Onlangs bezocht ik, tijdens mijn vakantie, de regionale bibliotheek van Aosta in het noordwesten van Italië. Het is een instelling die opmerkelijk veel overeenkomsten met de Zeeuwse Bibliotheek vertoont. Ongeveer even groot van formaat, centrale bibliotheek voor een hele provincie, een gemeenschappelijke catalogus, bijzondere collecties, en documentatiecentrum voor de streek.
De autonome regio Valle d’Aosta ligt aan de voeten van de Mont Blanc en de Grote Sint Bernard. Ze bestaat uit een diepe vallei, waar de rivier de Dora Baltea doorheen stroomt, omringd door kilometers hoge bergen. De naam van de stad, Aosta, is afgeleid van Augusta. Deze plaats is tweeduizend jaar geleden vernoemd naar de Romeinse keizer Augustus. Nog steeds staat er aan de invalsweg vanuit Rome een triomfboog ter ere van hem.
Op het centrale plein van Aosta
Het bijzondere aan deze streek is, dat er vanouds Frans gesproken wordt. ‘Vallée d’Aoste’ behoorde tot het hertogdom Savoye, aan de Franse kant van de Mont Blanc. De namen van de dorpen klinken nog steeds Frans, zoals Courmayeur, Pont-Saint-Martin of Gressoney-Saint-Jean. Tegenwoordig wordt alleen op het wel erg bergachtige ‘platteland’ nog een Frans dialect gesproken, een variant van het franco-provençaals. De jeugd is echter vrijwel geheel overgeschakeld op Italiaans. Frans wordt wel op de scholen onderwezen. Dat veel mensen toch nog Frans leren, heeft vooral te maken met de vele Franse en Zwitserse toeristen. De stad Aosta zelf heeft ook nog steeds eerder een Frans dan een Italiaans aanzicht, met rechte en ordelijke straten.
Ik kon het niet laten een kijkje te nemen in de bibliotheek; vooral benieuwd wat ze aan bijzondere collecties hadden. Terwijl ik een beetje ronddwaalde, op zoek naar de afdeling Fonds Valdôtain (het documentatiecentrum van Vallée d’Aoste), sprak een medewerker me aan. Hij stelde me spontaan voor een rondleiding te geven. Hij zei dat dit zijn werk was, gasten ontvangen. Zijn naam is Donato Arcaro, en behalve bibliothecaris is hij ook officieel erkend gids is voor toeristen die bergwandelingen willen maken. Onderweg maakte ik ook kennis met de directeur. De gesprekken gingen in het Frans. Ik spreek ook wel Italiaans, maar dan gaat het soms net iets te snel. Bij Frans spreek je allebei een tweede taal, en zo kom je beter overeen.
Onze collega Donato Arcaro aan de Italiaanse kant van de Matterhorn
Het kwam me allemaal heel bekend voor: een Frans-Italiaanse variant van de Zeeuwse Bibliotheek. Bijzondere collecties vonden we in een aparte ruimte met grote planoladen, vol historische kaarten van de streek, prenten en affiches. Een deel van het magazijn is afgesloten en ingericht als kluis voor bijzondere drukwerken. Onder oud bezit verstaan zij ook negentiende-eeuws materiaal. De collectie oude drukken is vooral juridisch van aard. Het blijkt, dat Aosta van de 16e tot de 18e eeuw een aanzienlijk centrum van boekdrukkunst was. Er was destijds ook een grote productie op kerkelijk terrein, maar daar bezit de bibliotheek niet veel van. Die boeken worden namelijk in de bibliotheek van het bisdom bewaard. Handschriften bezit de bibliotheek niet; daarvoor moet je weer op het regionaal archief zijn, dat onder de zelfde directie als de bibliotheek ressorteert.
Het verzamelen van actuele bijzondere collecties, of aandachtsgebieden gaat gestaag door. De bibliotheek van Aosta heeft drie ‘speerpunten’: natuurlijk de streek zelf, verder leven en natuur in de Alpen als geheel (met de nadruk op bergsport), en ten derde de geschiedenis van het hertogelijk en later koninklijk Huis van Savoye. Alle regionale kranten en tijdschriften worden op microfiches beschikbaar gesteld. Het moderne pand is in 1996 gebouwd naar een ontwerp van de plaatselijke architect Gianni Debernardi. In de wanden en het dak is veel glas verwerkt. Maar in het souterrain vind je plotseling restanten van eeuwen her: een stuk van de Romeinse stadsmuur, de Porta Decumana (een stadspoort uit de zelfde periode), een 17e-eeuwse patriciërswoning en een voormalig gasthuis.
De moderne bibliotheek in het historische hart van Aosta
Naast boeken leent de bibliotheek ook bladmuziek, dvd’s en compact discs uit. Er zijn enkele luisterboeken, maar niet veel. Ook in Italiaanse boekhandels was het aanbod gering. Kennelijk heeft dit medium daar niet zo’n hoge vlucht genomen als bijvoorbeeld in Duitsland. Diverse juridische databanken zijn via het interne netwerk beschikbaar. Visueel gehandicapten kunnen gebruik maken van bijzondere dienstverlening en braille. Het gebouw biedt verder onderdak aan vergaderruimtes en kleine tentoonstellingen.
De ongeveer vijftig gemeentelijke openbare bibliotheken in de vallei van Aosta zijn allemaal aangesloten op de centrale catalogus. Als plaatsingssysteem gebruiken ze Dewey, waar ons SISO van afgeleid is. De openingstijden, ook van kleine vestigingen, zijn behoorlijk uitgebreid. Het interbibliothecair leenverkeer, zowel onderling als extern, is goed geregeld. Verder moet er ook nog een bibliobus rijden. Alles wordt gecoördineerd op de regionale bibliotheek. Ook de medische bibliotheek van het ziekenhuis maakt deel uit van het netwerk.
Het Italiaans bibliotheekwezen is hoog ontwikkeld en gewaardeerd, zoals ik ook al in andere delen van het land ervaren heb. In Aosta was ik vooral onder de indruk van de klantvriendelijkheid van het personeel, en de vanzelfsprekendheid waarmee onze collega Arcaro mij ontving. Ik mag hopen dat wij in Middelburg op geïnteresseerde buitenlandse bezoekers een soortgelijke indruk maken.
Marinus Bierens, Conservator bijzondere collecties
