Archief van november 2013

Minimal music: het geheim van herhaling

woensdag, 27 november 2013

Lavinia-Meijer1

Lavinia Meijer

Harpiste Lavinia Meijer (foto) gooit hoge ogen met haar laatste projecten. In 2012 bracht ze een album uit met muziek van Philip Glass, dat haar onder de aandacht bracht van het grotere publiek.

Het leverde haar bijna de status van popster op, en meer optredens op televisie dan enige harpist(e) ooit tevoren. Deze trend zet zich voort met haar ook zeer succesvolle opname van muziek van de Italiaanse filmcomponist Ludovico Einaudi.

Beide albums, Metamorphoses-The Hours  en Passagio, bevatten minimalistische muziek.
Lavinia is niet de enige die deze muziek van herhaling heeft ontdekt. Enkele jaren geleden alweer kwam de ene na de andere opname uit van Canto Ostinato van de vorig jaar overleden Nederlandse componist Simeon ten Holst. In de Zeeuwse Bibliotheek vinden we maar liefst 6 cd´s met verschillende interpretaties van dit populaire werk.

 

De vraag

De reden om dit stuk te schrijven, kwam voort uit de vraag die me bezighield: Waarom is minimal music zo populair, zeker op dit moment?

Het is muziek die gewaardeerd wordt door alle leeftijden – dat is al een groot voordeel: muziek die jong en oud verbindt, die een brug slaat tussen popmuziek en klassiek en voeding geeft aan de nieuwe soundscapes van de 21ste eeuw.

Het is niet mijn muziek, ik heb zelf een andere behoefte als ik luister naar muziek – ik houd van melodie en gevarieerd ritme, van iets dat me inspireert, mijn aandacht juist uitdaagt en mijn emoties losmaakt.

 

Minimal music: wat ís het?

De term “minimal” roept niet bij iedereen dezelfde associaties op, en om die reden zijn er componisten die niet zo gecharmeerd zijn van deze aanduiding. Maar bij gebrek aan een betere algemene naam voor deze stijl, blijft deze vooralsnog in algemeen gebruik.

Wikipedia geeft onder meer de volgende karakteristieken:

* herhaling (vaak van korte muzikale frases, met subtiele variaties gedurende een lange tijd) of stilstand (vaak in de vorm van lang aangehouden tonen)

* een accent op consonante samenklanken

* een duidelijk tempo

Minimal music is dus opgebouwd uit kleine motieven, die vanwege hun geringe omvang geen beroep doen op een lange aandachtsspanne. Met andere woorden: er is geen sprake van een te herkennen zinsopbouw, zoals in een liedvorm, of lange lijnen, waarvoor je actief moet kunnen luisteren. We herkennen de stijl aan welluidende voortkabbelende akkoorden met meestal weinig verschillen in klanksterkte. Het is muziek waar je je bij kunt ontspannen, wegdromen, je gedachten kunnen plaatsmaken voor een spel van kleuren. Het is muziek die weinig beroep doet op het vermogen structuren te herkennen omdat de motieven op zich kort zijn – er zijn duidelijk afgebakende fragmenten die zich aaneenrijgen. Plezierige, makkelijk te aanvaarden muziek die een hypnotiserende werking kan hebben door de zich herhalende patronen met minimale veranderingen.

933_Philip-Glass129405

Philip Glass

 

Herhaling

De hype van herhaling is niet nieuw; het element van zich herhalende patronen vinden we terug in alle muziek en in alle culturen. Van grote invloed op de ontwikkeling van minimal music was de toepassing van elementen uit de Indiase en West-Afrikaanse muziek. En de invloed van minimal music, al zo’n vijftig jaar geleden ‘uitgevonden’ door mensen als o.a. Terry Riley , Steve Reich en Philip Glass (foto) op alle genres van de Westerse muziek is heel erg groot. Van pop tot jazz, filmmuziek en klassiek tot avant-garde.

Herhaling is een essentieel onderdeel van muziek, en in feite van alles wat we leren, doen en zien. Herhaling zorgt voor herkenning. Al luisterend naar muziek zijn we voortdurend aan het zoeken naar structuur. We hebben structuur nodig om wat we horen te kunnen begrijpen. Als de structuur te moeilijk is, of te groot, dan kost het veel moeite om de muziek te blijven kunnen volgen- het vergt veel van onze concentratie en ons geheugen. Deze behoefte aan structuur is dus gebaseerd op de verwerking van de signalen in onze hersenen; onze maatschappij en ons leven is gebaseerd op structuur.

In chaos raken we verloren. In de loop van eeuwen zijn de structuren in de Westerse muziek gegroeid door elementen van herhaling en herkenning. We kennen allemaal het fenomeen ‘refrein en couplet’ van de liedjes die we op school leerden, beurtzang (Zeg ken jij de mosselman…) en de ABA- vorm (Altijd is Kortjakje ziek). Dit soort vormen vinden we tot in de grootste symfonieën – vormen die groter en groter werden en daardoor weer moesten worden onderverdeeld in kleinere cellen, door herkenbare motieven, melodieën, ritme.

 

Het geheim
Waarom deze populariteit bij zowel luisteraars als bijvoorbeeld (amateur-)pianisten?

Zou het de geruststelling van de zich herhalende motieven kunnen zijn, met slechts kleine variaties, als een aai over het hoofd: stil maar, het komt allemaal goed? En heeft dat dan te maken met de roerige maatschappij waarin alles op losse schroeven staat, niemand nog zijn baan zeker is, kan vertrouwen op de stabiliteit van relaties of zelfs de prijs van een tank benzine? Zijn er al genoeg veranderingen en ontwikkelingen om ons heen, zodat men onbewust verlangt naar wat simpelheid? Of is het juist een uiting van gejaagdheid en fragmentarisch functioneren?

Ik wil geenszins denigrerend over dat verlangen naar simpelheid spreken, of de uiting ervan. Net als veel vijftigers, zestigers, heb ik mijn nostalgie voor de tijd dat alles net een klein beetje langzamer leek te gaan.

De hapklare brokken die we krijgen voorgeschoteld op televisie; programma’s waarin we allemaal kunnen winnen, koken, zingen- afgewisseld met uitvergrote verhalen die voornamelijk moeten choqueren en reclameboodschappen waarin mensen worden aangezet tot bedrog, kunnen me gestolen worden. Zap.

Het leven is in een stroomversnelling gekomen, alles kolkt om ons heen- waarden worden overboord gegooid en we koersen af op een andere maatschappij. Vooralsnog proberen we alles te regelen, worden redelijkheid en ’the big picture’ verdoezeld door een web van veranderingen, aanpassingen en nieuwe regels. In dat licht is het verlangen naar simpelheid en verstilling wel te begrijpen. Maar wat doet het met ons muzikaal gevoel: wegdromen of actief luisteren? Is het luisteren naar muziek veranderd? Hebben we nog wel tijd om actief te luisteren of heeft het multitasken dit vermogen definitief veranderd?

 

Wat vindt ú ervan?

Via de links in bovenstaande tekst kunt u verschillende voorbeelden horen.

En hier kunt u een Amerikaanse podcast beluisteren over post-minimalisten met muziek van o.a. Duckworth, O’Halloran, Max Richter en Penguin Café. En Philip Glass. Via de links in bovenstaande tekst kunt u verschillende voorbeelden horen.

Dichter bij huis: Zowel landelijk als internationaal oogst Middelburger Douwe Eisenga steeds meer waardering. Heeft u zijn muziek gehoord?
eisenga

Douwe Eisenga

 

Els van de Wijdeven-Millenaar, Muziekafdeling

 

Bronnen:

Foto Lavinia Meijer: http://www.musicframes.nl

Foto Philip Glass: http://cultuurgids.avro.nl

Foto Douwe Eisenga: http://www.opusklassiek.nl

 

Alle wetenschappelijke informatie gratis in 2024?

donderdag, 21 november 2013

De Zeeuwse Bibliotheek beschikt over vele tijdschriftenabonnementen. Niet alleen populaire, maar ook een groot aantal vakbladen en wetenschappelijke tijdschriften. In de laatst genoemde categorie worden artikelen geplaatst over ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek. Deze tijdschriften zijn van belang voor onderzoekers, studenten uit het Hoger Onderwijs en geïnteresseerden die graag geïnformeerd willen worden. Er zijn verschillende ontwikkelingen die relevant zijn.

Op de eerste plaats heeft de samenleving te maken met een (nog) altijd groeiend aanbod van wetenschappelijke informatie. Jaarlijks verschijnen ongeveer 2 miljoen wetenschappelijke artikelen in 25.000 wetenschappelijke tijdschriften die door uitgeverijen worden gepubliceerd. Om een idee van de groei te geven: in 2002 werden in Nederland 19.893 artikelen gepubliceerd. In 2010 was dit gestegen tot 31.155 stuks. Afgezien van de vraag of kwaliteit gediend is met kwantiteit, is op deze plaats vooral de vraag van toegankelijkheid belangrijk.

800px-open_access_plos_svg

In de huidige situatie is de toegang tot wetenschappelijke informatie in zijn totaliteit beperkt omdat alleen in universiteitsbibliotheken of de grotere openbare bibliotheken grotere wetenschappelijke collecties aanwezig zijn. De abonnementskosten van tijdschriften zijn de laatste jaren sterk gestegen door de hoge prijzen die door uitgevers worden berekend.

Door de hoge kosten en de beperkte toegang is de Open Access beweging ontstaan. Open Access behelst het gratis wereldwijd beschikbaar stellen van wetenschappelijke publicaties van vooral tijdschriften en in mindere mate boeken. Omdat veel onderzoek met belastinggeld wordt gefinancierd, is het billijk dat onderzoeksresultaten die daar uit voortkomen vrij beschikbaar moeten zijn.

Staatssecretaris Sander Dekker heeft het belang van Open Access onderkend. Zo geeft hij in zijn brief in de Tweede Kamer aan dat wetenschappelijke informatie kan helpen bij het ontwikkelen en toepassen van innovaties in het bedrijfsleven. Een ander voorbeeld is de gezondheidssector waar behandelaars via Open Access nieuwe inzichten kunnen opdoen in behandelwijzen.

Om de invoer van Open Access te bespoedigen is de staatssecretaris voornemens hiertoe wettelijke maatregelen te nemen. Hij is het wachten op andere betrokken partijen (onderzoekers, universiteiten en uitgeverijen) beu. “De verschillende ondernomen acties en gemaakte afspraken hebben echter niet geleid tot eenduidige doelstellingen en een eenduidige vorm van Open Access”. Het streven van de staatssecretaris is erop gericht per 2024 de volledige omslag naar Open Access te realiseren.

Dekker is echter afhankelijk van andere partijen met name de grote commerciële en wetenschappelijke uitgeverijen. Hij verwacht van hen een bereidwillige houding om nieuwe afspraken te maken. Uitgeverijen zullen niet makkelijk toegeven gezien de grote mate van winstgevendheid. We gaan spannende tijden tegemoet. In de tussentijd kunt u in de Zeeuwse Bibliotheek gewoon gratis gebruik maken van onze fysieke informatie of digitale informatiebestanden die ook vanaf de computer thuis zijn te raadplegen.

 

Cees de Blaaij,  Vakreferent

 

Het verdwijnen van de verbeelding

donderdag, 14 november 2013

Zestigplussers in Nederland lezen driemaal zoveel boeken als jongeren tussen de tien en negentien jaar. Dat staat in een artikel in NRC Handelsblad van 21 september 2013 over de vrije val van de boekverkoop in Nederland.  Los van de blijkbaar significant afgenomen leesvaardigheid onder kinderen en jongeren, is er denk ik met het lezen van fictie nog iets anders aan de hand. Toen ik het las moest ik denken aan mijn eigen middelbare schooltijd. Dat is alweer een behoorlijke tijd geleden, maar ook toen al ging het met het lezen van literatuur de verkeerde kant op.

bibliotheekkast

Op de middelbare school zag de meerderheid van mijn klasgenoten de verplichte literatuurlijst van het vak Nederlands als een grote kwelling. Sommigen gaven na het examen zelfs trots toe dat ze zich door al hun boekverslagen en het mondeling heen hadden gebluft, zonder ook maar een van de boeken te hebben opengeslagen. Fictie heeft geen nut en een roman lezen pijnigt slechts je geest, dus waarom zou je de moeite doen?

Een invalshoek die ik later terug zag komen bij een van mijn kinderen. Grootgebracht door een moeder die ‘leesverslaafd’  is en voorlezen,  zelf lezen en genieten van verhalen tot speerpunt in de opvoeding heeft verklaard, is deze zoon kennelijk ongevoelig gebleken om deze fijne eigenschap over te nemen. Ik sleepte jarenlang stapels boeken uit onze welvoorziene Zeeuwse Bibliotheek mee naar huis. Ik las iedere avond -en vaker- voor, gaf boeken cadeau en nam elke gelegenheid te baat om op het belang van lezen te wijzen. Bij dat ene kind sloeg het minder aan. Hij luisterde heel graag naar het voorlezen, maar vond het leren lezen niet meteen een noodzakelijk te verwerven vaardigheid. En toen hij het tegen wil en dank toch onder de knie kreeg, leidde het niet tot de liefde voor het lezen van mooie verhalen die ik voor hem had gewenst en die zijn broers en zussen wel ontwikkelden.

Het boek was beter
Na afloop van iedere opzienbarende of ontroerende film gebaseerd op een boek, hoor ik altijd wel iemand verklaren dat het boek veel beter was. Het ziet er soms naar uit dat boekenliefhebbers zich alleen ophouden in bioscopen. Dat klinkt eigenlijk wel logisch: in zekere zin verschillen literatuur en film namelijk niet zo erg van elkaar, ze vertellen beiden een verhaal.

Mensen houden van verhalen omdat het onze menselijke manier van denken imiteert. Ik durf zelfs te zeggen dat het onze staat van ‘zijn’ nabootst: de wereld waarin we leven houdt ons gevangen in een rechtstreeks verloop van tijd en gebeurtenissen. Doordat ons ‘zijn’ is gebonden aan een bepaalde plaats in ruimte en tijd, ervaren we ons leven als een aaneenschakeling van ‘scenes’. We zijn een verhaal met een begin, een midden en een eind en bewegen ons langzaam maar zeker door alle hoofdstukken van ons leven.

Leven
Literatuur speelt zich af in het gebied van de menselijke natuur en de aard van de mens. In fictionele verhalen vind je de meest sprekende beschrijvingen van wat het inhoudt om te leven. Het verbeeldt de handelingen en gebeurtenissen uit het leven van de mens en de emoties en reacties die de mens hierop heeft. Dit kan een groot gevoel van herkenning teweeg brengen bij de lezer van een boek, en ons soms zelfs een universeel en tijdloos besef meegeven over wat het is om mens te zijn.

De meesten van ons zullen het herkennen dat je jezelf helemaal kunt verliezen in een boek. Voor even ben je helemaal een ander. Onderzoek heeft zelfs uitgewezen dat mensen door literatuur te lezen, meer empathie leren voelen voor anderen.
Dit effect zou zich natuurlijk ook voor kunnen doen in films of andere moderne media. Toch vermoed ik dat het idee van (meer) films in het onderwijs weinig, of toch beduidend minder aanhangers zal trekken.

Verbeelding
Men ziet literatuur over het algemeen toch als een meer intellectuele bezigheid dan film. Het lezen van een boek, en met name de spreekwoordelijke literatuur met de hoofdletter L,  vraagt een bepaalde inspanning van de lezer. Waar je bij een film rustig achterover kunt leunen en je eenvoudig laat meeslepen door de beelden, wordt de lezer geacht zich de scenes uit een boek zelf te verbeelden. Dit kost een zekere moeite en inzet die bij een film niet nodig is. Maar is dit dan ook automatisch de reden dat literatuur minder populair is dan film? Is de mens zo verwend op het gebied van amusement, dat niemand zich meer wil inspannen voor zijn plezier?

Ik geloof niet dat het mensen er om gaat dat ze geen moeite willen doen. In de literatuur gaat het erom dat je de handelingen en de manier waarop het verhaal in beeld wordt gebracht, in je hoofd tot leven roept. Je wordt geacht het hele boek voor jezelf te regisseren en elk woord te vertalen in een zelf bedacht beeld, waarbij je vrij bent het zo kleurrijk te beleven als je zelf wilt. Dit is een andere soort moeite dan die in bijvoorbeeld films. Ik denk dat het deze specifieke dynamische fantasie is die gepaard gaat met het lezen, waarvoor een toenemend aantal mensen zich niet meer kan of wil inspannen.

Het lijkt erop dat de digitale revolutie, met al zijn fantastische beelden en adembenemende ‘special-effects’, ons vermogen tot verbeelding heeft doen afnemen. We zijn verslingerd aan de bedwelmende effecten die de hedendaagse films en andere media op ons hebben en kunnen onszelf niet meer vermaken met alleen onze eigen ongeoefende fantasie.

prideandprejudice

Magie
Hoewel ik mezelf ook regelmatig trakteer op een goede film en niet wil overkomen als een ontevreden, ouderwetse bibliothecaris, zie ik hier toch genoeg aanleiding om me zorgen te maken. De echte kracht van literatuur zit hem in de magie en de bekoring die deze biedt en in het eigen avontuur van de lezer. Deze gaat een persoonlijke relatie aan met een boek, de woorden vergezellen hem of haar door een droom, die met geen enkele andere te vergelijken is. Mr. Darcy uit Pride and Prejudice had in de hoofden van de lezers miljoenen gedaantes, zonder ook maar enige overeenkomst met acteur Colin Firth. Narnia, het betoverde land achter de kleerkast, zag er in de verbeelding van de vele kinderen die dit prachtige verhaal lazen, evenzovele malen anders uit dan het door de filmmakers bedachte, eenduidige Narnia in de film.

narnia

Er zou iets op gevonden moeten worden om het lezen van literatuur te stimuleren op zo’n manier, dat mensen de schatten hervinden die in boeken verscholen liggen. Er schuilt een persoonlijke wereld in ieder boek, en mensen hebben recht op deze eigen unieke dromen, in plaats van de voorgekauwde beelden die de moderne entertainmentindustrie hen voortdurend biedt. Wie de oplossing weet mag het zeggen!

Anya Marinissen, Romanteam Zeeuwse Bibliotheek

KennisCafé

maandag, 4 november 2013

Het KennisCafé is dé plek waar onderzoekers, studenten en geïnteresseerde burgers elkaar ontmoeten in een informele en ontspannen omgeving. Sprekers uit de wetenschap, het bedrijfsleven en van maatschappelijke organisaties vertellen over hun onderzoeken, de resultaten en hun drijfveren. Niet in een collegezaal, geen monoloog, maar sprekers die praten over hun werk, hun passies, en de betekenis voor de samenleving. Onder het genot van een drankje kan iedereen met onderzoekers in gesprek en debat gaan. Muziek zorgt voor een prettige afwisseling.

Kunstalvleesklier en 3D-printer centraal in KennisCafé Zeeuwse Bibliotheek

In het KennisCafé van vrijdag 1 november stond Techniek van de Toekomst centraal. Innovatieve technieken die de toekomst gaan veranderen. Drie voorbeelden hiervan waren te zien tijdens het tweede KennisCafé sinds de start op 27 september.

1384250_630335453683652_682263561_n

Als eerste waren het woord aan Quiniver Tuinder en Jurre van der Lende, 3VWO leerlingen van S.G. Nehalennia, die op 10 oktober de Dag van de Duurzaamheid wedstrijd 2013 wonnen met hun ‘Energy bike system’. Enthousiast deden ze hun idee nogmaals uit de doeken. In Zeeland wordt veel gefietst. Op de fiets wordt een accu bevestigd die de energie van alle fietstochten opslaat. Is de accu vol, dan plaats je hem in een muur, waar andere mensen hem uit kunnen halen en bijvoorbeeld gebruiken voor hun elektrische fiets. Mensen dragen zelf bij aan het energieverbruik van de samenleving. DELTA onderzoekt op dit moment of het idee realiseerbaar is. Dit maakte onderdeel uit van de prijs die de jongens wonnen.

3D-printer

Vervolgens de mogelijkheden van de 3D-printer. Wat is er eigenlijk niet mogelijk? Wouter van der Jagt (student) en Willem Haak (docent) namens HZ University of Applied Sciences (opleiding Engineering) laten zien hoe een 3D-printer werkt en wat je er allemaal mee kunt.

dukes_1024x768

Er zijn al experimenten met geprint voedsel, alhoewel dit niet de meest voor de hand liggende of smakelijke toepassing is. Op de HZ staan inmiddels meerdere 3D-printers. De eerste kostte nog zoveel als een leuke auto, het model dat tijdens het KennisCafé te zien was, is zelfgemaakt en was betaalbaar. Er zijn verschillende technieken mogelijk. Op de computer worden producten in gescand en tot 3D-bouwtekening omgezet. Vervolgens wordt het product naar een opdracht voor de 3D-printer vertaald. Door middel van poeder of vast kunststof wordt het kopie-product laagje voor laagje opgebouwd. Dit principe is iets wat alle 3D-printers gemeen hebben. Tijdens het KennisCafé wordt live het LeescaféLive! logo geprint.

1390535_630335237017007_968109774_n 1385828_630335430350321_2053801069_n  1376391_630335107017020_1967654012_n

De ethische kant komt al snel om de hoek kijken als je het over 3D-printen hebt. Wapens zoals de Liberator roepen vragen op over misbruik van de 3D-printer. Wouter van der Jagt geeft aan dat er diverse andere mogelijkheden buiten de 3D-printer zijn om alle soorten wapens te maken. Relevanter is de discussie rondom copyright. “You wouldn’t steal a car, but would you copy it?”.

Kunstalvleesklier          

Het derde item is wereldnieuws sinds 25 oktober. Op die dag werd in De Wereld Draait Door groot nieuws gebracht voor diabetes (type 1) patiënten, namelijk dat onderzoekers van het AMC, Universiteit Twente, Rijnstate Ziekenhuis en het bedrijf Inreda een kunstalvleesklier hebben ontwikkeld. Uitvinder Robin Koops van Inreda kwam er in ons KennisCafé tekst en uitleg over geven; hoe kwam hij ertoe de kunstalvleesklier te ontwikkelen en hoe werkt de uitvinding die nu op tafel ligt?

994635_630335277017003_153421933_n

Robin Koops is zelf diabetespatiënt sinds 2004. Dit vormde voor hem genoeg motivatie om aan een oplossing te werken op basis van het combineren van bestaande technieken en het sterk verbeteren hiervan. Sinds het nieuws naar buiten kwam vorige week is hij overstelpt met duizenden mails van patiënten. Hier krijgt hij nog steeds een brok van in zijn keel. “Je realiseert je op dat moment voor wie je het doet…” Voor diabetespatiënten, ouders van patiënten, diabetesverpleegkundigen (allen vertegenwoordigd in het publiek) is de uitvinding een uitkomst, een belofte. Zij realiseren zich ter degen de betekenis van de uitvinding. Er ligt een betere toekomst in het verschiet.

936011_630335333683664_529407886_n

De kunstalvleesklier bestaat uit twee sensoren (eentje voor back-up), 2 injectienaalden (flubbertjes), een ampul insuline en een ampul glucagon en een printplaatje met elektronische componenten. Het omhulsel, wat overigens op een 3D-printer vervaardigd is (!) bevat een soort moederbord, dat alle meetgegevens interpreteert en hier actie op onderneemt, enerzijds door insuline af te geven en anderzijds glucagon. Het systeem leert van zichzelf waardoor in een paar dagen een stabiele basisinstelling tot stand komt. Nooit meer nadenken voor het sporten, eten, slapen. Dat doet de kunstalvleesklier voor de diabetes type 1 patiënt die daarmee eindelijk vakantie heeft van de ziekte.

Van testfases tot tijdelijk gebruik voor patiënten over twee jaar; er moeten nog stappen gezet worden tot iedere diabetespatiënt in Nederland, op de wereld, structureel van het apparaat gebruik kan maken, maar het is overduidelijk een voorbeeld van techniek die de toekomst gaat veranderen!

1422354_630335183683679_168835879_n 1455103_630335263683671_280105879_n

De presentatie van het KennisCafé was in handen van Ron Lubbersen (SCOOP). Live muziek werd verzorgd door Acoustic Cuts van de Rockacademie in Tilburg.

Komende KennisCafé’s

29 november     Week van de Mediawijsheid;  Over de medialisering van gezondheid en de zorgsector

20 december     Gezond 100 worden; Onderzoek Ger Rijkers University College Roosevelt, ZorgSaam en zorginstellingen.

 

Jeanine Naerebout, coördinator culturele – en wetenschappelijke activiteiten