Berichten met tag ‘poezie’

‘Waanzinnig’ leuke Boekenweek in de Zeeuwse Bibliotheek (7-15 maart 2015)

maandag, 23 februari 2015

Te gek voor woorden waanzinindewereldliteratuur

‘Te gek voor woorden’, dat is het motto van de Boekenweek 2015, de tachtigste nog wel, een jubileum! Een complete Boekenweek over waanzin in boeken. Als je je eenmaal gaat verdiepen in het onderwerp ontdek je al snel dat héél veel boeken iets met ‘gekte’ behandelen. De literatuur zit vol met mensen met een afwijking. Van lieden met lichte, vrolijke tics tot zware psychopaten met duistere neigingen.

Blijkbaar is het een onderwerp dat veel schrijvers inspiratie biedt. Dat is ook niet zo gek natuurlijk. Van alles wat ‘normaal’ is, valt waarschijnlijk geen boeiend verhaal te maken.  Juist het afwijkende biedt volop kansen en inspiratie om pakkende en gelaagde verhalen te maken, waarin steeds opnieuw zichtbaar wordt hoe ingewikkeld de menselijke geest is.

Vage scheidslijn

Vaak kunnen auteurs zich goed verplaatsen in de wereld van iemand die psychisch ziek is, al was het maar omdat ze zelf ook niet helemaal normaal zijn. Schrijven helpt dan om gedachten te ordenen. Goede romans geven inzicht in een psychiatrische ziekte. Ze laten ook zien hoe dun en vaag de scheidslijn is tussen normaal en niet normaal. Spannend is het ook, lezen over gekte. Psychiatrische ziekten hebben iets engs en onvoorspelbaars.

fallThe Fall 

Bij dit laatste denk ik meteen aan de spannende televisieserie The Fall, waarvan mijn man en ik momenteel elke avond een aflevering kijken. Vanaf de allereerste aflevering is de dader van de gepleegde moorden bekend. Hij is met recht een psychopaat te noemen en tegelijkertijd een heel ‘normale’ man met een huiselijk leven, een nietsvermoedende vrouw en kleine kinderen. Het is fascinerend om te zien hoe zorgvuldig en aandachtig hij bij het plegen van zijn morbide daden te werk gaat. Het is uiteraard ook spannend of en wanneer hij gepakt wordt, maar dat is toch van ondergeschikt belang. De inkijk in een zwaar gestoorde geest, dat is wat de serie zo boeiend maakt, hoe raakt iemand zo ver heen?

Menselijk brein

Ook in de poëzie en andere non-fictie verschijnt heel veel op het gebied van de waanzin en het menselijke brein. Hoe voelt het bijvoorbeeld om een psychose te hebben of in een isoleercel te worden opgesloten? Is er een verband tussen waanzin en kunst? Hoe is het als iemand in je nabije omgeving een psychische stoornis heeft?

Dolhuis en boekentips

Het jaarlijkse Boekenweekmagazine dat tijdens de Boekenweek gratis te vinden is op het plein in de Zeeuwse Bibliotheek, staat boordevol boekentips over het thema. Inclusief een aantal interviews met schrijvers en hun verhouding tot de waanzin. Op het plein is in de Boekenweek ook een uitgebreide themapresentatie met boeken te vinden en er is een expositie te zien over ‘Waanzin in de wereldliteratuur’. De expo is gebaseerd op het Boekenweekessay van Pieter Steinz (te koop in de boekhandel voor € 2,50 tijdens de Boekenweek) en is een rondleiding door het dolhuis van de wereldliteratuur. De expo is ontwikkeld door Museum Het Dolhuys in Haarlem en brengt de ‘waanzin’ met tekst en beeld tot leven.

Boeiende lezingen op 10 en 12 maart: Willem Otterspeer en Ranne Hovius

Op 10 maart komt de biograaf van Willem Frederik Hermans, Willem Otterspeer, naar de Zeeuwse Bibliotheek om te praten over het net verschenen tweede deel van zijn biografie De zanger van de wrok. Hierin komt de levensbeschrijving van een van de belangrijkste figuren uit de naoorlogse Nederlandse literatuur tot een even grootse als ontluisterende conclusie. Willem Otterspeer laat zien hoe de rancune zich een weg vreet in het persoonlijke leven van Hermans (1921-1995).

Op 12 maart komt auteur Ranne Hovius vertellen over haar in februari gepubliceerde boek Vogels van Waanzin. Zij praat op fascinerende wijze over het kruispunt van psychiatrie en literatuur. Bestaat er een band tussen creativiteit en waanzin? Hoe zijn ontwikkelingen in de psychiatrie in verhalen en gedichten terug te vinden? Hoe is een psychose te beschrijven?

Talkshow BoekCaféLive! op 12 maart in het Leescafé rannehovius

In het BoekCaféLive! kun je, onder het genot van een drankje, aansluiten bij een feestelijke talkshow over het Boekenweekthema Waanzin, Te gek voor woorden. Onder de enthousiaste leiding van presentatoren Ron Lubbersen en Nellie Oosthoek komen allerlei onderwerpen aan bod en deskundigen aan het woord.

Ranne Hovius wordt geïnterviewd en de boekentop-3 over waanzin wordt besproken. Stadsdichter Karel Leeftink maakte een gedicht over ‘waanzin’ en pianist Rien Balkenende treedt op. Hij komt bovendien vertellen over waanzinnige componisten en er wordt een korte film vertoond over De idioot in het bad, een gedicht van Vasalis. Kortom een interessante en boeiende talkshow met een verscheidenheid aan onderwerpen.

Boekenweekbundel en schrijfwedstrijd

Tot slot wijs ik nog graag op de bij de uitleenbalie gratis af te halen Boekenweekbundel Te gek voor woorden, een cadeautje van de Zeeuwse Bibliotheek voor haar trouwe leden. Prominente Nederlanders zoals Ronald Giphart, Christine Otten en Heleen van Royen, nemen je mee op reis naar hun meest waanzinnige ervaring. Bovendien is er een schrijfwedstrijd: schrijf een verhaal van maximaal 1000 woorden over het thema waanzin. Inzenden kan nog tot 31 maart. De hoofdprijs bestaat uit een waanzinnige reis naar het prachtige IJsland, samen met de bekende auteur Ronald Giphart.

Programma

Het complete programma van de Boekenweek 2015 in de Zeeuwse Bibliotheek is te vinden op de website.
Ik hoop je te ontmoeten bij één van bovenstaande feestelijke activiteiten, die ongetwijfeld ‘waanzinnig’ leuk gaan worden!

Februari 2015
Anya Marinissen
Bibliothecaris en webredacteur

 

Tags: , , , ,
Geplaatst in Algemeen, Collecties, Lezingen | Laat uw reactie achter »

De poëzie van Martinus Nijhoff

donderdag, 9 oktober 2014

Zeeland Nazomerfestival 2014 is weer voorbij. Dit jaar met een record aantal bezoekers. In samenwerking met de PZC is er tijdens ZNF een publieksenquête gehouden. Daaruit blijkt dat van de locatievoorstellingen het stuk De schrijver, zijn vrouw, haar minnares het hoogst scoorde.

Voorstelling

Het verhaal handelt over de dichter Martinus Nijhoff (roepnaam Pom) en zijn vrouw Netty, ook schrijfster. Ze hadden hun levens goed verdeeld: een half jaar woonde Netty samen met Nijhoff en het andere halve jaar verbleef ze in Parijs bij haar minnares, de schilderes Marlow Moss. Dat was in de jaren dertig natuurlijk hoogst ongebruikelijk.

Het stuk werd opgevoerd in de duinen van het Zeeuwse Dishoek, waar Nijhoff en zijn vrouw in die tijd woonden. Netty Nijhoff wil een driehoeksverhouding beginnen. Ze vertelt dit niet eerst aan haar echtgenoot en haar vriendin, want die zullen het idee meteen afwijzen. Netty neemt Marlow Moss mee naar Dishoek, waar Martinus Nijhoff al verblijft. Hij verheugt zich op de terugkomst van Netty.

De rest van het stuk brengen Pom en Marlow ruziemakend door, waarbij Pom Nijhoff voor het grootste gedeelte naakt in een dampend bad zit. Dit gaf tijdens de voorstelling, met een schitterend wit decor van een opengeklapt huis, tegen de achtergrond van het steeds donkerder wordende duinlandschap, een surrealistische sfeer.
Nijhoff en Moss houden het geruzie bijna tot het einde van het stuk vol. Moss doet dat behoorlijk grof, voor Nijhoff blijkt het heel lastig en pijnlijk om op haar te reageren. Netty blijft lief tegen beide partijen. Ze is vastbesloten om haar ideaalbeeld over hoe het leven moet zijn, te laten slagen. Uiteindelijk ziet ze in dat ze misschien wel gewaardeerd wordt als inspiratiebron voor beide kunstenaars, maar zelf niet meer aan schrijven toekomt.

nijhoff

Boerse Vlaming

Ik vond het een prachtige voorstelling met hele goede acteurs, hoewel ik eerst vond dat je Nijhoff niet kunt laten spelen door een wat boers uitziende Vlaming met de bijbehorende Vlaamse tongval. Ik heb de echte Nijhoff natuurlijk niet gekend, maar stel me toch een wat ander type mens voor. Dat was dus even wennen, maar in de loop van het stuk vergat ik mijn bezwaren. Hoofdrolspeler Stefaan Degand is een hele goede acteur, die zijn rol overtuigend speelde. Als toeschouwer werd ik echt het verhaal ingezogen en daarin stond ik, gezien de positieve reacties van de vele toeschouwers, niet alleen.

Bewondering

Ik ben een groot bewonderaar van het werk van Martinus Nijhoff (1894-1953). Hij heeft onvergetelijke gedichten geschreven. Denk maar aan het beroemd geworden Awater en het verhalende gedicht Het uur u. Nog zo’n poëzieklassieker is Het lied der dwaze bijen. Wie kent niet die prachtige openingsregels: “Een geur van hooger honing verbitterde de bloemen, een geur van hooger honing verdreef ons uit de woning”. Ook het zintuiglijke, verstilde gedicht De moeder de vrouw, waarvan zeker de openingsregel menigeen bekend zal voorkomen blijft prachtig:

De moeder de vrouw

Ik ging naar Bommel om de brug te zien.
Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden
die elkaar vroeger schenen te vermijden,
worden weer buren. Een minuut of tien
dat ik daar lag, in ’t gras, mijn thee gedronken,
mijn hoofd vol van het landschap wijd en zijd –
laat mij daar midden uit de oneindigheid
een stem vernemen dat mijn oren klonken.

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer
kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren.
Zij was alleen aan dek, zij stond bij ’t roer,

en wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren.
O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer.
Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren.

Misschien wel het meest bekend van Nijhoffs hand, is het gedicht De wolken:

De wolken

Ik droeg nog kleine kleren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat ‘k in de wolken zag.

En ik riep: Scandinavië, en: eenden,
Daar gaat een dame, schapen met een herder –
De wond’ren werden woord en dreven verder,
Maar ‘k zag dat moeder met een glimlach weende.

Toen kwam de tijd dat ‘k niet naar boven keek,
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,
Ik greep niet naar de vlucht van ‘t vreemde ding
Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

– Nu ligt mijn jongen naast mij in de heide
En wijst me wat hij in de wolken ziet,
Nu schrei ik zelf, en zie in het verschiet
De verre wolken waarom moeder schreide –

nijhoff2

Ontroering

Ik heb dit laatste gedicht al vele malen herlezen en altijd weer weet Nijhoff mij te ontroeren. Tijdens mijn studie Nederlands was zijn bundel Vormen (1924) verplichte kost en toen al vond ik dit gedicht prachtig. Ik vind het ook erg passen in deze tijd: het verlies van de onschuld. Met de volwassenheid wordt het leven in onze complexe maatschappij er niet leuker op. Ik word er ook weemoedig van en vraag me af of het mogelijk is om als volwassene iets van die onschuld en puurheid te bewaren. Ik ben bang dat het voor de meesten van ons niet is weggelegd.

Wie na het lezen van dit blog zin heeft gekregen om meer van Nijhoff te lezen, in de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek is heel veel poëzie en ander werk van hem te vinden. Ik hoop dat je het werk van Nijhoff net zo gaat waarderen als ik.

 

Anya Marinissen,
Webredacteur en bibliothecaris

 

* Afbeeldingen:

Boekomslag Awaters spoor. Literaire omzwervingen door het Utrecht van Martinus Nijhoff, Niels Bokhove, Uitgeverij Bas Lubberhuizen.

Boekomslag Dit zijn de daden waar ik mens voor was, Gedichten van Martinus Nijhoff, samengesteld door Thomas Möhlmann, uitgeverij Prometheus.

Tags: , , ,
Geplaatst in Collecties | Laat uw reactie achter »

‘Poëzie lezen behoort tot het cement van de samenleving’

dinsdag, 28 januari 2014

Nationale gedichtendag

Op 30 januari 2014 is het Nationale Gedichtendag. Ook de Zeeuwse Bibliotheek doet mee. ‘Lezen is het cement van de samenleving. Het lezen van verhalen en gedichten helpt ons om sociaal te functioneren. Door fictie te lezen, kunnen we ons beter inleven, meer begrip opbrengen voor anderen en gemakkelijker nieuwe contacten leggen. De interactie met taal en tekst op zich heeft ook een positief effect. Wie in zijn vrije tijd voor het plezier leest – en dat kan óók non-fictie zijn – ziet zijn woordenschat en taalvaardigheid groeien en gaat daardoor weer vaker lezen.’

Bovenstaande tekst is te lezen op de website van de Stichting Lezen. Blijkbaar zit er aan het lezen in het algemeen een opvoedkundig kantje. Dat geloof ik ook meteen. Wie heeft niet ooit een roman, een gedicht of een andere tekst gelezen, waarbij hij het gevoel had dat het hem rechtstreeks uit het hart gegrepen was? Waarbij hij zich moeiteloos kon verplaatsen in de beschreven situatie en/of de hoofdpersoon. Of waarbij hij op zijn minst heeft gedacht: ‘Nu ik dit lees, begrijp ik toch beter waarom deze persoon doet wat hij doet, waarom deze versregels mij zo raken. Waarom deze woorden mij zo aanspreken.’

Logo liz

Poëzie

Poëzie kan een feest van inhoud, taal en ritme zijn, voedend voor de ziel en voor onze ontwikkeling. Niet iedereen houdt ervan, dat is bekend. Veel mensen, en zeker jongeren op de middelbare school, vinden poëzie nodeloos saai en ingewikkeld. Ze kunnen er niet goed mee overweg dat niet alles wat er staat eenduidige betekenissen heeft. Dat is jammer, want eigenlijk kan alles poëzie zijn, in gedichten bestaat er een enorme vrijheid. Zo zou het op school moeten gaan: eerst zelf schrijven en dan pas andermans gedichten lezen. Ik denk dat dan veel meer jongeren poëzie leuk gaan vinden. Als je eerst zelf hersengymnastiek hebt gedaan tijdens het werken aan een gedicht, krijg je vanzelf interesse voor echte dichters. Het is net zoals voetbal: als je zelf voetbalt, ga je ook meer en beter kijken naar hoe professionele voetballers het doen. In Middelburg wordt aan bovenstaande vaardigheden in ieder geval goed gewerkt:

AnneVegter

Dichter des vaderlands, Anne Vegter

Sinds jaar en dag bestaat de Nationale Gedichtendag, altijd op de laatste donderdag van januari. De afgelopen twee jaar zelfs gevolgd door een complete Poëzieweek. Bibliotheken, boekhandels en scholen in Nederland storten zich in deze dagen op de poëzie.

Ook de Zeeuwse Bibliotheek draagt haar steentje bij, dit jaar met een klinkend programma waarbij de Middelburgse scholen nauw betrokken zijn. In samenwerking met de School der Poëzie  is begin januari al begonnen met een posterwedstrijd. Leerlingen mochten een gedicht schrijven over het thema van Gedichtendag 2014: verwondering. Deze poster mocht mooi en passend worden versierd. Onlangs heeft een deskundige jury, bestaande uit de Middelburgse stadsdichter Theo Raats en beeldend kunstenaar Femke Gerestein, zich van de moeilijke taak gekweten om de posters de beoordelen. De prijsuitreiking vindt plaats op 30 januari 2014 tussen 16.00 en 17.00 uur in de Aula van de Zeeuwse Bibliotheek door burgemeester Harald Bergmann, tijdens een spetterende talkshow. Dichteres des Vaderlands, Anne Vegter treedt op met muziek van de Eef van Breen Group, Stadsdichter Theo Raats geeft de aftrap van een Haikuwedstrijd die de Zeeuwse Bibliotheek organiseert en van 14.00 tot 15.30 uur kan er door volwassenen en jeugd een Workshop poëzie+ worden gevolgd, waarbij Anne Vegter optreedt als ‘poëziedokter’. Kortom, een programma dat ‘staat’!

golven

Poster ‘Golven’ voor de posterwedstrijd

Wil je meemaken hoe leuk, spannend en zinvol poëzie kan zijn? Kom dan op Nationale Gedichtendag naar de Zeeuwse Bibliotheek. Je zult er geen spijt van krijgen. Overigens worden de vaak prachtige poëzieposters niet alleen in de bibliotheek tentoongesteld. Inmiddels hangen ze ook in het Stadskantoor, in de etalage van de Hema, bij Boekhandel de Drvkkery en in het Zeeuws Archief. Ga kijken en verwonder je over de poëtische vaardigheden van kinderen en jongeren. Iedereen kan dichten!

Anya Marinissen

Romanteam Zeeuwse Bibliotheek, webredacteur www.literatuurinzeeland.nl

 

Tags: , , , , , , ,
Geplaatst in Algemeen, Collecties, Lezingen | Laat uw reactie achter »

J.C. van Schagen, een niet vergeten Zeeuwse dichter

dinsdag, 6 november 2012

Treffende haiku over zee en land op de achterkant van de drie kiosken op de Middelburgse Markt, heb je ze al gezien? Heel toepasselijk gelinkt aan het product dat in de kiosk wordt verkocht. Een haiku over een visje op de viskraam en eentje over helmgras op de bloemenkraam. Een haiku over het kind en de zee siert de ijskiosk.

Sprekende Gevels
Eind augustus, op een nazomerse, zonnige vrijdagmiddag stond er een gezelschap poëzieliefhebbers op de Markt. Ed de Graaf, Middelburgse wethouder van Cultuur, onthulde de drie haiku van de Zeeuwse dichter J.C van Schagen (1891-1985). Thea Everaers, initiatiefneemster van het project Sprekende Gevels  en lid van de Werkgroep Poëzie had het wederom voor elkaar om toestemming van de gemeente Middelburg te ontvangen voor het plaatsen van gedichten over ‘zee en land’ van, natuurlijk, Zeeuwse dichters.
Inmiddels zijn er al een heleboel gedichten te zien op blinde muren in de Middelburgse binnenstad en kan er een heuse poëzieroute worden gelopen. Het is de bedoeling dat er uiteindelijk vijfentwintig gedichten worden geplaatst.

Het wijze visje
dat in het natte zand leeft
vindt de zee te groot

Van Schagen
Als webredacteur van Literatuur in Zeeland (de website van de Zeeuwse Bibliotheek over ‘alles’ wat er op literair gebied in Zeeland speelt) word ik regelmatig uitgenodigd om naar de feestelijke onthulling van een nieuw gevelgedicht te komen. Daar ben ik blij mee, ik kan er op de website aandacht aan besteden; er is het dossier Project Sprekende Gevels te vinden, waar alle tot nu toe geplaatste gedichten zijn te lezen. Maar natuurlijk is het gewoon erg leuk om er als poëzieliefhebber bij betrokken te zijn. De keer dat de haiku van Van Schagen op de markt werden onthuld, was ik extra enthousiast. Ik woon namelijk al drieëntwintig jaar in het huis waar Van Schagen zijn jeugd heeft doorgebracht.

Van mij
Daar ben ik best een beetje trots op, ik zal in ieder geval niet nalaten om het rond te bazuinen aan ieder die het weten wil, Van Schagen is ook een beetje ‘van mij’. Ik bezit een foto die in de jaren dertig is genomen in mijn woonkamer, van de jonge Van Schagen met zijn ouders. Bovendien is er zijn gedicht Frühlingslied (Lentelied), waarin Van Schagen zijn moeder beschrijft, die in míjn tuin naar de ondergaande zon kijkt. Enkele jaren geleden werd dit gedicht tot mijn verrassing verfilmd door de Zeeuwse cineast Erik de Bruyn, met de bekende actrice Halina Reijn in de hoofdrol.

windje komt uit zee
strijkt laag door het helmgras
en valt daar in slaap

Naïef
Je zou kunnen denken dat Van Schagen een vergeten Zeeuwse dichter is, die voor ons eigenlijk niet meer de moeite waard is om kennis van te nemen. Maar zijn debuut Narrenwijsheid, dat eerst in De Stem verscheen (1922), en later meerdere malen apart werd uitgegeven, is het zeker nog waard om te lezen. Het zijn scherp geschreven, melancholische prozagedichten, die nog steeds kunnen raken. Van Schagen schrijft in een ‘naïeve’, soms kinderlijk verwonderde stijl.

Haiku
De haiku op de markt laten dit laatste ook duidelijk zien. Hij hechtte er later in zijn leven steeds meer waarde aan om gecomprimeerd en eenvoudig uit te drukken wat hij voelde. Het verklaart ook zijn voorkeur voor deze Japanse versvorm.

Verloren duinen
een kindertijd ver in zee
en zo verdwenen

Eerbetoon
De ruimte ontbreekt hier natuurlijk om uitgebreid in te gaan op het werk van Van Schagen, die overigens ook grafisch kunstenaar was. Toch hoop ik dat je interesse is gewekt. Deze ‘vergeten’ Zeeuwse dichter, wiens werk gelukkig toegankelijk wordt bewaard in de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek, is het waard om als Zeeuwse literaire coryfee te worden opgetekend. De haiku op de Markt zijn in ieder geval een mooie blijvende herinnering. Hulde aan het project Sprekende Gevels!

Helaas staan de bovenstaande, puntige gedichtjes niet op de gevel van mijn huis…

Anya Marinissen,
Webdredacteur www.literatuurinzeeland.nl

Naschrift: Eind september is intussen het twaalfde gevelgedicht geplaatst op  een muur van Singelstraat 70: Mare Nostrum van Henri Looymans, de huidige stadsdichter van Middelburg. Eind oktober werden daar aan toegevoegd op een muur van Seisstraat 1 een gedicht van Juul Kortekaas en een gedicht van P.C. Hooft-prijs winnaar Hans Verhagen op een muur van Kromme Weele 26.

Tags: , , , ,
Geplaatst in Algemeen | 4 Reacties »

Pagina’s

Zoeken

Deel dit weblog

Share |

Vorige bijdragen

Links