind?

donderdag, 12 september 2013

Veel ouders vinden het lastig om een leesboek voor hun kind uit te zoeken. Wat kan mijn kind al lezen? Is dit boek niet te moeilijk of juist te gemakkelijk voor mijn kind? De leerkracht biedt soms hulp door te zeggen dat het kind boeken op niveau M4 of E7 kan lezen. Die cijfers en letters staan voor het AVI-niveau.

AVI
De AVI-niveau-indeling is op de eerste plaats bedoeld om leesstof te kunnen kiezen die aansluit bij de leesontwikkeling van het kind. AVI heeft te maken met technisch lezen. Bij technisch lezen gaat het om de techniek van het lezen: kan een kind snel en zonder fouten een tekst lezen? Kinderen die snel en (bijna) foutloos een tekst op een bepaald niveau kunnen lezen, hebben een hoog AVI-niveau. Kinderen die nog niet snel kunnen lezen, of die daarbij veel fouten maken, hebben een lager AVI-niveau. Op avi.cito.nl lees je hoe het leesniveau wordt getoetst, en op www.kennislink.nl staat hoe de moeilijkheidsgraad van een tekst wordt bepaald.

Eerste leesboekjes

Er zijn twaalf AVI-niveaus. Het laagste AVI-niveau is Start. Dat is het niveau van kinderen die nét begonnen zijn met lezen. Het hoogste AVI-niveau is Plus. Dat is het niveau van kinderen die snel en zonder fouten een lastige tekst kunnen lezen.

Tussen AVI-Start en AVI-Plus liggen tien AVI-niveaus: M3, E3, M4, E4, M5, E5, M6, E6, M7 en E7. ‘M’ betekent ‘midden’ en ‘E’ betekent ‘eind’. De cijfers 3 tot en met 7 geven aan in welke groep dat niveau gemiddeld bereikt wordt. Een AVI-niveau E5 wordt dus gemiddeld aan het einde van groep 5 behaald. En een AVI-niveau M7 wordt gemiddeld halverwege groep 7 behaald. Maar let op: het gaat hier om een gemiddelde!
(Bron: www.leesplein.nl)

Eerste leesboekjes

AVI in de bibliotheek
De AVI-meting is een toetsinstrument dat thuishoort in het onderwijs. Toch kom je AVI-aanduiding ook buiten de schoolmuren tegen. Boekhandels en bibliotheken hanteren ook AVI-aanduidingen; ouders en grootouders krijgen daardoor een houvast welk boek het beste past bij het leesniveau van hun (klein)kind.
(AVI-niveau, wat moet je er thuis mee?)

In de bibliotheek zetten we de boeken vanaf AVI-Start tot en met AVI E4 in een aparte kast, boeken met een hoger AVI-niveau zijn aan de buitenkant niet herkenbaar. Vanaf ca. AVI E4 beheersen kinderen de techniek van het lezen zo goed dat ze, als ze dat willen, ook zelf voor boeken met een hoger AVI-niveau kunnen kiezen.

Kritiek op AVI
De Werkgroep Jeugdboeken van de Vereniging van letterkundigen vindt het een kwalijke ontwikkeling dat de keuze voor een boek in de boekhandel, de bibliotheek of op school tijdens het vrij lezen steeds vaker wordt bepaald door het AVI-niveau van de boeken. In de brochure ‘AVI loslaten’ stelt de Werkgroep dat de nadruk op AVI remmend werkt op het leesplezier en de leesmotivatie bij kinderen.  Bestuurslid Annemarie Bon schrijft op de website ouders.nl:

“Het zijn heel andere factoren die een boek pas echt moeilijk maken. Zoals een ver-van-mijn-bed-onderwerp, ellenlange saaie beschrijvingen of sowieso een niet interessant genre voor een specifiek kind, flashbacks en perspectiefwisselingen, geen heldere bladspiegel en ga zo maar door. Een kind in groep vijf kan misschien moeite hebben met het woord politieauto, maar als het boek spannend genoeg is, zet een kind zich daar echt wel overheen.”

Bron: AVI maakt lezen tot een straf.

Plezier in lezen staat voorop
Wat belangrijk is dat kinderen veel lezen, en dat zij hun eigen smaak ontwikkelen. Als ouder kun je daarbij helpen door veel voor te lezen, met je kind naar de bibliotheek te gaan en ervoor te zorgen dat er aantrekkelijke boeken en tijdschriften in huis zijn. Laat zien hoe leuk lezen is!

De titel van deze blog is: ‘Hoe vind je het juiste boek voor je kind?’, maar ik wil ervoor pleiten om kinderen vooral zelf hun boeken te laten kiezen. Het volgende filmpje bewijst dat kinderen dit heel goed kunnen.

Misschien pakt je kind een keer naar een boek met een te hoog of een te laag leesniveau, maar dat is helemaal niet erg. Zoals onderwijsadviseur en leesspecialist Ed Koeckebacker zegt in een interview: ‘Lees niet wat je kunt, maar lees wat je wilt. Als je dan eens een te moeilijk boek pakt, nou en? Als je geïnteresseerd bent, lees je het toch wel. Je leest een boek toch niet omdat je alle woorden kent, maar omdat je spannende, gekke of leuke verhalen wilt beleven?’

Henk Kosters, sectie Jeugd en Jongeren

Van Akkoord tot Zing: muziektijdschriften

dinsdag, 3 september 2013

Tijdschriften hebben het moeilijk. Er zijn er teveel, ze lijken op elkaar en een groot deel van de lezers vindt hun informatie en amusement op het internet. Een denkbeeld dat zich door herhaling vastzet, kan gevolgen hebben voor de diversiteit van het aanbod. Gelukkig vinden we bij de Zeeuwse Bibliotheek onze tijdschriften nog steeds een waardevolle aanvulling op de boekencollectie.

muziek2

De muziekafdeling heeft op dit moment zo’n 35 tijdschriften in de collectie. Voor bijna alle genres en onderwerpen,voor bijna alle mensen die zich op de één of andere manier met muziek bezighouden, van luisteraar tot DJ, van Akkoord tot en met Zing.

Veel van de tijdschriften hebben tegenwoordig een digitale versie, die tegen betaling via een app op tablet of smartphone gedownload kan worden. Soms zijn die versies interactief, wat een aantrekkelijke meerwaarde kan hebben, zeker als het gaat om muziek. Wat is er mooier dan direct een filmpje, soundtrack of website te kunnen aanklikken tijdens het lezen van het artikel?

De bibliotheekwereld is echter nog niet zo ver dat via websites van bibliotheken ook tijdschriften kunnen worden aangeboden- de ontwikkeling met het uitlenen van e-books staat nog  in de kinderschoenen en blijft obstakels tegenkomen. Het ligt niet in de lijn der verwachting dat de bibliotheek tijdschriften digitaal zal gaan aanbieden. Niet getreurd, de papieren versie is nog steeds aantrekkelijk om te komen lezen in onze  fijne strandstoelen!

muziek3

Vanuit die strandstoel loop je dan ook gemakkelijk naar onze luistercabines, waar je via Muziekweb-Luister nagenoeg álles kunt beluisteren waarover je in het tijdschrift hebt gelezen, en mocht het niet genoeg zijn, dan hoeft de ontdekkingstocht daar niet te eindigen. Er zijn legio mogelijkheden om de ervaring thuis voort te zetten met CD’s, bladmuziek,  informatieve boeken en uit het tijdschrift overgenomen links. (Een kopietje van een interessant artikel is natuurlijk ook zo gemaakt.)

Kinderen

Voor bijna iedereen is er een muziektijdschrift. Alleen de kinderen hebben geen eigen muziekblad. Dat is wel jammer, omdat steeds vaker op basisscholen via de muziekschool instrumentale lesprojecten in de klas worden gegeven. Een gat in de markt, en wie springt erin?

De Pyramide, een blad  voor leerkrachten, staat vol met leuke liedjes en lesvoorbeelden. Het is een uitgave van Gehrels Muziekeducatie. Op de website wordt het blad uitgebreid met leuke downloads en geeft inspiratie voor de muziekles op school. Wat mij betreft zou Gehrels met mijn opmerking hierboven best uit de voeten kunnen…

muziek1

Pop

Zowel actieve als niet-actieve liefhebbers van popmuziek komen aan hun trekken met bladen als Oor, en Rolling Stone.

Muzikanten, DJ’s en producers vinden veel interessante nieuwtjes en artikelen in Music Maker en Interface. Voor de backline van bands: essentiële tips, actuele informatie over instrumenten en spullen in De Slagwerkkrant en De Bassist.

Al deze bladen hebben websites, waar aanvullingen staan op de papieren versie, maar digitaal zijn ze vooralsnog niet beschikbaar en die strandstoel of de luistercabine op de muziekafdeling is zo’n fijne plek…En natuurlijk kan je ook even naar het Leescafé!

Klassiek

Laatst publiceerde de bekende oude muziek-specialist Andrew Lawrence-King een artikel met de titel “What is Music?” In dit artikel gaat hij in op de verwevenheid van de kunsten en de connectie met de in onze ogen totaal ongerelateerde vaardigheid van het schermen.

“Is het Kunst, een Wetenschap, een Vaardigheid, of is muziek iets wat bij onze natuur hoort?”  Hij vraagt zich vervolgens af hoe musici daar zelf over denken en dachten, en of het concept “muziek” in de loop der eeuwen van betekenis is veranderd.
Hoe men ook van muziek geniet, van welke muziek en in welke vorm- het is een groot gebied in de menselijke cultuur. Ik ben het eens met Lawrence-King dat de waardering die iemand heeft voor een bepaald genre, te maken kan hebben met de historie van het begrip “muziek”. Wat muziek te maken heeft met schermen, lees je zelf in zijn blog.
De muziekafdeling heeft ook een divers aanbod van tijdschriften op het gebied van klassieke muziek en voor instrumenten.  Net als hierboven, is het niet mogelijk ze allemaal de revue te laten passeren, maar ik noem er enkele.

Om door te gaan met oude muziek, en ook omdat juist onlangs het zeer succesvolle Festival van Oude Muziek werd afgesloten in Utrecht, wijs ik op het tijdschrift van de organisatie dat vier maal per jaar uitkomt: Tijdschrift Oude Muziek. Muziekliefhebbers die al een passie hebben voor muziek uit vroeger eeuwen, hebben dit tijdschrift vast al ontdekt. Misschien ben je ook nieuwsgierig geworden?

muziek4

Meer lezen over oude muziek kun je bij ons met het Engelse Early Music , dat zeer uitgebreide wetenschappelijke artikelen bevat met bijvoorbeeld nieuwe inzichten over de uitvoeringspraktijk. We ontvangen ook informatieve tijdschriften van het Koninklijk Concertgebouworkest en van het Brabants Orkest, onlangs met het Limburgs Symfonieorkest gefuseerd tot Philharmonie Zuidnederland. Hierin achtergronden over de concertprogramma’s, dirigenten en solisten en de laatste ontwikkelingen in roerige klimaat.

Het Orgelpark, een zeer actief Amsterdams podium voor, zoals ze zelf zeggen “organisten, componisten en andere kunstenaars”, verspreidt een blad dat je ook thuis digitaal kunt ophalen: Timbres, maar wij hebben hem ook op papier.
Recensies van CD’s, informatie over festivals en interessante artikelen over klassieke muziek als begrip in de ruimste zin van het woord, het is allemaal te lezen in Luister en Gramophone.

Instrumenten en liefhebbers

Arco, Fluit, Gitarist, Het Orgel, Pianowereld.  Akkoord en  Zing.

Van A tot Z: tijdschriften met heel veel informatie over heel veel soorten muziek, allemaal lekker om te lezen in het gebouw van de Zeeuwse Bibliotheek. Voor inspiratie, of ontdekking van wat je nog niet kende, maar zomaar eens kunt proberen. Om je smaak te ontwikkelen, om te weten te komen welke muziek je blij maakt, of uiting geeft aan wat je zocht. We hebben het allemaal, of wijzen je de weg ernaartoe!

 

Els van de Wijdeven-Millenaar, Muziekafdeling

Foto’s: Marian van der Weide