ZB Bibliotheek van Zeeland

Dankzij verschillende medewerkers van het Zeeuws Documentatiecentrum raakt er steeds meer informatie over Zeeuw(s)en gebundeld. We combineren nieuwe zoekmethoden. We voeren steeds meer gegevens in. Zo verschijnt er in onze collectie gestaag een steeds duidelijker beeld van bekende Zeeuwen.

Er zijn recent een paar projecten afgerond; andere zijn nog aan de gang. De personendossiers zijn beschreven, de handschriften worden ingevoerd, gelegenheidsgedichten zijn ontsloten, en veilingcatalogi zijn voortaan goed terug te vinden. Zo komt op meerdere manieren meer informatie over bepaalde personen naar voren. We krijgen een steeds vollediger beeld van mensen die onze provincie gevormd hebben tot wat ze is. En dat allemaal op basis van materiaal uit de Zeeuwse Bibliotheek.

Er bestonden natuurlijk al eerder biografieënverzamelingen. Het eerste grote initiatief in die richting kwam van Pieter de La Rue, die in 1734 ‘Geletterd Zeeland’ schreef, in 1736 gevolgd door ‘Staatkundig en heldhaftig Zeeland’. Ruim een eeuw later kwam Frederik Nagtglas met ‘Levensberichten van Zeeuwen’ als vervolg op zijn grote voorganger. De ‘Encyclopedie van Zeeland’, onder redactie van M.P. de Bruin verschenen van 1982-1984, nam gegevens uit beide werken over en voegde beschrijvingen van nieuwe personen toe.

In onze catalogus was ook vanouds al een heleboel terug te vinden. We maakten het publiek altijd al duidelijk dat ze informatie over personen op twee manieren uit de catalogus kunnen halen: enerzijds door te zoeken op auteur (dus een lijst met gedrukte werken, boeken en tijdschriftartikelen die de betreffende figuur zelf geschreven heeft), anderzijds door te zoeken op trefwoord (“Dan heeft u boeken over hem of haar”).

Waar het wel eens aan schortte, was de eenvormigheid. Bij de auteurs kon je bijvoorbeeld zoeken op: Rue, Pieter de La, La Ruë Pieter de, De la Rue, P. en nog vele andere varianten. Zodoende kan iemand die op zoek is, bepaalde naamsvormen over het hoofd zien en daardoor heel wezenlijke publicaties missen.

Als coördinator van het Zeeuwse gedeelte van de catalogus probeer ik dit soort oneffenheden zoveel mogelijk recht te trekken. Dit geldt trouwens ook voor Zeeuwse organisaties, zoals stichtingen, verenigingen en instellingen. Het werk is nog lang niet afgerond; het blijft aan verandering onderhevig, maar we proberen het bij te houden.

Kijken we nu bij bijvoorbeeld bij Johannes ab Utrecht Dresselhuis (1789-1861), gemeente-archivaris van Goes, dan vinden we op (Zeeland)trefwoord een aantal publicaties die over hem verschenen zijn, een documentatiemap (personendossier), de catalogus van zijn huisbibliotheek en handgeschreven brieven. We hebben op het moment maar liefst 209 auteurswerken die onder zijn naam staan. Waaronder boeken, tijdschriftartikelen, handschriften, en brieven die aan hem gericht zijn.

Predikant Jacobus Willemsen

Bij predikant Jacobus Willemsen (1698-1780) vinden we prekenbundels, handschriften en brieven (door hemzelf geschreven), benevens redevoeringen (over hem), bibliotheekcatalogi, gelegenheidsgedichten, en een kopergravure.

Zo sluit zich letterlijk het (inter)net om onze meer of minder beroemde Zeeuwen. Het is natuurlijk zaak dat ze overal onder dezelfde noemer te vinden zijn. Dus dat het trefwoord niet van de auteursvorm afwijkt. Wat is de meest bekende naamvorm van iemand? De bovengenoemde standaardwerken zijn niet altijd meer actueel, en spreken elkaar soms tegen. Je kunt ‘googlen’ en kijken wat het meeste voorkomt. Dikwijls beschouw ik de voorkeursvorm die Picarta aanbiedt als gezaghebbend. Dan zit je tenminste op één lijn met de rest van het land. Ook dit is geen statisch gegeven, want inzichten kunnen weer veranderen. Als dan meteen ook maar alles consequent verandert.

Tresoar, het Fries Historisch en Letterkundig Centrum in Leeuwarden, heeft een mooie website onder de titel: ‘Friese schrijvers, bio- en bibliografische schetsen’. Van iedere auteur vindt u daar een korte levensbeschrijving, aangevuld met een literatuurlijst en mogelijkheden om door te klikken. Zoiets zou natuurlijk voor Zeeland ook erg mooi zijn. En als we dan een verbinding tot stand brengen met wikipedia, staan onze grote Zeeuw(s)en ook op de wereldkaart …

Marinus Bierens, vakreferent & coördinator catalogus Zeeuws Documentatiecentrum

In de media wordt veel aandacht besteed aan het oude orgel van de Nicolaïkerk te Utrecht. Er vindt een landelijke discussie plaats over de toekomst van dit orgel.

Aangezien het voor de Zeeuwse orgelliefhebber ook belangrijk is wat er met dit orgel gaat gebeuren -de kas van dit orgel bevindt zich namelijk in de Koorkerk te Middelburg- leek het mij goed om vanuit de Zeeuwse Bibliotheek aandacht aan dit onderwerp te besteden.

De Zeeuwse Bibliotheek heeft in de muziekcollectie een zwaartepunt op het gebied van orgelmuziek en literatuur over orgel en participeert samen met de Stadsbibliotheek Haarlem in het Kenniscentrum voor orgelmuziek : orgelmuziekweb

Waarom is dit orgel zo belangrijk en waarom kwam er een landelijke discussie op gang over dit orgel?

Het oorspronkelijke orgel van de Utrechtse Nicolaïkerk is het oudste orgel van ons land. Het werd in 1479 gebouwd door Peter Gerritsz. In 1547 vernieuwde Cornelis Gerritsz het bovenwerk en voegde een rugpositief (het voorste gedeelte van het orgel) toe. In de 17de en 18de eeuw werkten onder anderen Dirck Petersz de Swart, Jacob Jansz van Lin, Galtus van Hagerbeer, Johan Nicolaas Heerman en Christian Mueller aan het instrument. In 1886 kreeg de Nicolaïkerk een nieuw orgel. Het oude orgel werd overgebracht naar het Rijksmuseum, waar het tot 1940 hing. Het orgel was echter niet bespeelbaar.  Bij de ontruiming van het Rijksmuseum (wegens de dreigende oorlog) werd het orgel gedemonteerd en opgeslagen, waarna de kas in 1952 in bruikleen werd gegeven aan de Koorkerk in Middelburg.

Inmiddels zijn er concrete plannen om de kas in de Nicolaïkerk te herenigen met het binnenwerk en het instrument weer bespeelbaar te maken. Veel orgelliefhebbers kijken hier naar uit. Er zijn ook groeperingen die het orgel liever niet willen laten restaureren.

De bezwaren komen met name van de gebruikers van de Koorkerk. Zij menen dat alleen al het bespeelbaar maken teveel schade aanbrengt aan het orgel. Een alternatief is een goede replica…

Ik ben zeer benieuwd hoe deze discussie zich ontwikkelt, het laatste woord is hier nog niet over gezegd.

In dit kader wil ik de (orgel)liefhebber nog attent maken op het prachtige boek dat eind 2009 is uitgekomen in de serie ‘Nederlandse Orgelmonografieën’: ‘Het oude orgel van de Nicolaïkerk te Utrecht. Kroongetuige van de Nederlandse muziekgeschiedenis’. Dit boek is een eerbetoon aan dit fascinerende orgel, dat getuigenis aflegt van de allervroegste Nederlandse orgelbouw.

Het boek is opgenomen in de muziekcollectie van de Zeeuwse Bibliotheek.

Ik kan het van harte aanbevelen.

Rea Bensch, domeinspecialist muziek