ZB Bibliotheek van Zeeland

Terug in de Zeeuwse Bibliotheek, na een aangenaam rustige kerstvakantie, werd ik overvallen door het overlijdensbericht van Jan Smeekens. Ik wist dat hij al langere tijd ernstig ziek was, maar dit bericht kwam toch totaal onverwacht.

Jan Smeekens, foto: Mechteld Jansen

Gek dat ik het bericht thuis had gemist, hij woonde nota bene bij mij om de hoek. We kenden elkaar al jaren, oppervlakkig als bijna buren. Toen onze zonen klein waren, speelden ze wel eens samen en we kenden elkaar van het passeren op straat en groetten dan. Ik vond hem altijd een aimabele man, vriendelijk en belangstellend.

Natuurlijk ben ik, door mijn baan, op de hoogte van zijn werk als kritisch jeugdliteratuurrecensent voor de PZC. Ook zijn jurywerk voor de Woutertje Pieterse Prijs, de Griffels, de Penselen, de Gouden Uil en de Gouden Zoen vond ik altijd iets om trots op te zijn. Een Middelburger op een belangrijke post in de kinderboekenwereld tenslotte! Zijn grote liefde voor kinderen en lezen, voor het kinderboekenvak in al zijn verscheidenheid, bracht hem als toegewijd onderwijzer in contact met vele aspecten van de jeugdliteratuur in Nederland, waar hij een deskundige plaats innam.

Speurend op Internet kwam ik aardig wat landelijke reacties en berichten tegen, waarin de altijd bescheiden Smeekens op buitengewoon lovende wijze wordt herdacht. Als jarenlang redactielid van het tijdschrift over jeugdliteratuur Leesgoed (tot 2010) heeft hij zijn sporen dan ook ruimschoots nagelaten.

De Zeeuwse Bibliotheek kent een lange traditie van samenwerking met Jan Smeekens. Bijvoorbeeld in de Werkgroep Kinderboekenweek Middelburg, een samenwerkingsverband in de jaren tachtig van de vorige eeuw tussen de Zeeuwse Bibliotheek, diverse onderwijsinstellingen, Stichting Sociaal Kultureel Werk Middelburg en boekhandel Fanoy, dat zich ten doel stelde bij zoveel mogelijk kinderen het ´betere´ jeugdboek onder de aandacht te brengen. Deze werkgroep gaf o.a. de literaire kranten Lurv en Lurvje uit. Deze periodieken, die jaarlijks dankzij provinciale subsidie in een oplage van 30.000 exemplaren gratis aan de Zeeuwse jeugd werden gegeven, kregen in toenemende mate landelijke belangstelling, ook van uitgeverijen. Veel scholen maakten van de kranten gebruik bij de opbouw van hun lessen over jeugdliteratuur. Jan Smeekens was een gedreven lid van de werkgroep.

Ook aan het langdurige jeugdliteratuurproject Boekie Boekie werd door Jan regelmatig een enthousiaste bijdrage geleverd.

Jan Smeekens was een groot verzamelaar van zogenaamde pop-up boeken. Zelf noemde hij ze eenvoudig: ´beweegbare boeken´. Als je de bladzijden van zo´n boek opent, vouwt zich een kasteel uit, of een raket, een duikboot, een draak… Je verwondert je bij ieder nieuw blad. Alleen als je het boek opent is de illusie er. En als je het blad terugslaat, verdwijnt deze weer. Deze verwondering was precies wat Smeekens beschreef als drijfveer voor zijn passie voor pop-up. Zo´n boek staat volgens hem voor de ervaringen die we als kind hadden, toen de wereld nog een en al magie voor ons was. Het maakt duidelijk dat je ergens kunt zijn en toch ergens anders. Dat je iemand bent, maar ook die ander, in je boek. Dat je de wereld rond kunt reizen in je kamertje!

In de recente winter van 2010-2011 richtte Jan op de Jeugdafdeling van de Zeeuwse Bibliotheek nog een tentoonstelling in met bijzondere winter pop-upboeken. Een prachtige, sfeervolle verzameling, die veel belangstelling trok van kinderen en volwassenen. Ook mochten we eens een vitrine vol boeken inrichten met zijn Roodkapje verzameling.

In 2008 verscheen Wie knipt de tenen van de reus? Versjesgroeiboek voor kleuters. Een verzameling van 120 gedichten die meegroeien met het niveau van peuters en kleuters. De opzet van samensteller Smeekens: nieuwsgierig worden naar meer en het beleven van de humor in deze poëzie moet door de voorlezer gedragen worden!

Hij was sowieso een hartstochtelijk verzamelaar van jeugdliteratuur en een groot kenner, een kwaliteit waar de medewerkers van de Jeugdafdeling regelmatig mee te maken hadden. Jan Smeekens was geen lid van de Zeeuwse Bibliotheek, maar hij kwam er vaak. Zocht veel informatie op in de vakcollectie en had altijd zin in een praatje. We zullen hem en zijn liefde voor het kinderboekenvak moeten ontberen. En ik? De kleine ontmoetingen op straat, als buren op weg naar onze dagelijkse bezigheden, ook die zal ik missen! Jan Smeekens werd 66 jaar.

Anya Marinissen, webredacteur Literatuur in Zeeland  (LIZ)

Bron foto: Mechteld Jansen (PZC)