Berichten met tag ‘literatuur’

De rol van Open Access: vrije toegang tot wetenschappelijke literatuur

donderdag, 20 oktober 2016

weblog open access

In Nederland financiert de nationale overheid grotendeels het verrichten van wetenschappelijk onderzoek door middel van publieke middelen. De resultaten van wetenschappelijk onderzoek worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en boeken. Met name in de natuurwetenschappen hebben artikelen in tijdschriften als publicatievorm de voorkeur, terwijl daarentegen in de geesteswetenschappen het publiceren van boeken van groter belang wordt geacht. Wetenschappelijke literatuur wordt vooral door commerciële uitgevers op de markt gebracht. Bibliotheken spelen van oudsher een belangrijke intermediaire rol in het toegankelijk maken van wetenschappelijke informatie voor geïnteresseerden en zijn voor uitgevers de belangrijkste afnemers van wetenschappelijke literatuur. Dat zijn niet alleen universiteitsbibliotheken, maar ook de grotere openbare Bibliotheken die beschikken over wetenschappelijke collecties.

Nu is het zo dat veel Bibliotheken in de afgelopen decennia werden geconfronteerd met bovenmatig stijgende prijzen voor abonnementen voor wetenschappelijke tijdschriften en daarnaast in recente jaren te kampen hadden met krimpende budgetten voor collectievorming door de economische crisis. Uiteindelijk had dit nadelige gevolgen niet alleen met betrekking tot de uitholling van bestaande collecties -minder titels beschikbaar- maar ook de beperkte toegankelijkheid van (digitale) wetenschappelijke informatie in Bibliotheken door de beperkingen en de gebruiksvoorwaarden zoals vastgesteld door uitgevers. Er wordt ook wel gesproken over literatuur achter ‘tolpoortjes’.

De beperking van toegang wordt tevens versterkt door de voortdurende groei van wetenschappelijke publicaties wereldwijd zonder toegang.

plaatje 2 open access

by Patrick Hochstenbach CC-BY

Vastgesteld kan worden dat de verhouding tussen aanbod en feitelijke beschikbaarheid (al dan niet digitaal) van wetenschappelijke informatie steeds schever groeit. Dit doet afbreuk aan de kwaliteit van een samenleving waarin de uitwisseling van informatie centraal staat ten behoeve van kennisproductie en als economische en sociale factor van betekenis bijdraagt aan welvaart en welzijn. Het is dus van wezenlijk belang om een informatierijke omgeving te creëren waarin iedereen makkelijk toegang heeft tot wetenschappelijke informatie.

Gelukkig heeft zich de afgelopen jaren een nieuwe ontwikkeling ingezet om de nodige financiële, juridische en technische barrières voor vrije toegang te slechten. Er is een nieuw businessmodel van wetenschappelijke publiceren ontstaan van Open Access waarbij gestreefd wordt naar vrije, gratis online toegang tot wetenschappelijke informatie. Belangrijk voordeel voor onderzoekers is de vergroting van zichtbaarheid en de mogelijkheden tot gebruik van wetenschappelijke informatie. Voor Bibliotheken zou het Open Access model vooral financieel voordeel opleveren. Tegelijkertijd is er nieuwe rol weggelegd voor de Bibliotheek als dienstverlener in het beter zichtbaar maken en het wegwijs maken van degenen die wetenschappelijke informatie zoeken en willen gebruiken. Daartoe is niet alleen media-educatie van belang maar ook het beheer, onderhoud en toegang van wetenschappelijke informatie. Vooral openbare Bibliotheken kunnen een rol van betekenis spelen op lokaal en regionaal niveau als een van de partijen in de keten van informatieproductie en kennisdistributie.

Nu klinkt het wellicht als toekomstmuziek, maar de ontwikkelingen gaan momenteel snel. Temeer omdat de nationale overheid zich inzet voor een volledige Open Access van wetenschappelijke artikelen. In Nederland verschijnen momenteel ruim 40.000 wetenschappelijke artikelen waarvan de helft in een of andere vorm in Open Access verschijnt. De vraag is of een volledige haalbaarheid in 2024 mogelijk is conform de Wetenschapsvisie 2025 van het ministerie van OCW.

De week van 24 tot 30 oktober staat in het teken van Open Access. De International Open Access Week is een jaarlijks terugkerend fenomeen geworden. Op diverse plaatsen worden activiteiten gehouden waaronder seminars.  Onderwerpen zijn bijvoorbeeld Science for Kids, het belang van openheid, de mogelijkheden van publiceren onder Open Access. Een volledig overzicht is hier te vinden. De Koninklijke Bibliotheek zal verder promotie maken voor Open Access met Wetenschappelijke literatuur voor iedereen.

Ook in ZB| Planbureau en Bibliotheek in Zeeland kunt u terecht voor wetenschappelijke informatie. Naast een uitgebreide collectie gedrukte tijdschriften en boeken biedt ZB toegang tot een digitale Bibliotheek met verschillende databanken die u in een aantal gevallen ook thuis kunt raadplegen.

Cees de Blaaij, vakreferent

doaj

logo open access

springer open access publishing

Zie verder:

  • Open Access boeken: OAPEN (ca. 1000 titels)

 

 

In memoriam Wim Brands

woensdag, 6 april 2016

Maandagavond, vlak voordat ik ging slapen, bereikte me via het late NOS-journaal het droevige bericht dat dichter, programmamaker en journalist Wim Brands in zijn woonplaats Amsterdam is overleden. Hij had al een paar weken eerder zijn televisietaken neergelegd. Karin de Bok, hoofdredacteur VPRO televisie, waarvoor hij al elf jaar het programma Brands met Boeken maakte, meldde: “Wim kampte sinds kort met een depressie, die hem totaal onverwacht naar een zelfgekozen einde dreef”.

Wim_Brands-1

Essentie
Ik werd er verdrietig van. Als literatuurliefhebber ga ik hem vreselijk missen, ik keek wekelijks op zondagmorgen naar zijn boekenprogramma en genoot ervan. Wat een respect voor boek en auteur, wat een warme liefde voor het vak. Steeds mild en constructief, altijd op zoek naar verheldering. Hij wist dat de potentiële lezer daar behoefte aan had. Ruim tijd makend om de diepgaande essentie van een boek gezegd te krijgen.

Poëzie
Brands was al sinds de jaren tachtig verbonden aan de VPRO en maakte er vele radio-uitzendingen over literatuur en filosofie. Samen met Wim Noordhoek richtte hij het programma De Avonden op. Op Radio 1 maakte hij lange tijd het wekelijkse interviewprogramma Brands met Boeken, dat vanaf 2005 op televisie werd uitgezonden.
Brands begon zijn journalistieke loopbaan bij het Leidsch Dagblad en was behalve omroepman ook dichter. Al toen hij 19 jaar was, werd er werk van hem gepubliceerd door K.L. Poll van Hollands Maandblad. Zijn laatste, prachtige bundel ’s Middags zwem ik in de Noordzee, kwam uit in 2014.

s-middags-zwem-ik-in-de-noordzee

Ode aan Vlissingen in Zeeuws Tijdschrift
Afgelopen jaar was hij nog in Vlissingen. Tijdens Film by the Sea interviewde hij prominente schrijvers in een literair café. En hij schreef nog een artikel, misschien zijn laatste, in het themanummer ‘Vlissingen 700’ van het Zeeuws Tijdschrift, dat onlangs verscheen. Ode aan Vlissingen; het licht van voor de schepping heet dat artikel (pagina 54). Toen ik het bericht van Brands dood hoorde, moest ik er meteen aan denken. Ik las het opnieuw en verwonderde me. De tekst lijkt wel een vooraf aangekondigde dood.

Het licht van voor de schepping
Brands beschrijft onder andere hoe de filosoof Elders ooit een monnik sprak met wie hij samen naar de overweldigende sterrenhemel keek. Ze hadden het over het licht dat zich maar moeilijk liet beschrijven. “Misschien”, zei de monnik, “is dit wel het licht dat je ziet als je sterft. Zo mooi was het licht wel”. “Wat bedoel je?”, vroeg Elders. En toen zei de monnik: “als je sterft zie je het licht van voor de schepping”. Het artikel eindigt zo:

Nu (…) weet ik waarom ik sinds die ochtend nog vaak terug wil
naar Vlissingen: om dat schip nog een keer te
zien wegvaren, in dat westelijk zonlicht aan scherven,
schitterend gebroken op Vlissingens rede. Terwijl ik
(…) weet dat het tevergeefs is want het is van een lieflijkheid die wij
niet bereiken kunnen.
Maar ik heb het gezien, op een ochtend in september,
in Vlissingen:
het licht van voor de schepping.

Aan Paul van der Velde, hoofdredacteur van het Zeeuws Tijdschrift, heb ik toestemming gevraagd om het artikel van Brands te mogen publiceren in dit blog. Dat vond hij gelukkig goed. En zo kan ik het delen met jullie, de lezers van dit blog. Het licht van voor de schepping… Laten we hopen dat Wim Brands het nu opnieuw heeft gezien.

Anya Marinissen

Zeeuwse boeken in CTV Cultuur en de samenwerking met ZB

donderdag, 21 januari 2016

Al een aantal jaren, eigenlijk al sinds de financiële crisis die begon in 2008, zit het onderwerp kunst en cultuur in Nederland in het verdomhoekje. Rijk, provincies en gemeenten grepen in met grote bezuinigingen op culturele instellingen en activiteiten, van bibliotheken tot musea, van toneel- en dansgezelschappen tot theaters en orkesten. Subsidies werden teruggeschroefd of zelfs helemaal niet meer verstrekt. Sponsors deden en doen het zuiniger aan vanwege de economische malaise.

Begrijpen en spiegelen
Het belang van kunst en cultuur, de betrokkenheid daarbij en een actieve deelname eraan is duidelijk. Actieve kunstbeoefening die ondersteunt bij de individuele ontwikkeling van jong en oud, zoals dit met dans, muziek, toneel, beeldende kunst, film en literatuur aan de orde is. Het belang van kunsteducatie en kunstbeoefening voor de samenleving, voor de bijdragen die dit levert aan sociale samenhang, leefbaarheid in buurten en wijken, creatieve economie en vestigingsklimaat. Maar ook aan de mogelijkheid om een ingewikkelde samenleving als de onze te kunnen begrijpen en spiegelen.

CTV-cultuur-logo

Cultuurprogramma bij CTV Zeeland
Aandacht voor kunst en cultuur in de media is eveneens teruggelopen. Omdat er minder wordt georganiseerd, maar ook omdat deze aandacht bij veel media (gedeeltelijk) is wegbezuinigd. Des te verrassender is het dat de Zeeuwse omroep CTV Zeeland, die uitzendt vanuit de studio’s in het CineCity-complex in Vlissingen, in november begon met een wekelijks cultuurprogramma op de dinsdagavond.

Verbazend
Cultuur in Zeeland… als je de uitzendingen volgt ben je verbaasd over de hoeveelheid activiteiten en initiatieven die er toch nog in onze dunbevolkte provincie spelen. Op het gebied van beeldende kunst, toneel, muziek en film, maar ook op boekengebied. Zeeland is een provincie waar heel veel wordt geschreven en uitgegeven. En als er geen uitgever voor te vinden is, dan maar in eigen beheer. Fictie, poëzie en non-fictie. Toeristische uitgaven, maar ook heel veel goed gedocumenteerde Zeeuwse geschiedenis, geschreven door historici. Van VOC tot Wereldoorlog I en II, van literaire brieven en (jeugd)romans tot prachtige, landelijk gewaardeerde gedichtenbundels.

Intensieve samenwerking met ZB
Tussen CTV Zeeland en ZB is voor dit programma een inspirerende samenwerking ontstaan. De presentatie van CTV Cultuur is in handen van mijn ZB collega Ron Lubbersen. Hij neemt interviews af met theater- en filmmakers, kunstenaars, schrijvers en dichters. Bovendien praat hij de programmaonderdelen vaardig aan elkaar.

ctv cultuur

Filmpjes met boekbesprekingen

Zoals gezegd: wekelijks is er een interview met een Zeeuwse schrijver of dichter over zijn of haar nieuwste boek. Vooraf aan deze interviews wordt telkens een filmpje getoond, door ZB collega’s gemaakt en met een boekbespreking door ondergetekende. Erg leuk om voor te bereiden en op te nemen. Er is al een grote verscheidenheid aan thema’s en onderwerpen langsgekomen. Bijvoorbeeld John Brosens met zijn spannende jeugdboek Bloedbroeder 1618 en het winnende boek van de Zeeuwse Boekenprijs 2015 De man die haast had van Jan Vantoortelboom. Ook Beveland, hart van Zeeland!, met interessante bijdragen van zeventien bekende Bevelanders die hun mooiste of dierbaarste plekje delen, werd besproken. Inmiddels zijn er al tien uitzendingen geweest en er komen er nog veertien. In de planning zit in ieder geval Wim Hofman, die dit jaar 75 wordt, en het leuke boekje Mensen kijken van Wim Phaff.

bloedbroeder1618bevelandmandiehaasthad

Kijken op dinsdagavond!
Bekijk eens zo’n uitzending en word ook verrast door de grote hoeveelheid culturele activiteiten en uitingen die in Zeeland plaatsvinden. Vaak tegen de klippen op neergezet en ontwikkeld, zonder overheidssteun, net als de CTV-uitzending zelf. Maar wel gemaakt door bevlogen mensen met passie voor kunst en cultuur. Zonder hen zou onze samenleving een stuk saaier en eenduidiger zijn.

CTV Cultuur is elke dinsdagavond te zien vanaf 18.15 uur op het digitale kanaal 11. De uitzending wordt elk uur herhaald en is ook terug te bekijken op CTV Uitzending Gemist.

Anya Marinissen,

Bibliothecaris ZB

Esther Gerritsen en het Boekenweekgeschenk 2016

woensdag, 29 april 2015

Ze was onlangs uitgebreid in het nieuws: auteur Esther Gerritsen (1972). Zij wordt de auteur van het Boekenweekgeschenk 2016. Voor het eerst sinds 2002, toen deze eer te beurt viel aan Anna Enquist, is er weer eens een vrouw uitgenodigd door de CPNB om de jaarlijkse editie te schrijven. Dat is verheugend nieuws. Dat de keuze op haar is gevallen puur om haar schrijverskwaliteiten is natuurlijk zonneklaar. Maar dat er in de afgelopen veertien jaar geen enkele andere vrouwelijke auteur was die deze kwaliteit kan bieden, kan ik me niet voorstellen. Er zijn genoeg Nederlandse schrijfsters, van alle leeftijden, die prachtige en gelaagde verhalen en romans schrijven.

Maar laat ik niet zeuren, het is een vrouw dit jaar, eindelijk! Esther Gerritsen debuteerde in 2000 met de verhalenbundel Bevoorrecht bewustzijn en werd direct gezien als een van de grote, jonge literaire talenten. Ze schreef sindsdien, naast columns, filmscenario’s en theaterteksten, nog zeven romans.

normaledagenObsessievelijk gedrag

Met Tussen een persoon (2002) en Normale dagen (2005), bevestigde ze de verwachtingen. In 2008 verscheen haar vierde, veel geprezen roman De kleine miezerige god. Vaak terugkerende thema’s in Gerritsens werk zijn obsessievelijk gedrag, overgevoeligheid en depressiviteit. Het leverde haar al de bijnaam ‘chroniqueur van de gekte’ op.

In 2014 ontving Gerritsen de Frans Kellendonk-prijs, die driejaarlijks wordt toegekend aan een Nederlandstalige auteur met een literair oeuvre, dat getuigt van een onafhankelijke en originele kijk op maatschappelijke of existentiële problematiek. Met haar scherpe observaties, haar tragikomische stijl en de in haar boeken even herkenbare als schrijnende thema’s, wordt ze algemeen beschouwd als een uniek auteur in het literaire landschap.

Libris Literatuurprijs

Haar laatste drie romans Superduif (2010), Dorst (2012) en Roxy (2014), werden genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, een van de grootste Nederlandse literatuurprijzen. Van het laatstgenoemd boek is nog niet duidelijk of ze de prijs gaat winnen. Concurrenten zijn o.a. Adriaan van Dis, Peter Terrin en Kees ’t Hart. De bekendmaking van de prijs vindt al snel plaats: op 11 mei 2015.

boekenbonGerritsen heeft een populaire, wekelijkse column in de VPRO Gids. Ze is regelmatig te gast in radioprogramma’s en op literaire festivals. Bovendien is ze, samen met Tommy Wieringa, sinds oktober 2014 het nieuwe gezicht van de Nederlandse Boekenbon. Nog een wapenfeit: vertaalrechten van de roman Dorst werden verkocht aan Engeland, Duitsland, IJsland, Argentinië, Zuid-Korea en Tsjechië.

Begaafd

Bovenstaande opsomming van feiten rondom Esther Gerritsen, mag duidelijk maken dat zij een begaafd auteur is en ook dat ze een gestaag groeiende populariteit bij de Nederlandse lezer geniet. Twee jaar geleden sprak het maandblad Opzij (mei, 2013) haar uitgebreid naar aanleiding van haar nominatie voor de Opzij Literatuurprijs. In het interview vertelt ze dat ze anders is gaan schrijven sinds haar echtscheiding: hijgeriger én met rauwe seksscènes, wat haar jubelende kritieken opleverde.

Gerritsen ging door tijdgebrek wat ze zelf noemt ’efficienter’ schrijven. Toen ze Dorst schreef lag ze in scheiding. “Ik moest driehonderd dingen regelen voor die scheiding en ben in korte tijd twee keer verhuisd. Ik zette om zes uur de wekker, zodat ik ’s ochtends nog een uur kon schrijven voordat mijn dochtertje opstond. Heel mijn rustige leventje was weg. Mijn schrijfstijl is wat hijgeriger geworden”.

superduifVrouwen tellen

Met Dorst overkwam het haar ook om wéér als enige vrouw te worden genomineerd voor de shortlist van de Libris Literatuurprijs, net als in 2010 met Superduif. Gerritsen: “Natuurlijk viel me dat meteen op. Ik tel altijd vrouwen, overal. De Librisnominatie geeft me toch het krachtige gevoel van mee te mogen doen met de jongens, maar ik zou dat sentiment liever niet hebben. Ik zou willen dat ik het níét als een onbewust compliment zag. Jongens zeggen toch ook nooit trots: “ik mag meedoen met de meisjes”. Ik weet bijna niet beter dan dat er altijd maar één vrouw tussen staat bij die lijstjes. De mannelijke dominantie heerst nog altijd op allerlei terreinen: economie, cultuur, de media. Het verandert vanzelf wel, maar het gaat nog lange tijd duren voor vrouwen net zo dominant zijn in onze maatschappij als mannen”.

En dat is dan weer merkbaar aan het grote aantal jaren (tussen 2002 en 2016) waarin geen enkele vrouw het Boekenweekgeschenk schreef. Daarom deze aanbeveling: lees Esther Gerritsen! Ze schrijft prachtige romans en dat heeft niets met mannelijk of vrouwelijk te maken. Zo is dat ook met de boeken van vele andere vrouwelijke auteurs. Ze verdienen het om te worden gelezen en de waardering te ontvangen waar ze recht op hebben.

Ik kijk nu al uit naar het Boekenweekgeschenk 2016, ik ben heel benieuwd wat voor juweeltje dat wordt!

Anya Marinissen
Webredacteur en bibliothecaris

‘Waanzinnig’ leuke Boekenweek in de Zeeuwse Bibliotheek (7-15 maart 2015)

maandag, 23 februari 2015

Te gek voor woorden waanzinindewereldliteratuur

‘Te gek voor woorden’, dat is het motto van de Boekenweek 2015, de tachtigste nog wel, een jubileum! Een complete Boekenweek over waanzin in boeken. Als je je eenmaal gaat verdiepen in het onderwerp ontdek je al snel dat héél veel boeken iets met ‘gekte’ behandelen. De literatuur zit vol met mensen met een afwijking. Van lieden met lichte, vrolijke tics tot zware psychopaten met duistere neigingen.

Blijkbaar is het een onderwerp dat veel schrijvers inspiratie biedt. Dat is ook niet zo gek natuurlijk. Van alles wat ‘normaal’ is, valt waarschijnlijk geen boeiend verhaal te maken.  Juist het afwijkende biedt volop kansen en inspiratie om pakkende en gelaagde verhalen te maken, waarin steeds opnieuw zichtbaar wordt hoe ingewikkeld de menselijke geest is.

Vage scheidslijn

Vaak kunnen auteurs zich goed verplaatsen in de wereld van iemand die psychisch ziek is, al was het maar omdat ze zelf ook niet helemaal normaal zijn. Schrijven helpt dan om gedachten te ordenen. Goede romans geven inzicht in een psychiatrische ziekte. Ze laten ook zien hoe dun en vaag de scheidslijn is tussen normaal en niet normaal. Spannend is het ook, lezen over gekte. Psychiatrische ziekten hebben iets engs en onvoorspelbaars.

fallThe Fall 

Bij dit laatste denk ik meteen aan de spannende televisieserie The Fall, waarvan mijn man en ik momenteel elke avond een aflevering kijken. Vanaf de allereerste aflevering is de dader van de gepleegde moorden bekend. Hij is met recht een psychopaat te noemen en tegelijkertijd een heel ‘normale’ man met een huiselijk leven, een nietsvermoedende vrouw en kleine kinderen. Het is fascinerend om te zien hoe zorgvuldig en aandachtig hij bij het plegen van zijn morbide daden te werk gaat. Het is uiteraard ook spannend of en wanneer hij gepakt wordt, maar dat is toch van ondergeschikt belang. De inkijk in een zwaar gestoorde geest, dat is wat de serie zo boeiend maakt, hoe raakt iemand zo ver heen?

Menselijk brein

Ook in de poëzie en andere non-fictie verschijnt heel veel op het gebied van de waanzin en het menselijke brein. Hoe voelt het bijvoorbeeld om een psychose te hebben of in een isoleercel te worden opgesloten? Is er een verband tussen waanzin en kunst? Hoe is het als iemand in je nabije omgeving een psychische stoornis heeft?

Dolhuis en boekentips

Het jaarlijkse Boekenweekmagazine dat tijdens de Boekenweek gratis te vinden is op het plein in de Zeeuwse Bibliotheek, staat boordevol boekentips over het thema. Inclusief een aantal interviews met schrijvers en hun verhouding tot de waanzin. Op het plein is in de Boekenweek ook een uitgebreide themapresentatie met boeken te vinden en er is een expositie te zien over ‘Waanzin in de wereldliteratuur’. De expo is gebaseerd op het Boekenweekessay van Pieter Steinz (te koop in de boekhandel voor € 2,50 tijdens de Boekenweek) en is een rondleiding door het dolhuis van de wereldliteratuur. De expo is ontwikkeld door Museum Het Dolhuys in Haarlem en brengt de ‘waanzin’ met tekst en beeld tot leven.

Boeiende lezingen op 10 en 12 maart: Willem Otterspeer en Ranne Hovius

Op 10 maart komt de biograaf van Willem Frederik Hermans, Willem Otterspeer, naar de Zeeuwse Bibliotheek om te praten over het net verschenen tweede deel van zijn biografie De zanger van de wrok. Hierin komt de levensbeschrijving van een van de belangrijkste figuren uit de naoorlogse Nederlandse literatuur tot een even grootse als ontluisterende conclusie. Willem Otterspeer laat zien hoe de rancune zich een weg vreet in het persoonlijke leven van Hermans (1921-1995).

Op 12 maart komt auteur Ranne Hovius vertellen over haar in februari gepubliceerde boek Vogels van Waanzin. Zij praat op fascinerende wijze over het kruispunt van psychiatrie en literatuur. Bestaat er een band tussen creativiteit en waanzin? Hoe zijn ontwikkelingen in de psychiatrie in verhalen en gedichten terug te vinden? Hoe is een psychose te beschrijven?

Talkshow BoekCaféLive! op 12 maart in het Leescafé rannehovius

In het BoekCaféLive! kun je, onder het genot van een drankje, aansluiten bij een feestelijke talkshow over het Boekenweekthema Waanzin, Te gek voor woorden. Onder de enthousiaste leiding van presentatoren Ron Lubbersen en Nellie Oosthoek komen allerlei onderwerpen aan bod en deskundigen aan het woord.

Ranne Hovius wordt geïnterviewd en de boekentop-3 over waanzin wordt besproken. Stadsdichter Karel Leeftink maakte een gedicht over ‘waanzin’ en pianist Rien Balkenende treedt op. Hij komt bovendien vertellen over waanzinnige componisten en er wordt een korte film vertoond over De idioot in het bad, een gedicht van Vasalis. Kortom een interessante en boeiende talkshow met een verscheidenheid aan onderwerpen.

Boekenweekbundel en schrijfwedstrijd

Tot slot wijs ik nog graag op de bij de uitleenbalie gratis af te halen Boekenweekbundel Te gek voor woorden, een cadeautje van de Zeeuwse Bibliotheek voor haar trouwe leden. Prominente Nederlanders zoals Ronald Giphart, Christine Otten en Heleen van Royen, nemen je mee op reis naar hun meest waanzinnige ervaring. Bovendien is er een schrijfwedstrijd: schrijf een verhaal van maximaal 1000 woorden over het thema waanzin. Inzenden kan nog tot 31 maart. De hoofdprijs bestaat uit een waanzinnige reis naar het prachtige IJsland, samen met de bekende auteur Ronald Giphart.

Programma

Het complete programma van de Boekenweek 2015 in de Zeeuwse Bibliotheek is te vinden op de website.
Ik hoop je te ontmoeten bij één van bovenstaande feestelijke activiteiten, die ongetwijfeld ‘waanzinnig’ leuk gaan worden!

Februari 2015
Anya Marinissen
Bibliothecaris en webredacteur

 

Read Around the Globe: Steinz – gids voor de wereldliteratuur

dinsdag, 13 januari 2015

Wat te lezen na Honderd jaar eenzaamheidHet diner of een ander favoriet boek? Hoe liep het af met Jane Eyre, en waarom is Anna Karenina zo bijzonder? Door welke romans werd Haruki Murakami beïnvloed, en wie hebben zich op hun beurt laten inspireren door Norwegian Wood

Wie gezegend is met een gezonde leeshonger naar goede literatuur heeft automatisch vragen naar verdere verdieping van informatie over schrijvers en hun werk en behoefte aan goede ideeën om verder te lezen.

Steinz – gids voor de wereldliteratuur geeft antwoord op bovenstaande en vele andere vragen, aan de hand van ruim 400 karakteriseringen van auteurs uit 26 taalgebieden. Er is aandacht voor hun beste werk, en Pieter Steinz geeft vele tips voor boeken in een vergelijkbare stijl of over hetzelfde onderwerp.

steinz-gids-los

Steinz – gids voor de wereldliteratuur, is een samenvoeging, bewerking en actualisering van de succesboeken Lezen &cetera (2003) en Lezen op locatie (2004). Dit monnikenwerk is een handboek voor de individuele lezer, maar ook een naslagwerk voor leesgroepen, boekhandelaars, scholieren, studenten en docenten. Het boek geeft een schat aan informatie en dwarsverbanden in honderden verrassende pagina’s.

Pieter Steinz
De auteur van Steinz – gids voor de wereldliteratuur, Pieter Steinz (1963), werkte meer dan twintig jaar als kunst- en boekenredacteur bij NRC Handelsblad. Hij was sinds 2012 directeur van het Nederlands Letterenfonds, totdat hij terugtrad wegens de spierziekte ALS. Van zijn hand verschenen onder meer de veelgeprezen gidsen Lezen &ceteraDracula heeft echt geleefd en bestseller Made in Europe (2014). De laatste, meest recente titel is een geweldige reisgids langs de culturele hoogtepunten van Europa, die leest als een roman. Het laat zien welke culturele verworvenheden typisch Europees zijn en in alle Europese landen tot bindend cultuurgoed behoren. In Made in Europe verdiept Steinz zich in het culturele DNA van ons continent, of dat nou de Mona Lisa is, de verlichte ideeën van de filosoof Voltaire of de Billy Boekenkast van woongigant Ikea. Over alle onderwerpen weet hij nieuwe, interessante feitjes te vertellen.

9789046815540.pcovr.01.madeineurope.indd

Boekwebben

Voor Steinz – gids voor de wereldliteratuur maakte hij 52 boekwebben. Dat zijn literaire schema’s rondom beroemde boeken, met een overzicht van invloeden en suggesties voor verder lezen. Dat is heel handig om als leidraad te gebruiken wanneer je op zoek bent naar de betekenis van een bepaalde auteur of wilt weten wat zijn of haar beste titels zijn. Neem bijvoorbeeld Gerard Reve, de schrijver van de beroemde generatieroman De avonden (1947). In het boekweb over Reve, zie je in één oogopslag dat hij onder meer werd beïnvloed door Gustave Flaubert en Multatuli, wat de hoogtepunten van zijn oeuvre zijn en welke auteurs op hun beurt weer door Reve werden beïnvloed. Vooral dat laatste is interessant en brengt je zeker op ideeën om verder te lezen in gegarandeerd prachtige boeken.

Steinz geeft verder 104 enthousiasmerende samenvattingen van klassieken uit de wereldliteratuur, van de Decamerone tot Wolf Hall en van Advocaat van de hanen tot Der Zauberberg. Hij doet dat in een aansprekende stijl met citaten uit het boek die kernachtig laten zien waarom juist dit verhaal zo de moeite waard is om te lezen.

Lijstjes en quizzen

Hij bespreekt 26 zogenaamde ‘one-book-wonders’, auteurs die beroemd zijn geworden om slechts één briljant boek. Dit naast weer 26 andere lijstjes met elk dertien boeken over één onderwerp. Bijvoorbeeld dertien titels waarin Spanje het decor vormt of dertien klassieke en moderne romans over ‘overspel’. Bovendien laat hij in 52 landkaarten zien waar de meesterwerken uit de wereldliteratuur zich afspelen. En dat is weer ideaal voor ‘lezen op locatie’. Heerlijk om op stedentrip te zijn in Praag en dan, dankzij de tips van Steinz, te lezen in een roman die zich daadwerkelijk in deze stad afspeelt. Zoals het klassieke meesterwerk De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera.
Kundera-Ondraaglijke

Dwars door het boek heen vind je 26 quizzen rondom literaire thema’s. Dat varieert van een quiz over de beginzinnen van beroemde werken tot dertien cryptogrammen over werken uit de wereldliteratuur. Maar ook dertien vragen over de plaatsen waar buitenlandse boeken als La chute van Camus en Hans Brinker, or the silver skates van Mary Mapes Dodge zich afspelen. Ik vond het een uitdaging om zo’n quiz te doen en te puzzelen of mijn kennis op dit gebied toereikend is. Ook leuk trouwens om zo’n quiz in een leeskring te spelen. Als afwisseling een avond met een literair gezelschapsspel, tussen het bespreken van de gelezen boeken door.

Weblog Read Around the Globe

Sinds 1 januari 2015 schrijft Pieter Steinz, samen met zijn dochter Jet, een weblog dat bij het boek hoort. Na aanmelding kun je dit weblog volgen. Er zijn dagelijks nieuwe posts. Op vrijdag 9 januari was er bijvoorbeeld een stukje over de winnaar van de Nobelprijs voor literatuur 2014, Patrick Modiano. Wie is hij en wat zou je van hem moeten lezen?

Zaterdag 10 januari werd het citaat van de week gepresenteerd, een zin uit de beroemde roman Dode zielen van Nicolaj Gogol. Steinz: “De zeldzame aantrekkingskracht van de roman zit hem in de humoristische typeringen, in het pittoreske, maar allesbehalve realistische beeld van het tsaristische platteland. En in de met veel enthousiasme bewandelde zijpaden. Wie wil kan er ook nog een verholen portret van de kunstenaar of een pikzwarte schets van de menselijke natuur in zien. Wie krijgt na zo’n aanbeveling geen zin om deze klassieker eens ter hand te nemen?”

Een ander voorbeeld: op dinsdag 13 januari werd de (post)modernistische auteur en literaire superster Daniel Kehlman veertig jaar oud. Steinz belicht op deze dag in het weblog het vernieuwende werk van de Duitse Oostenrijker. Ik kende hem nog niet, maar ben nu van plan om eens een roman van hem te lezen.

ruhm_cover

Petje af

Alles bij elkaar zijn boek en weblog zeer de moeite waard om te raadplegen en te blijven volgen. Petje af voor de bevlogen Steinz, die het ondanks zijn heftige, progressieve ziekte, niet kan laten om zijn uitgebreide literaire kennis en inzichten zo enthousiast met ons te delen. Ik laat me er in ieder geval dagelijks door inspireren en hoop dat de lezer van dit blog net zo blij van dit boek wordt als ik!

Anya Marinissen,

Webredacteur en bibliothecaris Romanteam Zeeuwse Bibliotheek.

 

Zeeuwen, een volk van vertellers en verzenmakers

donderdag, 10 juli 2014

Zeeuwen houden van verhalen. Literatuurliefhebbers staan er misschien niet zo bij stil, maar Zeeland heeft op het gebied van de letteren een uitstekende naam gevestigd. Er zijn nogal wat Zeeuwse auteurs die aan de weg timmeren, nu en in het verleden, vaak met behoorlijk veel succes. Leven en werken in Zeeland inspireerde niet de minsten; we kunnen er trots op zijn de vruchten daarvan te kunnen lezen.

Streekliteratuurcover

Bijna iedereen kent natuurlijk het werk van Annie M.G. Schmidt, de domineesdochter uit Kapelle. Haar indrukwekkende, tegendraadse oeuvre behoeft verder geen toelichting en heeft zichzelf allang bewezen: haar werk zit bij ons allemaal van kind af aan in het collectieve geheugen. Uit een verder verleden, de zeventiende eeuw, is dichter en jurist Jacob Cats een treffend voorbeeld van een Zeeuwse auteur, die in de twintigste eeuw zelfs een zekere herwaardering kreeg. Maar ook Betje Wolff, P.C. Boutens, Jacobus Bellamy, Jacques Hamelink, Jan G. Elburg (Cobra), J.C. van Schagen, Etty Hillesum, Henri Arnoldus (Pietje Puk) en Hans Warren, allen reeds overleden, hebben hun kwaliteiten bewezen. Ze hebben vaak ook een aanzienlijk deel van hun werk aan Zeeland gewijd.

P.C. Hooft-Prijswinnaar Hans Verhagen, Johanna Kruit, Wim Hofman, Carolijn Visser, Oek de Jong, John Brosens, Kees Slager, Franca Treur, Floortje Zwigtman, Rieks Veenker, Frans van Dixhoorn, Tom Schrijer … zomaar een greep uit momenteel actieve, succesvolle Zeeuwse schrijvers en dichters. Ik vergeet er ongetwijfeld nog een aantal, maar schrijftalent is in Zeeland volop aanwezig.

Niet-Zeeuwen die wel in Zeeland gewoond en (veel) gedicht hebben, zijn er ook: Marnix van Sint Aldegonde, Jan Campert, Roel Houwink, Martinus Nijhoff en Ed Leeflang.  Minder bekende auteurs, die wellicht in de toekomst nog meer van zich laten horen, kun je vinden op www.literatuurinzeeland.nl, dat behalve schrijversbiografieën ook een podium biedt aan (beginnende) Zeeuwse schrijvers en dichters.
Toch wil ik nog twee Zeeuwse auteurs noemen, die juist in de afgelopen maanden positieve, landelijke aandacht voor hun laatst verschenen roman ontvingen.

Toortelboom

Meester Mitraillette

Allereerst de uit Vlaanderen afkomstige, maar al jaren in Zeeuws-Vlaanderen woonachtige Jan Vantoortelboom. In 2011 verscheen zijn goed ontvangen debuutroman De verzonken jongen. Het boek werd meermaals bekroond,  o.a. met de Bronzen Uil 2011. Zijn volgende roman, Meester Mitraillette, kwam in februari van dit jaar uit en beleefde in korte tijd een groot succes. Dit succes werd mede veroorzaakt door de lovende bespreking van een team van boekhandelaren, dat maandelijks in het populaire televisieprogramma De Wereld Draait Door een boek van de maand kiest.

Deze eer viel Meester Mitraillette ten deel, waarna de verkoopcijfers omhoog schoten en alle serieuze kranten een recensie aan het boek wijdden. Dat het verhaal zich gedeeltelijk afspeelt tijdens Wereldoorlog I, de grote oorlog die dit jaar precies honderd jaar geleden begon, helpt ongetwijfeld mee om de interesse te wekken. Maar dat is niet het hoofdthema van het verhaal en eigenlijk zelfs ondergeschikt aan het geheel.

Meester-MitrailletteIn twee verhaallijnen wordt het levensverhaal van hoofdpersoon David Verbocht geschetst. Zijn leven als kind en zijn leven als beginnend leraar in het Vlaamse Elverdinge, een dorpje vlakbij Ieper. Wat David in zijn jeugd meemaakt, en dan gaat het vooral om de dood van zijn broertje ‘Rattenkop’, is zeer bepalend voor de wijze waarop hij later als leraar in het leven staat. Schuldgevoelens maken daar een belangrijk deel van uit. Maar ook de manier waarop hij wordt grootgebracht, de ontluikende pubertijd, zijn eerste verliefdheid. Vantoortelboom laat overtuigend zien hoe al deze grote en kleine gebeurtenissen in Davids leven doorwerken tot het einde toe. In sobere zinnen en goed gekozen woorden schetst hij situaties en sfeer en roept hij gevoelens op. Hij bouwt het verhaal fijnzinnig, overtuigend en helder op, waardoor de ontroering niet uitblijft.

00 Rinus Spruit Meester-Mitraillette

Een dag om aan de balk te spijkeren

Qua thematiek een totaal ander boek is de eveneens succesvolle roman Een dag om aan de balk te spijkeren  van Rinus Spruit, die najaar 2013 verscheen. Toch zijn er ook wel wat overeenkomsten te vinden. Beide romans worden met hun sobere schrijfstijl en de beschreven plattelandssituatie vergeleken met bestseller Boven is het stil van Gerbrand Bakker. Beide romans hebben een jonge, mannelijke hoofdpersoon die nog volop bezig is aan zijn ontwikkeling naar volwassen mens.

Maar hoofdpersoon en antiheld Maarten Rietgans heeft wel een heel ander karakter en ook zijn veel langere leven verloopt totaal anders dan dat van David Verbocht. Maarten zit vol ambitieuze plannen en heeft een grote drang naar roem. Maar als hij, steeds vechtend tegen zijn diepgewortelde verlegenheid, het gedroomde bereikt, valt de verantwoordelijkheid hem zwaar en vliegt de levensangst hem naar de keel. Na het overlijden van zijn moeder ontvlucht hij het Zeeuwse platteland. Hij meldt zich als leerling-verpleegkundige bij een Rotterdams ziekenhuis, en slaagt daar uitstekend, maar neemt dan ontslag omdat hij zich niet geliefd voelt bij zijn collega’s. Bovendien gaat hij er bij elke vorm van erkenning vandoor. Of hij nu als bankbediende, fotograaf, buschauffeur of meteropnemer werkt, zijn dienstverband duurt nooit lang.
In de liefde gaat het hem al niet beter af. Hoewel hij wekelijks reacties krijgt op zijn veelvuldig geplaatste contactadvertenties, keurt hij het overgrote deel van de vrouwen bij voorbaat af. Een enkele spelfout kan al fataal zijn voor een toekomstige ontmoeting.
Zijn zoektocht naar werk, een vrouw, een groots en meeslepend leven én een rustig bestaan is afwisselend sensitief, ontroerend en komisch beschreven. Melancholische observaties tekenen Maarten, maar het verhaal wordt nergens zwaar of sentimenteel, ook niet als hij vol heimwee terugkeert naar de Zeeuwse klei en zijn ouderlijk huis.

Wim Brands, presentator van het wekelijks programma VPRO-boeken spreekt zeer lovend over Een dag om aan de balk te spijkeren. Spruit verscheen ook in zijn programma, de uitzending is nog terug te zien.

Jan Vantoortelboom en Rinus Spruit, twee Zeeuwse schrijvers die momenteel goed scoren en zeer de moeite waard zijn om te lezen. Als ze maar blijven schrijven die twee, we mogen nog heel wat van hen verwachten. Ze kunnen zich in ieder geval met recht aansluiten bij het rijtje van eerder genoemde Zeeuwse auteurs, die hun namen zo breed hebben gevestigd!

Anya Marinissen,
Romanteam Zeeuwse Bibliotheek
Webredacteur
www.literatuurinzeeland.nl

 

‘Poëzie lezen behoort tot het cement van de samenleving’

dinsdag, 28 januari 2014

Nationale gedichtendag

Op 30 januari 2014 is het Nationale Gedichtendag. Ook de Zeeuwse Bibliotheek doet mee. ‘Lezen is het cement van de samenleving. Het lezen van verhalen en gedichten helpt ons om sociaal te functioneren. Door fictie te lezen, kunnen we ons beter inleven, meer begrip opbrengen voor anderen en gemakkelijker nieuwe contacten leggen. De interactie met taal en tekst op zich heeft ook een positief effect. Wie in zijn vrije tijd voor het plezier leest – en dat kan óók non-fictie zijn – ziet zijn woordenschat en taalvaardigheid groeien en gaat daardoor weer vaker lezen.’

Bovenstaande tekst is te lezen op de website van de Stichting Lezen. Blijkbaar zit er aan het lezen in het algemeen een opvoedkundig kantje. Dat geloof ik ook meteen. Wie heeft niet ooit een roman, een gedicht of een andere tekst gelezen, waarbij hij het gevoel had dat het hem rechtstreeks uit het hart gegrepen was? Waarbij hij zich moeiteloos kon verplaatsen in de beschreven situatie en/of de hoofdpersoon. Of waarbij hij op zijn minst heeft gedacht: ‘Nu ik dit lees, begrijp ik toch beter waarom deze persoon doet wat hij doet, waarom deze versregels mij zo raken. Waarom deze woorden mij zo aanspreken.’

Logo liz

Poëzie

Poëzie kan een feest van inhoud, taal en ritme zijn, voedend voor de ziel en voor onze ontwikkeling. Niet iedereen houdt ervan, dat is bekend. Veel mensen, en zeker jongeren op de middelbare school, vinden poëzie nodeloos saai en ingewikkeld. Ze kunnen er niet goed mee overweg dat niet alles wat er staat eenduidige betekenissen heeft. Dat is jammer, want eigenlijk kan alles poëzie zijn, in gedichten bestaat er een enorme vrijheid. Zo zou het op school moeten gaan: eerst zelf schrijven en dan pas andermans gedichten lezen. Ik denk dat dan veel meer jongeren poëzie leuk gaan vinden. Als je eerst zelf hersengymnastiek hebt gedaan tijdens het werken aan een gedicht, krijg je vanzelf interesse voor echte dichters. Het is net zoals voetbal: als je zelf voetbalt, ga je ook meer en beter kijken naar hoe professionele voetballers het doen. In Middelburg wordt aan bovenstaande vaardigheden in ieder geval goed gewerkt:

AnneVegter

Dichter des vaderlands, Anne Vegter

Sinds jaar en dag bestaat de Nationale Gedichtendag, altijd op de laatste donderdag van januari. De afgelopen twee jaar zelfs gevolgd door een complete Poëzieweek. Bibliotheken, boekhandels en scholen in Nederland storten zich in deze dagen op de poëzie.

Ook de Zeeuwse Bibliotheek draagt haar steentje bij, dit jaar met een klinkend programma waarbij de Middelburgse scholen nauw betrokken zijn. In samenwerking met de School der Poëzie  is begin januari al begonnen met een posterwedstrijd. Leerlingen mochten een gedicht schrijven over het thema van Gedichtendag 2014: verwondering. Deze poster mocht mooi en passend worden versierd. Onlangs heeft een deskundige jury, bestaande uit de Middelburgse stadsdichter Theo Raats en beeldend kunstenaar Femke Gerestein, zich van de moeilijke taak gekweten om de posters de beoordelen. De prijsuitreiking vindt plaats op 30 januari 2014 tussen 16.00 en 17.00 uur in de Aula van de Zeeuwse Bibliotheek door burgemeester Harald Bergmann, tijdens een spetterende talkshow. Dichteres des Vaderlands, Anne Vegter treedt op met muziek van de Eef van Breen Group, Stadsdichter Theo Raats geeft de aftrap van een Haikuwedstrijd die de Zeeuwse Bibliotheek organiseert en van 14.00 tot 15.30 uur kan er door volwassenen en jeugd een Workshop poëzie+ worden gevolgd, waarbij Anne Vegter optreedt als ‘poëziedokter’. Kortom, een programma dat ‘staat’!

golven

Poster ‘Golven’ voor de posterwedstrijd

Wil je meemaken hoe leuk, spannend en zinvol poëzie kan zijn? Kom dan op Nationale Gedichtendag naar de Zeeuwse Bibliotheek. Je zult er geen spijt van krijgen. Overigens worden de vaak prachtige poëzieposters niet alleen in de bibliotheek tentoongesteld. Inmiddels hangen ze ook in het Stadskantoor, in de etalage van de Hema, bij Boekhandel de Drvkkery en in het Zeeuws Archief. Ga kijken en verwonder je over de poëtische vaardigheden van kinderen en jongeren. Iedereen kan dichten!

Anya Marinissen

Romanteam Zeeuwse Bibliotheek, webredacteur www.literatuurinzeeland.nl

 

Het verdwijnen van de verbeelding

donderdag, 14 november 2013

Zestigplussers in Nederland lezen driemaal zoveel boeken als jongeren tussen de tien en negentien jaar. Dat staat in een artikel in NRC Handelsblad van 21 september 2013 over de vrije val van de boekverkoop in Nederland.  Los van de blijkbaar significant afgenomen leesvaardigheid onder kinderen en jongeren, is er denk ik met het lezen van fictie nog iets anders aan de hand. Toen ik het las moest ik denken aan mijn eigen middelbare schooltijd. Dat is alweer een behoorlijke tijd geleden, maar ook toen al ging het met het lezen van literatuur de verkeerde kant op.

bibliotheekkast

Op de middelbare school zag de meerderheid van mijn klasgenoten de verplichte literatuurlijst van het vak Nederlands als een grote kwelling. Sommigen gaven na het examen zelfs trots toe dat ze zich door al hun boekverslagen en het mondeling heen hadden gebluft, zonder ook maar een van de boeken te hebben opengeslagen. Fictie heeft geen nut en een roman lezen pijnigt slechts je geest, dus waarom zou je de moeite doen?

Een invalshoek die ik later terug zag komen bij een van mijn kinderen. Grootgebracht door een moeder die ‘leesverslaafd’  is en voorlezen,  zelf lezen en genieten van verhalen tot speerpunt in de opvoeding heeft verklaard, is deze zoon kennelijk ongevoelig gebleken om deze fijne eigenschap over te nemen. Ik sleepte jarenlang stapels boeken uit onze welvoorziene Zeeuwse Bibliotheek mee naar huis. Ik las iedere avond -en vaker- voor, gaf boeken cadeau en nam elke gelegenheid te baat om op het belang van lezen te wijzen. Bij dat ene kind sloeg het minder aan. Hij luisterde heel graag naar het voorlezen, maar vond het leren lezen niet meteen een noodzakelijk te verwerven vaardigheid. En toen hij het tegen wil en dank toch onder de knie kreeg, leidde het niet tot de liefde voor het lezen van mooie verhalen die ik voor hem had gewenst en die zijn broers en zussen wel ontwikkelden.

Het boek was beter
Na afloop van iedere opzienbarende of ontroerende film gebaseerd op een boek, hoor ik altijd wel iemand verklaren dat het boek veel beter was. Het ziet er soms naar uit dat boekenliefhebbers zich alleen ophouden in bioscopen. Dat klinkt eigenlijk wel logisch: in zekere zin verschillen literatuur en film namelijk niet zo erg van elkaar, ze vertellen beiden een verhaal.

Mensen houden van verhalen omdat het onze menselijke manier van denken imiteert. Ik durf zelfs te zeggen dat het onze staat van ‘zijn’ nabootst: de wereld waarin we leven houdt ons gevangen in een rechtstreeks verloop van tijd en gebeurtenissen. Doordat ons ‘zijn’ is gebonden aan een bepaalde plaats in ruimte en tijd, ervaren we ons leven als een aaneenschakeling van ‘scenes’. We zijn een verhaal met een begin, een midden en een eind en bewegen ons langzaam maar zeker door alle hoofdstukken van ons leven.

Leven
Literatuur speelt zich af in het gebied van de menselijke natuur en de aard van de mens. In fictionele verhalen vind je de meest sprekende beschrijvingen van wat het inhoudt om te leven. Het verbeeldt de handelingen en gebeurtenissen uit het leven van de mens en de emoties en reacties die de mens hierop heeft. Dit kan een groot gevoel van herkenning teweeg brengen bij de lezer van een boek, en ons soms zelfs een universeel en tijdloos besef meegeven over wat het is om mens te zijn.

De meesten van ons zullen het herkennen dat je jezelf helemaal kunt verliezen in een boek. Voor even ben je helemaal een ander. Onderzoek heeft zelfs uitgewezen dat mensen door literatuur te lezen, meer empathie leren voelen voor anderen.
Dit effect zou zich natuurlijk ook voor kunnen doen in films of andere moderne media. Toch vermoed ik dat het idee van (meer) films in het onderwijs weinig, of toch beduidend minder aanhangers zal trekken.

Verbeelding
Men ziet literatuur over het algemeen toch als een meer intellectuele bezigheid dan film. Het lezen van een boek, en met name de spreekwoordelijke literatuur met de hoofdletter L,  vraagt een bepaalde inspanning van de lezer. Waar je bij een film rustig achterover kunt leunen en je eenvoudig laat meeslepen door de beelden, wordt de lezer geacht zich de scenes uit een boek zelf te verbeelden. Dit kost een zekere moeite en inzet die bij een film niet nodig is. Maar is dit dan ook automatisch de reden dat literatuur minder populair is dan film? Is de mens zo verwend op het gebied van amusement, dat niemand zich meer wil inspannen voor zijn plezier?

Ik geloof niet dat het mensen er om gaat dat ze geen moeite willen doen. In de literatuur gaat het erom dat je de handelingen en de manier waarop het verhaal in beeld wordt gebracht, in je hoofd tot leven roept. Je wordt geacht het hele boek voor jezelf te regisseren en elk woord te vertalen in een zelf bedacht beeld, waarbij je vrij bent het zo kleurrijk te beleven als je zelf wilt. Dit is een andere soort moeite dan die in bijvoorbeeld films. Ik denk dat het deze specifieke dynamische fantasie is die gepaard gaat met het lezen, waarvoor een toenemend aantal mensen zich niet meer kan of wil inspannen.

Het lijkt erop dat de digitale revolutie, met al zijn fantastische beelden en adembenemende ‘special-effects’, ons vermogen tot verbeelding heeft doen afnemen. We zijn verslingerd aan de bedwelmende effecten die de hedendaagse films en andere media op ons hebben en kunnen onszelf niet meer vermaken met alleen onze eigen ongeoefende fantasie.

prideandprejudice

Magie
Hoewel ik mezelf ook regelmatig trakteer op een goede film en niet wil overkomen als een ontevreden, ouderwetse bibliothecaris, zie ik hier toch genoeg aanleiding om me zorgen te maken. De echte kracht van literatuur zit hem in de magie en de bekoring die deze biedt en in het eigen avontuur van de lezer. Deze gaat een persoonlijke relatie aan met een boek, de woorden vergezellen hem of haar door een droom, die met geen enkele andere te vergelijken is. Mr. Darcy uit Pride and Prejudice had in de hoofden van de lezers miljoenen gedaantes, zonder ook maar enige overeenkomst met acteur Colin Firth. Narnia, het betoverde land achter de kleerkast, zag er in de verbeelding van de vele kinderen die dit prachtige verhaal lazen, evenzovele malen anders uit dan het door de filmmakers bedachte, eenduidige Narnia in de film.

narnia

Er zou iets op gevonden moeten worden om het lezen van literatuur te stimuleren op zo’n manier, dat mensen de schatten hervinden die in boeken verscholen liggen. Er schuilt een persoonlijke wereld in ieder boek, en mensen hebben recht op deze eigen unieke dromen, in plaats van de voorgekauwde beelden die de moderne entertainmentindustrie hen voortdurend biedt. Wie de oplossing weet mag het zeggen!

Anya Marinissen, Romanteam Zeeuwse Bibliotheek

Leeskringen en de Zeeuwse Bibliotheek

donderdag, 3 mei 2012

Veilige wereld

Lezen smaakt altijd naar méér, of je nu slechts een enkele keer de tijd vindt om een roman te lezen en vooral in de vakantie een stapel boeken wegwerkt, of juist een echte leesverslaafde bent. Deze tijd, boordevol informatie en snel veranderende digitale ontwikkelingen, doet ons misschien terugverlangen naar een besloten, veilige wereld. Een wereld waarin je in je favoriete stoel kunt wegdromen bij een mooi verhaal, met goedgekozen woorden en mooie zinnen die je zintuigen en fantasie prikkelen. Niets om aan te denken, behalve aan de wereld van het boek…

Glas wijn

Wat is er leuker dan met anderen deze leesdromen en ervaringen te delen en vervolgens te bespreken? Waarom vond je dit boek zo mooi, interessant en spannend? Of, dat kan tenslotte ook, niet om door te komen?
Steeds meer enthousiaste lezers richten een leeskring op. Nederland telt er inmiddels duizenden en het worden er steeds meer. Met een zekere regelmaat komt men bij elkaar en praat over de verschillende leeservaringen, de thematiek van het boek, de auteur, zijn schrijfstijl, enzovoorts.

Dit alles vaak gelardeerd met een kopje koffie of een goed glas wijn, want de entourage en de gezelligheid zijn ook van belang.

Leesgenot

Een leeskring kan een vriendenclubje zijn dat een boekbespreking gebruikt als aanleiding om bij elkaar te komen, maar ook een speciaal gevormde groep fanatieke literatuurliefhebbers, die een boek tot op de komma analyseert.

De ene leeskring leest graag ‘echte’ Nederlandse literatuur, de andere richt zich meer op non-fictie of bijvoorbeeld op Engelse romans.

Het doel is echter bij elke groep gelijk, het leesgenot vergroten door er over te praten en leeservaringen uit te wisselen. Het gelezen boek krijgt zo nog meer een eigen plek in het persoonlijke referentiekader van jou als leeskringlid. Je weet nog beter waarom een boek mooi wordt gevonden of interessant, waarom het maatschappelijk relevant is of past in een bepaalde ontwikkeling of tijd. Behandelt het boek een thema dat ‘van alle tijden’ is of juist niet? Kun je je identificeren met de hoofdpersonen in het verhaal of helemaal niet? Wat maakte dat je zo geraakt was door dit verhaal?

Verbinding

Juist deze verschillen in beleving van een boek, maken de leeskringbijeenkomsten zo leuk. Mensen zijn immers ook allemaal verschillend. Maar door het lezen van hetzelfde boek, ontstaat een gevoel van verbinding. En dat zou het succes van het groeiende aantal leeskringen goed kunnen verklaren.

Een leesclub starten en de bibliotheekcollectie   

Natuurlijk is er in de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek heel veel te vinden over het starten en organiseren van een leesclub. Het gaat om de praktische zaken: hoe begin je een leeskring of leesclub? Hoeveel deelnemers zijn er minimaal nodig? Hoe leid je een discussie en hoe lever je daar een bijdrage aan? Is er een gespreksleider? Hoe kom je tot een boekkeuze? Welke afspraken zijn nodig?

Ook is het van belang om goed te weten hoe je dieper in een verhaal kunt duiken. Welke vragen kun je stellen bij het bespreken van een boek? Hoe kun je thema’s herkennen, hoe speelt een schrijver met vertelperspectieven en de tijd? Welke compositie heeft het verhaal? Hoe geven stijl en stijlfiguren, taalgebruik, woordgebruik en zinsbouw de vorm en inhoud van een roman meer kleur en reliëf? Vraag eens naar de boeken over dit onderwerp aan de inlichtingenmedewerker van de bibliotheek.

Achtergrondinformatie

Op Internet staan heel veel websites van leeskringen, die zichzelf presenteren en enthousiast over hun ervaringen vertellen. Landelijke dagbladen hebben vaak een boekenweblog op hun website, bijvoorbeeld die van de NRC. Er zijn speciale interactieve websites met achtergrondinformatie en leestips. Ook kunnen lezers er met elkaar in discussie gaan over bepaalde boeken of leesthema’s. Een erg leuke site op dit gebied is boekencommunity deBoekensalon.

Ondersteuning
Bibliotheken organiseren activiteiten en ondersteunende diensten voor leeskringleden. Er zijn speciale databanken ontwikkeld met heel veel achtergrondinformatie over de boeken, zoals de Literom (recensies) en de Uittrekselbank, waar ook auteursportretten en discussietips in te vinden zijn. Deze waardevolle informatie kun je overal in de Nederlandse Openbare Bibliotheken raadplegen, dus ook in onze eigen Zeeuwse Bibliotheek.

Ook te raadplegen in de Zeeuwse Bibliotheek is het tijdschrift voor leeskringen Boek-delen. Boordevol achtergrondinformatie, discussietips en recensies. Te vinden op de romanafdeling op de begane grond.

Dienstverlening voor leeskringen Zeeuwse Bibliotheek

De Zeeuwse Bibliotheek kent een speciale dienstverlening voor leeskringen. Leeskringen, die een abonnement bij de Zeeuwse Bibliotheek nemen, kunnen meerdere exemplaren van een titel lenen. Erg handig, want niet ieder leeskringlid wil of kan de te lezen titels zelf aanschaffen. Op aanvraag  is zelfs de bijbehorende achtergrondinformatie te leveren.

De Zeeuwse Bibliotheek zorgt elke twee jaar voor een keuzelijst met nieuwe, inspirerende titels en auteurs waaruit kan worden gekozen. De gids geeft heel veel tips om leeslijsten te variëren en zo de groep nog beter te laten draaien. Er is dit jaar voor het eerst ook aan ‘klassieke’ titels gedacht en aan Zeeuwse romans. De regel is dat er in ieder geval tien exemplaren van dezelfde titel kunnen worden geleend.

Alle service die de Zeeuwse Bibliotheek aan leeskringen biedt, van uitleenregels tot tips en achtergrondinformatie, kun je vinden op de website. En voor degene die ook na het lezen van dit blog het liefst in zijn of haar eentje blijft lezen: ook voor jou biedt de Zeeuwse Bibliotheek voldoende aanknopingspunten voor nog meer leesplezier!

Anya Marinissen,

Romanteam Zeeuwse Bibliotheek en webredacteur Literatuur in Zeeland