Binnenkort breken de Paasdagen weer aan en 2 weken voor Pasen begint de Passietijd. Deze tijd wordt gekenmerkt door het aantal Passionen dat uitgevoerd zal worden, zoals de beroemde Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach.
De muziekafdeling van de Zeeuwse Bibliotheek heeft hierop ingespeeld door de boekentafel Muziek in te richten met boeken, bladmuziek, cd’s en dvd’s die betrekking hebben op de Passietijd.
Wat is een Passie
Een Passie is een verhaal, een toneelstuk, een muziekstuk of een beeldend kunstwerk dat het lijden van Jezus Christus als uitgangspunt heeft.
De muzikale passie of passiemuziek heeft in de loop der eeuwen een grote ontwikkeling doorgemaakt. Oorspronkelijk werd de muziek eenstemmig gezongen. Rond de 10e eeuw werden de rollen van Christus, de verteller, het volk en anderen verdeeld over verschillende zangers en groepen zangers. Dit wordt koraalpassie of responsori genoemd. De gezongen tekst komt letterlijk overeen met één van de Evangelies.
Rond 1500 kwam de polyfone muziek. De passiemuziek werd hierop aangepast. Er kwamen harmonieën en meerstemmigheid bij, wat resulteerde in de motetpassie.
Later in de 17e en 18e eeuw schreven componisten als Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel en Georg Philipp Telemann in de vorm van een oratoriumpassie. In een oratorische passie wordt de letterlijke evangelietekst afgewisseld met teksten die het evangelieverhaal beschouwen.
Een volgende stap was de zgn. Brockes-Passie, een passie op teksten van de Hamburgse magistraat Brockes, waarbij de bijbelteksten herdicht zijn. Van de vele oratoria zijn Bachs Matthäus-Passion en Johannes-Passion de bekendste en meest gespeelde.
Selectie
De verschillende passievormen zoals hierboven geschetst zijn aanwezig in de Zeeuwse Bibliotheek en een selectie hieruit bevindt zich op de boekentafel bij binnenkomst.
Op een aantal werken zal ik wat nader ingaan:
Wat natuurlijk niet mag ontbreken zijn diverse uitvoeringen en uitgaven van de Matthäus-Passion en Johannes-Passion van Johann Sebastian Bach. De Matthäus-Passion vertelt het lijdens- en sterfverhaal van Jezus volgens het Evangelie volgens Matthäus. De Johannes-Passion is een oratorium met als onderwerp het lijden en sterven van Jezus volgens het Evangelie volgens Johannes. Voor de Matthäus-Passion zijn 2 orkesten en 2 koren nodig. Bij de Johannes-Passion volstaat een klein orkest en koor. Het zijn allebei prachtige werken en zeker de moeite waard om deze muziek te beluisteren of naar een uitvoering hiervan te gaan.
Wat verder interessant is zijn de uitgaven en uitvoeringen van de Matthäus-Passion van Heinrich Schütz. Hij schreef de Matthäus in 1666. Daarna werd het werk 200 jaar niet uitgevoerd. Pas in 1929 werd het werk weer gezongen op het tweede Heinrich Schütz Festival in Celle. De bezetting van dit werk is louter vocaal, dit in tegenstelling tot de passiewerken van Johann Sebastian Bach.
Voor wie meer van de hedendaagse muziek houdt is het wellicht een aanrader om de Lukas-Passion van Krzysztof Penderecki te beluisteren. Deze passie gaat over het lijden en sterven van Jezus Christus volgens Lucas. Het is een oratorium in het Latijn en de premiere vond plaats op 30 maart 1966. Dit werk werd ondanks de avant-garde klanken meteen een succes vanwege de expressiviteit. Het wordt beschouwd als een zeer belangrijk werk van de hedendaagse muziek.
Kortom er is teveel om het allemaal te benoemen. Zoals ik al eerder heb vermeld zijn deze werken in diverse uitgaven en uitvoeringen te leen in de Zeeuwse Bibliotheek. Een selectie uit de passiemuziek ligt tot en met 19 april 2014 op de boekentafel Muziek. Daarnaast is er op de begane grond een zeer uitgebreide muziekcollectie waar u altijd van harte welkom bent!
Nog even een tip : binnenkort is te leen in de Zeeuwse Bibliotheek The Gospel according to the other Mary. Hierin wordt Jezus’ lijdensverhaal verteld door de ogen van Maria Magdalena.
Met dit werk bewijst Adams eens te meer dat het grootste verhaal van lijden en compassie uit de Westerse geschiedenis nog niets aan relevantie verloren heeft.
Rea Bensch, Domeinspecialist muziek