Op vrijdag 20 november 2013 stond er weer een KennisCafé op het programma, met als onderwerp Gezond 100 jaar worden! Er zijn steeds meer mensen die een dieet volgen en extra sporten met als publiek doel er beter uit te zien. Het dieperliggende doel is vaak ook om gezonder te gaan leven. De sprekers (Prof. Dr. Ger Rijkers, afdelingshoofd Science op UCR, en Kris Verburgh, schrijver van bestseller “De Voedselzandloper”) toonden ons hoe iemand gezond 100 jaar zou kunnen worden.
Een langer leven
Ger Rijkers nam ons mee naar wat het probleem nou eigenlijk inhoudt. Ook al wordt de gemiddelde Zeeuw ouder – ongeveer 81 jaar – dan de gemiddelde Nederlander, uit onderzoek blijkt dat de Zeeuw ongeveer 20 jaar van die tijd in slechte gezondheid verkeert. Een onaangename bijkomstigheid. Volgens de levenstrap leef je van 0 tot 100 jaar, waarbij je op je 50e je hoogtepunt bereikt zou hebben. Vanaf je 50e gaat het allemaal langzaam bergafwaarts. En ook al is het niet zo erg dat dit hoogtepunt bereikt is bij 50, de mate waarin het afneemt op dit moment gaat volgens wetenschappers té snel. Dit zouden we moeten kunnen vertragen.
Gelukkig er is hoop! Meisjes die nu geboren worden hebben al maar liefst 50% kans om 100 te worden. Opmerkelijk is overigens dat er een halve eeuw geleden al geadverteerd werd met de potentie om 100 te bereiken.
Verouderen brengt nou eenmaal het een en ander met zich mee. Hoe ouder je bent, des te vatbaarder je bent voor infecties. Je huid veroudert ook mee, en je verliest spiermassa. Dit werkt helaas niet bevorderlijk voor het gezond ouder worden.
Zijn er dan plekken op aarde waar de leeftijdsgrens hoger ligt? Ja, die zijn er, en zij worden de Blue Zones genoemd. Deze vijf zones bevinden zich in Griekenland, Japan, Italie (Sicilie), Costa Rica en Californie. Het geheim van deze mensen is dat zij op een natuurlijke manier bewegen, dat zij tot de juiste genetische stam behoren, dat ze een positieve blik op de wereld hebben en dat ze verstandig eten.
Vervolgens gaf Ger Rijkers enkele adviezen om de kans te vergroten 100 jaar te mogen worden:
- Niet roken. Als er al gerookt wordt: stop met roken!
- Drink, maar met mate. Max. 1 glas per dag, en het liefst rode wijn.
- Beweeg. En ga eens staan in plaats van te zitten.
Dit zijn slechts voorbeelden. Een publiekslid in een rolstoel vroeg zich af hoe hij met dit schema nou een hoog MET* kon bereiken. Ger Rijkers stelde hem gerust: voortbewegen op een andere inspannende manier (stevig rolstoelrijden) heeft dezelfde potenties als bijvoorbeeld hardlopen.
*De MET-waarde ofwel het metabool equivalent is een meeteenheid binnen de fysiologie voor de hoeveelheid energie die een bepaalde fysieke inspanning kost ten opzichte van de hoeveelheid benodigde energie in rust.- 4. Eet goed, eet “Mediterraans”. Mediterranen eten minder verzadigde vetten doordat zij vele gezonde olijfolieën gebruiken in plaats van bijvoorbeeld boter waar veel verzadigde vetten in zitten. Daarnaast bevat dit dieet erg veel salades waardoor je genoeg groentes binnenkrijgt. Hierdoor krijgen ze dus ook voldoende antioxidanten binnen.
Behalve op fysiek gebied wil men ook op mentaal gebied gezond blijven, natuurlijk. Het brein veroudert namelijk ook mee, en niemand wil een mentale aandoening oplopen zoals Parkinson of Alzheimer. Dit domein is moeilijker te tackelen, maar ook hier kan men regressie tegengaan door actief te blijven. Het maken van een dagelijkse kruiswoordpuzzel of sudoku helpt al een heleboel. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen, aan de hand van een racespel, dat spellen zelfs de cognitieve capaciteiten kunnen verbeteren, ook op de zeer lange duur.
De Voedselzandloper
Vervolgens gingen we door met blok 2. Hierin nam de schrijver van de voedselzandloper, Kris Verburgh, het woord. Volgens Kris Verburgh zouden we met alle hedendaagse dieetadviezen weg moeten doen, omdat de meeste diëten niet op de lange termijn blijken te werken en sommige zelfs helemaal niet werken! Biogerontologie (de wetenschap van het verouderen) speelt een steeds grotere rol in de geneeskunde, en dit is de tak van wetenschap die “De Voedselzandloper” heeft geïnspireerd. Waarom worden wij dus ouder? Kris Verburgh legt het uit:
- 1. Suiker-metabolisme. Het suiker-metabolisme is belangrijk om de glucosespiegel op peil te houden. Vooral oude mensen hebben een slechte suiker-metabolisme. Wanneer suiker in het lichaam komt, bindt dit aan receptoren zodat het in het bloed kan worden opgenomen. Suiker kan echter ook crosslinks vormen waarbij het suiker zich tussen 2 eiwitten (bijvoorbeeld in collageen) verbindt. De eiwitten zijn hierdoor minder rekbaar en minder flexibel. Dit veroorzaakt rimpels. Dit kan vergeleken worden met het roosteren van brood. Dit wordt namelijk ook minder flexibel. Crosslinks kunnen ook verouderingsziekten introduceren. Een goed voorbeeld van dit is Cataract (staar). Crosslinks kunnen ook een hoge bloeddruk veroorzaken en atherosclerose (aderverkalking) bevorderen. Daarom is het dus belangrijk om niet al te veel suikers in het dieet op te nemen, om deze cross-link vorming te voorkomen.
- 2. Eiwit-samenklontering (Proteine-neerslag). Proteinen zijn de bouwstenen van de cel. Als dit gaat samenklonteren veroorzaakt dit veroudering. Dit kan bijvoorbeeld een rol spelen in de verzwakking van het hart (Cardiac Muscle lipofuscin). Bij de ziekte van Alzheimer gaan proteinen binnen en buiten de hersencellen samenklonteren en vormen plaques, waardoor alzheimer wordt bevordert en dit veroorzaakt vergeetachtigheid. Dit zorgt ervoor dat hersencellen afsterven. Daarom wordt er dus aanbevolen om voorzichtig te zijn met de ingenomen eiwitten. De eiwitten in wit vlees zijn beter dan eiwitten in rood vlees omdat deze minder snel zullen gaan samenklonteren met de lichaamseigen eiwitten.
Met deze twee feiten kunnen we twee principes ontdekken om ouderdom tegen te gaan:
- 1. Minder (snelle) suikers à Minder suiker-crosslinks, minder IGF-1
- 2. Minder (dierlijke) proteinen à Minder proteïne-samenklontering
– Model geeft weer wat patienten meer en minder moeten eten.
– Vermijd brood, aardappelen, pasta en rijst, want hier zitten de “verborgen koolhydraten” in!
Het is daarom belangrijk om te kijken naar de glycemische indices van voedingsmiddelen die we consumeren boven alle andere factoren. Een dieet met een lage glycemische index is veel beter dan een dieet dat, bijvoorbeeld, vetarm is.
De Schijf van Vijf en De Voedingsdriehoek zijn verouderde concepten, aldus Kris Verburgh. De Harvard Food Pyramid, of de Mayo Clinic, is een geschikt alternatief. De basis hoort niet meer te bestaan uit aardappelen, brood, pasta en rijst. Groente en fruit zijn veel belangrijker voor ons. Enkele tekortkomingen van de klassieke voedingsaanbevelingen: teveel nadruk op koolhydraten, geen onderscheid tussen rood vlees en gevogelte of vis, geen onderscheid tussen gezonde en ongezonde vetten, en tot slot, en wellicht het belangrijkst, deze diagrammen geven geen alternatieven! De voedselzandloper, daarentegen, laat zien welk product minder goed is én wat het juiste alternatief is qua voedingswaarden.
Kris Verburgh geeft toe dat het Mediterrane dieet dat Ger Rijkers voorschreef veel beter is dan het westerse dieet, maar zelfs het Mediterrane dieet kan beter. Vervang de pasta en aardappelen maar eens door peulvruchten en champignons, en je komt al een heel eind verder!
Discussie
In blok 3 werd er vervolgens antwoord gegeven op een aantal vragen. Zo waren de meningen verdeeld over de vraag of men wel zou moeten willen 100 te worden. Ger Rijkers vindt dat we dit niet zonder meer zouden moeten willen, kijkend naar de gemiddelde conditie van 100-jarigen. Kris Verburgh denkt dat we dit wel zouden moeten willen als we nog gezond zijn en er nog goed uit zouden zien.
Vervolgens werd er gekeken naar wat de levensverwachting over 100 jaar ongeveer zal zijn. Beiden waren het hier over eens dat we waarschijnlijk ouder zullen worden, maar dat het moeilijk is om dit nu in te kunnen schatten. Een gemiddelde leeftijdsverhoging van 10 jaar behoort tot de mogelijkheden.
De laatste vraag betrof biologische producten. Zijn biologische producten nou echt gezonder? Ger Rijkers vertelt ons dat gezondheidsclaims toegekend door de EFSA. Water en Vitamine D kennen een gezondheidsclaim, maar voor de rest zijn alle claims afgewezen. “Biologisch” wil niet gelijk zeggen dat een product gezonder is, het zegt alleen maar iets over hoe het geproduceerd is. Daarentegen valt wel te stellen dat als je biologisch eet, je je bewust toont over wat je naar binnen werkt, en dit feit is alleen maar te prijzen. Kris Verburgh is het hier helemaal mee eens. Hij sluit af met een vraag voor het publiek, de vraag die volgens hem het meest belangrijk is hier: “Eet ik nu wel gezond genoeg?”
Impliciet vraagt hij hier gezond genoeg om ouder te worden. En diezelfde vraag stel ik nu aan u. Laat het ons weten in de commentaarsectie onder deze blog, wij zijn benieuwd. Bedankt voor het lezen, en tot het volgende KennisCafé!
Jeanine Naerebout