Donderdagavond 21 februari 2013 was Mevrouw ir. Martie van Essen te gast bij Studium Generale Zeeland. Zij is directeur Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta. In de aula van de Zeeuwse Bibliotheek sprak zij over het Deltaprogramma 2013.
Prikkelend was de belofte dat hierbij ingegaan werd op de kansen voor Zeeland.
Deltaprogramma 2013
Het Deltaprogramma 2013 blijkt nog geen concrete maatregelen te bevatten, maar vormt een fase in de totstandkoming van een nieuw Deltaplan. Doel van dit plan is waarborgen van veiligheid in combinatie met een goede zoetwatervoorziening in de periode 2050-2100. Vervolgstappen in het Deltaprogramma zijn voorstellen voor Deltabeslissingen (2014) die zullen leiden tot uitvoering van maatregelen (vanaf 2015) voor een nieuwe generatie Deltawerken. Onder voorwaarde dat de voorstellen worden goedgekeurd door het kabinet en de Tweede Kamer.
Water-economie
Zeeland onderscheidt zich met zijn watergebonden economie van de rest van Nederland. Eén blik op de kaart van Zeeland laat al zien dat in dit vastgegroeide eilandenrijk het land en het water onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Tenminste 45% van de economische sector in Zeeland blijkt ook waterafhankelijk te zijn.
Zeeuwse problematiek
Naar verwachting zullen de waterstanden langs de kust en in de Oosterschelde en Westerschelde tot 2100 met maximaal 85 cm stijgen. De huidige Deltawerken bieden dan onvoldoende bescherming. De Oosterscheldekering bijvoorbeeld kan hooguit een zeespiegelstijging van 50 cm aan.
Ook de zoetwatervoorziening in Zeeland loopt gevaar. Dat heeft te maken met toenemende verzilting. Zout grondwater (zoute kwel) stijgt naar de oppervlakte. In bepaalde delen van Zeeland treedt al verzilting op, wat funest is voor de landbouw.
Verzilting ontstaat enerzijds door de zeespiegelstijging in combinatie met bodemdaling, anderzijds door afname van zoetwateraanvoer door de rivieren. Ook door drinkwaterwinning en irrigatie wordt de zoetwatervoorraad kleiner.
Innovatieve oplossingen
Om deze problemen het hoofd te bieden streeft het Deltaprogramma naar innovatieve oplossingen. “Building with nature” is daarbij het motto.
In plaats van dijken op te hogen, kan men bijvoorbeeld gebruikmaken van zand. De zandmotor voor de Zuid-Hollandse kust is daarvan een mooi voorbeeld. De motor bestaat uit een opgespoten schiereiland voor de Zuid-Hollandse kust, dat geleidelijk aan in zee ‘oplost’. Het zand van de zandmotor verspreidt zich, door wind en stroming, langs de kust, waardoor deze 20 jaar hoogwaterbestendig blijft.
Zeeland biedt mogelijkheden voor het kleinere broertje van de zandmotor, de zandbrommer. Bijvoorbeeld in de vorm van een opgespoten zandbank bij de Oesterdam, om de zandhonger van de Oosterschelde te stillen.
Oplossingen voor het zoetwaterprobleem zijn bijvoorbeeld:
- peilgestuurde drainage,
- gesloten watersystemen voor bedrijven en
- zoetwaterbekkens die onderling verbonden kunnen worden.
Paneldiscussie
De vraag is welke oplossingen, op welke manier bruikbaar zijn voor Zeeland. Hierover werd onder leiding van Nico Out (Scoop) gediscussieerd tussen het publiek en een panel. Het panel bestond uit:
- Martie van Essen, (directeur Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta)
- Hans van den Boom (Boom Communicatie),
- Margot Tempelman (Kenniscentrum Kusttoerisme),
- Dick Fundter (lector veiligheid Hogeschool Zeeland) en
- John van Wallenburg (Maatschap Goede Raad is Duurzaam).
Inspraak
Actief betrekken van burgers en ondernemers voorafgaand aan de uitvoering van bijvoorbeeld dijkversterkingen wordt cruciaal bevonden. Het projectbureau Zeeweringen organiseert bijvoorbeeld informatieavonden, waarbij omwonenden en bedrijven in de omgeving hun wensen kenbaar kunnen maken. Dit kan leiden tot afspraken voor aanleg van fietspaden langs dijken en mogelijkheden voor recreatievoorzieningen, bijvoorbeeld dijkpaviljoens. Geconstateerd wordt dat er bij Rijkswaterstaat en de waterschappen voldoende bereidheid is om samen met burgers, boeren en ondernemers te komen tot een (her)inrichting van het landschap. Zo vindt bij Cadzand-Bad versterking van strekdammen plaats in combinatie met aanleg van een jachthaven aan zee.
Naast werken aan veiligheid blijft het ook van belang om burgers bewust te maken van overstromingsrisico’s. Veiligheid kan immers nooit 100% gegarandeerd worden.
Tijd voor iets nieuws
De Oosterscheldekering is van internationale allure, maar inmiddels ruim 26 jaar oud. Het wordt in Zeeland tijd voor een nieuw, baanbrekend, liefst exporteerbaar, product. Noodzakelijk hierbij is de bundeling van krachten, het oprichten van slimme allianties, waarbij specialistische bedrijven zich in Zeeland zullen gaan vestigen om ter plekke unieke producten te ontwikkelen. Innovatieve ideeën zijn er genoeg, zie bijvoorbeeld de inzendingen voor de Delta Water Award 2012. Het prijswinnende Balance Island beperkt de zoutindringing in het Haringvliet ten gevolge van het Kierbesluit. Ook de overige inzendingen hebben potentie. Bijvoorbeeld de KREEKteRUG, waarbij bij kreekruggen de zoetwaterafvoer beperkt wordt en Wind4Water, waarbij windmolens op een dam worden ingezet voor ontzilten van zeewater.
Anne-Marie van Houtert-Ponssen,
Vakreferent Techniek, Natuurwetenschappen en Geneeskunde