Maandagavond, vlak voordat ik ging slapen, bereikte me via het late NOS-journaal het droevige bericht dat dichter, programmamaker en journalist Wim Brands in zijn woonplaats Amsterdam is overleden. Hij had al een paar weken eerder zijn televisietaken neergelegd. Karin de Bok, hoofdredacteur VPRO televisie, waarvoor hij al elf jaar het programma Brands met Boeken maakte, meldde: “Wim kampte sinds kort met een depressie, die hem totaal onverwacht naar een zelfgekozen einde dreef”.
Essentie
Ik werd er verdrietig van. Als literatuurliefhebber ga ik hem vreselijk missen, ik keek wekelijks op zondagmorgen naar zijn boekenprogramma en genoot ervan. Wat een respect voor boek en auteur, wat een warme liefde voor het vak. Steeds mild en constructief, altijd op zoek naar verheldering. Hij wist dat de potentiële lezer daar behoefte aan had. Ruim tijd makend om de diepgaande essentie van een boek gezegd te krijgen.
Poëzie
Brands was al sinds de jaren tachtig verbonden aan de VPRO en maakte er vele radio-uitzendingen over literatuur en filosofie. Samen met Wim Noordhoek richtte hij het programma De Avonden op. Op Radio 1 maakte hij lange tijd het wekelijkse interviewprogramma Brands met Boeken, dat vanaf 2005 op televisie werd uitgezonden.
Brands begon zijn journalistieke loopbaan bij het Leidsch Dagblad en was behalve omroepman ook dichter. Al toen hij 19 jaar was, werd er werk van hem gepubliceerd door K.L. Poll van Hollands Maandblad. Zijn laatste, prachtige bundel ’s Middags zwem ik in de Noordzee, kwam uit in 2014.
Ode aan Vlissingen in Zeeuws Tijdschrift
Afgelopen jaar was hij nog in Vlissingen. Tijdens Film by the Sea interviewde hij prominente schrijvers in een literair café. En hij schreef nog een artikel, misschien zijn laatste, in het themanummer ‘Vlissingen 700’ van het Zeeuws Tijdschrift, dat onlangs verscheen. Ode aan Vlissingen; het licht van voor de schepping heet dat artikel (pagina 54). Toen ik het bericht van Brands dood hoorde, moest ik er meteen aan denken. Ik las het opnieuw en verwonderde me. De tekst lijkt wel een vooraf aangekondigde dood.
Het licht van voor de schepping
Brands beschrijft onder andere hoe de filosoof Elders ooit een monnik sprak met wie hij samen naar de overweldigende sterrenhemel keek. Ze hadden het over het licht dat zich maar moeilijk liet beschrijven. “Misschien”, zei de monnik, “is dit wel het licht dat je ziet als je sterft. Zo mooi was het licht wel”. “Wat bedoel je?”, vroeg Elders. En toen zei de monnik: “als je sterft zie je het licht van voor de schepping”. Het artikel eindigt zo:
Nu (…) weet ik waarom ik sinds die ochtend nog vaak terug wil
naar Vlissingen: om dat schip nog een keer te
zien wegvaren, in dat westelijk zonlicht aan scherven,
schitterend gebroken op Vlissingens rede. Terwijl ik
(…) weet dat het tevergeefs is want het is van een lieflijkheid die wij
niet bereiken kunnen.
Maar ik heb het gezien, op een ochtend in september,
in Vlissingen:
het licht van voor de schepping.
Aan Paul van der Velde, hoofdredacteur van het Zeeuws Tijdschrift, heb ik toestemming gevraagd om het artikel van Brands te mogen publiceren in dit blog. Dat vond hij gelukkig goed. En zo kan ik het delen met jullie, de lezers van dit blog. Het licht van voor de schepping… Laten we hopen dat Wim Brands het nu opnieuw heeft gezien.
Anya Marinissen