ZB Bibliotheek van Zeeland

Handgeschreven Koran aangekocht

18 april 2011

Sinds begin april zijn de bijzondere collecties van de Zeeuwse Bibliotheek verrijkt met de aanschaf van een handgeschreven Koran uit het jaar 1849. Het is een fraai exemplaar van 21 cm hoog, waarvan alle 606 pagina’s met gekleurde verf versierd zijn. Er werden al diverse Arabische handschriften in de kluis bewaard, maar het hoofdwerk van de Arabische literatuur, de Koran, ontbrak nog.

Er staat een keurig en kleurig colofon achterin het boek. Dit vermeldt de naam van de kopiist: ene eerwaarde Muhammad al-Hilmî. De datering is van het jaar 1265 volgens de islamitische jaartelling, wat overeenkomt met de jaren 1848-1849 volgens de christelijke jaartelling. Plaats van handeling was het district Çal in de provincie Denizli, een gebied in het zuidwesten van Turkije. Dit stond in de klassieke oudheid bekend onder de naam Laodicea. De conservator oosterse handschriften op de universiteitsbibliotheek van Leiden wist ons te vertellen, dat deze vorm van de schrijfstijl naskh destijds in Turkije gebruikelijk was. Het papier is waarschijnlijk Europees, ingesmeerd met stijfsel en daarna sterk gepolijst met een steen. Het is een gaaf exemplaar, maar heeft wel wat van vocht te lijden gehad.

Koran: het slot en colofon

Het heilige boek van de moslims wordt altijd met veel zorg en liefde vervaardigd. De tekst dient altijd in het Arabisch te zijn (ook al spreekt men dat in Turkije heel weinig), omdat moslims geloven dat Allah de tekst in die taal aan de profeet Mohammed geopenbaard heeft. De nette schrijfletters in ons exemplaar zijn amper van drukletters te onderscheiden, maar inktvlekken verraden dat het wel degelijk om een handschrift gaat. Iedere pagina wordt omkaderd door een rand in goudverf. De afzonderlijke verzen worden van elkaar gescheiden door dikke punten, eveneens in goudverf.

Ook de titel van iedere soera (hoofdstuk) bestaat uit witte letters in een band van goudverf. De totale Koran bevat ongeveer zoveel tekst als het nieuwe testament. De 114 hoofdstukken zijn van verschillende lengte. Daarnaast is de Koran verdeeld in dertig onderdelen. Een hulpmiddel wanneer men de volledige Koran achtereen wil oplezen. Dit gebeurt onder andere bij sterfgevallen. Die dertig delen zijn in ons exemplaar gemarkeerd door versieringen in diverse kleuren. Ze markeren de tekst precies om de twintig bladzijden. Deze onderverdeling loopt dwars door de verdeling in soera’s heen.

Hoogtepunt van iedere Koran bestaat altijd uit de eerste twee pagina’s. Die zijn steevast het meest uitbundig en kleurrijk versierd. Op de eerste pagina (rechts!) staat de eerste soera, een kort gebed dat iedere moslim uit het hoofd kent. De tweede pagina (links) is het begin van de veel langere tweede soera, genaamd ‘De Koe’, omdat er halverwege het hoofdstuk terloops een genoemd wordt. Ook in ons exemplaar vormen de eerste twee bladzijden het absolute hoogtepunt.

Koran openingspagina's Koran: openingspagina’s

Hoe het boek in Nederland gekomen is, staat er niet in. Destijds aangekocht door een handelaar in het nabijgelegen Smyrna? Of pas kort geleden opgekocht door een toerist? Het is wel duidelijk dat de vorige eigenaar er zorg voor gedragen heeft, want een aantal beschadigde pagina’s is gerestaureerd. Er zit een nieuwe stevige band omheen, maar het oorspronkelijke dunne lederen omslag is daar wel in verwerkt. Het boek is uiteindelijk in Utrecht op een veiling aangeboden, en daar heeft de Zeeuwse Bibliotheek het voor een zeer redelijk bedrag kunnen bemachtigen.

Het lag voor de hand dat ik als afgestudeerd arabist op zoek zou gaan naar een dergelijke aanwinst. Ik heb pas sinds 1 januari dit jaar beschikking over het – weliswaar bescheiden- budget antiquarische aanschaf. Dat ik mijn eerste grote slag al binnen de eerste vier maanden zou slaan, had ik ook niet verwacht. Meteen hebben we een voorwerp in huis dat het goed zal doen bij tentoonstellingen en presentaties.

In de 18^e en 19^e eeuw hielden leden van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen in den vreemde zich bezig met het verzamelen van rariteiten. Vervolgens brachten zij die onder in de collectie van het Genootschap. Zo kwamen volkenkundige voorwerpen, maar ook exotische handschriften naar Middelburg. In deze lijn past ook de verrijking van de bijzondere Zeeuwse collecties met dit Koranmanuscript. Immers, een Zeeuwse handelsreiziger of onderzoeker had het ook goed in het 19^e eeuwse Ottomaanse Rijk aan kunnen schaffen. De Zeeuwse Bibliotheek staat met een handgeschreven Koran keurig in de rij met andere, grote Nederlandse en buitenlandse bibliotheken.

Marinus Bierens, Conservator bijzondere collecties

Tags: Arabisch, bijzondere collecties, Handschriften, Koran
Geplaatst in Collecties | Laat uw reactie achter »

Een kast met bijzonder drukwerk

7 april 2011

In de Zeeuwse Bibliotheek staan honderden kasten gevuld met drukwerk, dus waarom zoveel aandacht voor die ene kast, de ‘schatkamervitrine’, op de eerste verdieping?

Dat komt omdat in die kast op dit moment wel hele mooie drukwerken uitgestald zijn. Geen gewone boeken, maar kleurrijke werken waarbij je kunt zien dat er veel aandacht is geschonken aan vormgeving, papier, band, typografie en lettertype. Bovendien zijn er maar enkele van gemaakt. Dat zijn de bibliofiele drukwerken.

Deze bijzondere uitgaven zijn soms gedrukt voor een speciale gelegenheid, maar meestal omdat de drukker zo enthousiast is en het als liefhebberij zelf maakt op een eigen (hand)pers. De drukwerken zijn vaak gesigneerd en genummerd. In Nederland werken veel ambachtelijke, niet-commerciële drukkers. Zo ontstaan boeken, katernen, losse bladen met gedichten en verhalen, verfraaid met tekeningen, etsen en houtsneden. Van de pers De Klaproos komt een prachtig gedrukt recept: ansjovis met champignons en pijnboompitten (gesigneerd en genummerd, 2000).

Recept: ansjovis met champignons en pijnboompitten

Reken voor ieder 8 á 10 verse ansjovisjes. Maak ze schoon, mes achter de kop, half insnijden en met een lichte ruk kop en ingewande n wegtrekken; buik opensnijden en de graat eruit. Misschien kun je schoongemaakte kopen. Spoel de visjes onder de koude kraan af en dep ze droog. Haal ze door wat bloem waaraan je peper en zout (of eigen kruiden naar smaak) hebt toegevoegd. Bak ze kort, elke kant 2 minuten, in de olijfolie is het het lekkerst.

De champignons voor ieder 1 á 2 ons in plakjes gesneden, met wat knoflook naar smaak in de olie (niet te royaal) bakken tot het vocht bijna verdampt is. Een hand pijnboompitten erbij en samen verder bakken tot het geheel er lichtbruin uitziet. Voeg wat zout en (verse) peterselie toe. Serveer er rijst, brood of in plakjes gesneden aardappel bij.

In Zeeland werken weinig ambachtelijke drukkers, maar er zijn genoeg Zeeuwse connecties te vinden. In de schatkamervitrine ligt bijvoorbeeld een druk van het boek ‘Roosje, eene vertelling’ van de Vlissingse Jacobus Bellamy. In 1990 drukte de Leidse Clipeus Pers 50 genummerde exemplaren. En het bibliofiele werk van H.H. ter Balkt met de titel ‘Op de rotonden’ (In de Bonnefant te Banholt, 1996) bevat bijvoorbeeld de gedichten ‘De bevrijding van Hulst (1645)’ en ‘De watersnoodramp 1953’. Er is nog veel meer.

Al dertig jaar worden deze bijzondere werken verzameld en de Zeeuwse Bibliotheek heeft intussen een omvangrijke en belangrijke collectie opgebouwd. De verzameling kan zich meten met andere bibliofiele collecties in Nederland, zoals die van de Koninklijke Bibliotheek, het Museum Meermanno, de Universiteitsbibliotheek in Amsterdam en de Bibliotheek Haarlem.

De verzameling is zelfs zo groot dat een deel nog niet bekeken kan worden. Honderden losbladige grote en kleine drukwerkjes worden op dit moment uitgezocht, op formaat gesorteerd, in dozen opgeborgen en gereed gemaakt voor raadpleging.

In de eerdergenoemde kast is een piepkleine selectie tentoongesteld. Het is moeilijk om drukwerken te kiezen voor een expositie. De meest opvallende of kleurige exemplaren zijn eruit gelicht. Het zijn allemaal kunstwerken.

Toch heb ik wel eens het idee dat een drukker een beetje doorslaat. Een uitgave met een bierflesje, een vaas of een aardewerk kippetje kan mij minder bekoren.

Het leidt de aandacht voor het drukwerk te veel af. Een drukwerk vervaardigd naar het voorbeeld van een lontarhandschrift (handschrift op bladen van de lontarpalm) is weer wel passend.

De expositie is nog tot en met zaterdag 28 mei te bekijken.

Liesbeth van der Geest, Conservator Bijzondere Collecties

Tags: bibliofilia, drukkers, drukwerk, Handschriften
Geplaatst in Geen categorie | Laat uw reactie achter »

Zeeland tijdens de Tweede Wereldoorlog

28 maart 2011

Op de tweede verdieping van de Zeeuwse Bibliotheek is van 29 maart t/m 28 mei 2011 een tentoonstelling ingericht over Zeeland tijdens de tweede Wereldoorlog. De foto’s zijn afkomstig uit Beeldbank Zeeland.

Aan de hand van diverse onderwerpen wordt een beeld geschetst van de Tweede Wereldoorlog in Zeeland (1940-1945) door:
-Filmbeelden van ‘Norwegian commando’s strike at Walcheren’ over de bevrijding van Westkapelle, gemaakt door de Noorse commando Per Jonson.

-Vitrines met authentiek materiaal zoals spotprenten en pamfletten over de bevrijding en bezetting, een herdenkingsgedicht (18 doden van Jan Campert) en vlaggen en banden van de NSB en Ordedienst.

Duitse matroos op de motor met een Zeeuws meisje achterop, Zierikzee, ca. 1942

Een Sherman tank rijdt door de branding bij Westkapelle, 1 november 1944

Een Flail-Shermantank van de 79th Armoured Division rijdt aan land door het dijkgat bij Westkapelle en door de straten. De ‘flail’ was de ronddraaiende balk met kettingen aan de voorzijde van de tank, die mijnen tot ontploffing bracht, Westkapelle 1 november 1944, foto: Sergeant Crocker

-Wandpanelen waarop met foto’s en affiches invulling wordt gegeven aan onderwerpen zoals de meidagen van 1940, collaboratie, het dagelijks leven tijdens de bezetting, de bevrijding en herdenkingen na de oorlog. Hierbij gaat onder meer aandacht uit naar de strijd door de Franse, Nederlandse en Duitse troepen in mei 1940, de rol van de NSB tijdens de bezettingstijd en de manier waarop de Duitse soldaten en matrozen zich in het dagelijks leven bezighielden. Bij de bevrijding ligt de nadruk op de strijd in en om Westkapelle, Vlissingen en de gevolgen van de inundatie van Walcheren voor mens en dier. Ten slotte zijn er foto’s van inmiddels meer dan 65 jaar herdenkingen van de oorlog in Zeeland.

De geiten van de familie Pouwelse wachten op transport

Geiten van de familie Pouwer wachten op de tafel van de buren in de Nadorstweg op evacuatie, Middelburg 4 december 1944, foto: Sergeant Hardy.

Tegelijkertijd is er op de tweede verdieping een expositie over de Koninklijke Nederlandse Prinses Irenebrigade in de periode 1940-1945, samengesteld door Dhr. Gerards.

Johan Francke, Informatiespecialist

Tags: Tweede Wereldoorlog; Zeeland; Invasie; Collaboratie; Bezetting; Bevrijding; Inundatie
Geplaatst in Algemeen, Collecties | Laat uw reactie achter »

Volgt u ons al?

15 maart 2011

twitterbird
Twitter
Twitter is één van de populairste Web 2.0 toepassingen van dit moment. Voor veel personen en organisaties is Twitter het ideale kanaal om in maximaal 140 tekens nieuwtjes en berichten (tweets) te delen.

De Zeeuwse Bibliotheek en Twitter
De Zeeuwse Bibliotheek twittert ook. Via onze tweets houden wij u op de hoogte van bijvoorbeeld onze nieuwste bestsellers, lezingen, tentoonstellingen, de collectie en het laatste nieuws over de Zeeuwse Bibliotheek. Ook via Twitter kunt u bij ons terecht met al uw vragen.

Zelf aan de slag met Twitter
Wanneer u zelf wilt gaan twitteren, zijn dit de eerste stappen:

Maak een account aan op de Twitter aanmeldpagina
Vul uw Twitter-profiel in, geef daarbij alleen die persoonlijke informatie prijs waarvan u zeker weet dat u het met de hele wereld wilt delen
Wanneer u bent ingelogd, ziet u een tekstvak verschijnen met plaats voor 140 tekens: typ daarin wat u nu aan het doen bent of te melden hebt. Uw ‘status’ staat nu online op http://www.twitter.com/uwgebruikersnaam. U kunt uw status zo vaak updaten als u zelf wilt. Nadat u uw bericht heeft verzonden is het direct leesbaar voor de mensen die u volgen.
Ga op zoek naar personen, bedrijven of organisaties via ‘Find people‘. Op de pagina van de betreffende Twitteraar vindt u de ‘Follow’ knop, waarna u de Tweets van die ander ontvangt, zonder dat zij daar toestemming voor hoeven te geven. Wilt u niet dat een bepaalde persoon u volgt, dan kunt u deze blokkeren
Iemand die u gaat volgen is mogelijk ook in u geïnteresseerd en zal zich gaan abonneren op uw berichten.

Wordt u onze nieuwste volger?

Bron: www.23dingen.nl

Henk Kosters, medewerker Jeugd- en Jongerenafdeling, en Twitterteam Zeeuwse Bibliotheek.

Geplaatst in Algemeen | Laat uw reactie achter »

Young Adultboeken

8 maart 2011

Een aantal jaren geleden deed een nieuw, uit de Verenigde Staten afkomstig ‘genre’, zijn intrede in de (jeugd)literatuur: Young Adultboeken. Romans die specifiek zijn geschreven voor jongeren van 14 tot 21 jaar oud. De mogelijkheden en dilemma’s waarmee jongeren in deze leeftijdsgroep worden geconfronteerd vormen vaak het onderwerp van deze boeken. De Young Adultboeken blijken erg populair te zijn; uitgeverijen zijn druk bezig met het opbouwen van Young Adultfondsen, veel boekhandels en bibliotheken beschikken over een speciale Young Adultkast en sinds 2010 is er de Grote Jongerenliteratuurprijs.

YA 002

Series
Wie een blik werpt in de Young Adultkast van de bibliotheek of boekhandel treft er boeken in verschillende genres aan, zoals fantasy, chicklit, historische romans, literatuur en spanning. Verder valt op dat er veel series in een Young Adultkast staan. Sommige series bevatten boeken die niet los van elkaar kunnen worden gelezen, zoals De Hongerspelentrilogie van Suzanne Collins (De Hongerspelen, Vlammen en Spotgaai) of de Groene Bloemserie van Floortje Zwigtman (Schijnbewegingen, Tegenspel en Spiegeljongen). Andere reeksen bevatten titels van verschillende schrijvers die wel onafhankelijk van elkaar kunnen worden gelezen, zoals de Slashboeken van uitgeverij Querido (onder andere De gelukvinder van Edward van de Vendel en Latino King van Bibi Dumon Tak), of de Made in the USA-serie van uitgeverij Lemniscaat (onder andere Paper towns van John Green en Suicide notes van Michael Thomas Ford).

Met series als deze worden jonge lezers op hun wenken bediend. “Geef ons maar series! Die zijn tenminste niet zo snel uit!”, zeggen de twee veellezende jongeren die worden geïnterviewd in het geheel aan adolescentenliteratuur gewijde nummer van het tijdschrift Leesgoed (nr. 5, 2009).

YA 003
Young Adultboeken in de Zeeuwse Bibliotheek
Op de Jeugd- en Jongerenafdeling van de Zeeuwse Bibliotheek (begane grond) staat een kast met boeken voor jongeren vanaf 14 jaar. In deze kast vindt u behalve de hierboven genoemde boeken literaire pareltjes als De hemel van Heivisj van Benny Lindelauf (bekroond met de Woutertje Pieterse Prijs 2011) en Allemaal willen we de hemel van Els Beerten maar ook prettige ontspanningslectuur zoals de Twilightserie van Stephenie Meyer of de Gossip Girlboeken van Cecily von Ziegesar.

YA 005
YA 004

Meer informatie
Leesgoed 5, 2009
http://youngadultboeken.nl
www.youngadultbooks.nl
www.jongerenliteratuurplein.nl

Tekst en foto’s: Henk Kosters, medewerker Jeugd- en Jongerenafdeling.
Met dank aan boekhandel De Drvkkery voor de toestemming voor het maken van foto’s.

Geplaatst in Algemeen, Collecties | Laat uw reactie achter »

Ronald Rijkse: Leven tussen letters

28 februari 2011

OUD-CONSERVATOR, ORGANISATOR EN STIMULATOR VAN DE ZEEUWSE BOEKENWERELD

De kamer van Ronald Rijkse is een afspiegeling van zijn werkzame leven. Ingeklemd zit hij tussen de stapels boeken, papieren, enveloppen, kleine aantekenbriefjes, telefoonnummers, prenten en een pakje shag. Dat laatste mag alleen buiten worden benut. Het contrast met de andere ruimte, het depot in de kelder, waar Ronald dagelijks te vinden is, kan niet groter zijn. Hier heerst strenge orde en de tucht van weinig licht en een constante temperatuur. Wat hij boven in creativiteit en luciditeit bedenkt vindt uiteindelijk altijd zijn oorsprong en bestemming in de collectie, waaraan hij de afgelopen jaren zo’n fundamentele bijdrage heeft geleverd. Niet alleen door de collectie uit te breiden, maar zeker ook om die in stand te houden en aan iedereen te tonen.

P6220807 Ronald werd op 28 december 1946 geboren in Goes. Na het gymnasium studeerde hij Nederlandse taal- en letterkunde aan -wat nu heet- de Universiteit van Amsterdam, waar hij in 1970 kandidaatsexamen deed. Al in 1969 was hij als vakantiehulp bij de Provinciale Bibliotheek aangetreden om er in 1976 officieel benoemd te worden. Hij zou er niet meer weggaan en uiteindelijk verantwoordelijk worden voor de belangrijke collectie kostbare werken.

In 1993 rondde hij zijn officiële studie af met het doctoraalexamen, maar intussen had hij zijn sporen in het vak al meer dan verdiend.

Bibliofiel

Zijn verdiensten voor de Zeeuwse Bibliotheek en daarmee ook voor de provincie Zeeland, zijn moeilijk samen te vatten.

Ronald heeft zich ontwikkeld tot hèt gezicht van de Zeeuwse Bibliotheek als het gaat om het oude boek en de bibliofiele collecties. Die liefde voor het boek zorgde ervoor dat de Zeeuwse Bibliotheek in het bezit kwam van duizenden bibliofiele uitgaven uit de 20e en 21e eeuw, kenmerkend door bijzondere vormgeving, typografie, lettertype, papier en band. Met die collectie kan de Zeeuwse Bibliotheek zich meten met landelijke collecties, zoals in het Museum Meermanno, Koninklijke Bibliotheek en Amsterdamse Universiteitsbibliotheek. Het is dan ook geen toeval dat vele (marge)drukkers en liefhebbers van bibliofiel drukwerk de weg naar Middelburg kunnen vinden: om de collectie en Ronald te zien. In 1995 stelde hij een jubileumtentoonstelling samen ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Stichting Drukwerk in de Marge, dat samenviel met het tienjarig bestaan van de Zeeuwse Bibliotheek.

De catalogus met de suggestieve titel “Pastei en hoerenjong” werd voorzien van een voorwoord door niemand minder dan Huib van Krimpen, zoon van de beroemde letterontwerper Jan van Krimpen, eminent kenner van de typografie.

Verzamelaar

Voor een conservator is het van belang om een netwerk te hebben. Ronald kent de wereld van het boek en de mensen die er deel van uitmaken. Omgekeerd kent men hem. Niet alleen in Zeeland, maar ook daarbuiten. Van zijn ervaring, visie en oordeel werd en wordt dankbaar gebruik gemaakt in vakkringen, zeker als het gaat om margedrukken, kinderliteratuur, boekbanden, maar ook bij meer algemeen boekhistorische (Zeeuwse) onderwerpen.

Het onderhouden van goede relaties in vakkringen en het vertrouwen dat verzamelaars en ook belangstellende leken in hem stellen, hebben vaak geleid tot verrijking van de collectie. Het kwam meer dan eens voor dat er plotseling een particulier voor het bureau van Ronald stond met een waardevolle schenking. Verzamelaars hadden het gevoel dat hun collectie veilig was in handen van een liefhebber en kenner als Ronald Rijkse.

Wie terugkijkt, ziet dat zijn periode samenvalt met de verbreding en verdieping van de rijke bewaarcollectie van de Provinciale Bibliotheek. Het is dan ook wrang te constateren dat Ronald weggaat op het moment dat de bezuinigingen minder ruimte laten om zijn met liefde uitgevoerde aankoop- en verwervingsbeleid in dezelfde omvang en intensiteit voort te zetten. De nota ‘Costelick Goed’ maakt duidelijk welke kostbaarheden er in de kluis en het magazijn van de Zeeuwse Bibliotheek te vinden zijn en dat er veel schatten in de “periode Ronald” zijn verworven. Dat gebeurde in goede samenwerking met de grootste bruikleengever het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.

Hoogtepunten uit de verzameling zijn onder meer de zgn. miniatuurboekjes en de Middelburgse boekbanden uit de 18e eeuw, het Zeeuwse literaire erfgoed van P.C. Boutens en Hans Warren, de omvangrijke collectie kinderboeken en prenten en het buitenproportionele archief van bibliofiel drukwerk.

De aankoop van de nalatenschap van de dichter P.C. Boutens is landelijk nieuws. Volkskrant, 19 augustus 1996

In 1996 was Ronald nauw betrokken bij de verwerving van de literaire nalatenschap van de Middelburgse dichter P.C. Boutens. De Zeeuwse Bibliotheek kreeg het beheer over waardevolle eerste drukken en bijzondere uitgaven, waaronder het beroemde in perkament gebonden Liber Amicorum, met bijdragen van grote literatoren en illustratoren uit het begin van vorige eeuw. Esthetisch een lust voor het oog en inhoudelijk een rijke bron voor literatuur en kunsthistorici.

In 2004 vond de officiële overdracht plaats van de complete literaire nalatenschap van de schrijver Hans Warren. Een immense verzameling brieven, manuscripten, boeken en documentatie die mede dankzij de goede verstandhouding met Ronald bij de bibliotheek is terechtgekomen. De collectie werd beschreven door Mario Molegraaf.

Door de jaren heen heeft Ronald veel aandacht besteed aan de uitbreiding van de collectie kinderboeken uit de 18e en 19e eeuw. drietal

De basis hiervoor vormde de verzameling van Henri Tak (eerste helft van de 20e eeuw). De schenking van ongeveer 1000 kinderboeken en -prenten van John Landwehr in 2007 betekende een belangwekkende uitbreiding, evenals de collectie van Marchien Hof die uit ca. 3000 zondagsschoolboekjes en andere protestants-christelijke jeugdliteratuur bestaat.

De afgelopen jaren heeft het vak van conservator grote veranderingen ondergaan. Ronald heeft ze alle meegemaakt. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is ongetwijfeld de verschuiving in aandacht van fysiek naar digitaal. Heel lang heeft Ronald het plan gekoesterd om een gedrukte catalogus van onze kinderboeken en kinderprentencollectie te maken. In 2011 bereiken we een resultaat dat nog veel verder gaat: de volledige digitalisering van 3300 kinderboeken en -prenten inclusief de opname in een speciale nationale catalogus, het Centraal Bestand Kinderboeken.

Conservator

Bij de ingebruikname van het restauratieatelier in 1979 kreeg Ronald samen met Ton van Kraaij de taak om te bepalen wat er wel en niet gerestaureerd moest worden. Een hele verantwoordelijkheid voor iemand die nog maar 3 jaar in dienst was.

Opvattingen over de staat waarin de collectie dient te verkeren zijn veranderd in die periode. Gold eerst het adagium van alles mooi in de oude staat terugbrengen of zelfs nog mooier maken (restaureren), tegenwoordig gaat men niet verder dan het tegengaan van verzuring en te zorgen dat het papier niet verder achteruit gaat (conserveren).

Het restauratieatelier werd eind vorige eeuw vanwege bezuinigingen gesloten. Maar dat was geen reden voor Ronald om zijn activiteiten te stoppen. Hij nam het initiatief tot de actie “Adopteer een boek” in samenwerking met de Vrienden van de Bibliotheek. Doel was om een aantal werken die door het bombardement van Middelburg in 1940 beschadigd werd te laten restaureren en conserveren. Er werd met succes een beroep gedaan op particulieren en instellingen die konden intekenden om de restauratie te bekostigen.

De goede samenwerking met het restauratieatelier van Marijn de Valk leidde in 2006 tot een opmerkelijk initiatief. Op het plein in de bibliotheek waren Antwerpse studenten van de restauratieopleiding dagen temidden van het publiek in de weer met het oplappen van werken uit de bewaarcollectie.

In 1985 werd het huidige gebouw van de Zeeuwse Bibliotheek betrokken waarin een ruime kluis was gebouwd die aan alle eisen wat betreft klimaatbeheersing voldoet. In de woorden van Ronald: “Eindelijk vond het oud bezit rust en kon de catalogisering voortvarend ter hand worden genomen”.

Die verantwoordelijkheden voor het oud bezit heeft Ronald door de jaren heen gehouden. Met de jaren veranderde ook de inhoud van zijn functie, die in de jaren ’90 officieel werd aangeduid als “conservator”.

Initiator

Ronald heeft altijd een evenwicht moeten vinden tussen enerzijds de interne dagelijkse zorg voor collecties en anderzijds de externe presentaties van het rijke bezit van de Zeeuwse Bibliotheek door middel van tentoonstellingen, publicaties, rondleidingen, bijdragen aan Omroep Zeeland en PZC. Of zoals Ronald het zelf zo plastisch uitdrukte: “We verzamelen niet om het verzamelen, maar om het bijeengebrachte culturele erfgoed ter beschikking te stellen voor iedereen die daar nader kennis mee wil maken”. Met veel energie en overtuiging heeft hij zich ingezet voor literaire activiteiten zoals de SLAZ-lezingen en de Slibreeks. Hij maakte vele kleine en grote tentoonstellingen en bracht het rijke bezit van de in woord en geschrift naar buiten. Veel mensen wist hij te boeien en enthousiast te maken door zijn rondleidingen in de kluis. Hij is trots op de collectie en weet de pareltjes feilloos voor het voetlicht te brengen.

FO114284 Veel van zijn eigen plannen en ideeën heeft Ronald kunnen realiseren, al zal hij zelf altijd nog onvervulde wensen hebben. In al die jaren raakte hij soms bedolven onder het werk dat hij zelf gegenereerd had, maar hij schrok er niet voor terug dag en nacht door te werken om het beoogde doel te halen en zichzelf en zijn omgeving niet teleur te stellen. Wie de lijst van zijn productie aanschouwt, blijft in stilte achter. Daarin vallen een aantal hoogtepunten op: de gedrukte catalogus van de werken van P.C. Boutens, de tentoonstelling gewijd aan het werk van Hans Warren, een overzicht van hoogte en dieptepunten uit de 150 jarige geschiedenis van de Provinciale Bibliotheek. Steeds voorzien van gedegen commentaren en inleidingen.

PB090002

Zijn liefde voor margedrukkers is onveranderd gebleven. Sinds 1985 werd er bijna elk jaar een tentoonstelling van een margedrukker georganiseerd. Dat wil niet zeggen dat er steeds meer van het zelfde te zien was. De laatste margedrukker-tentoonstelling over de Althaea-pers (Jos Swiers) zoekt de grenzen van het margedrukken op: van het traditionele lood naar de mogelijkheden van de digitale technologie. Het commentaar van Ronald bij deze nieuwe ontwikkeling trok de aandacht en het citaat van Ed Schilders bevestigt nog eens zijn gerespecteerde plaats in de boek- en drukwereld: “De woorden van Ronald Rijkse waren me uit het hart gegrepen.

Het is niet niks als iemand van zijn statuur – kenner van zowel vorm als inhoud – de traditionele marge-uitgaven benoemt als gebrekkig avontuurlijk en voorspelbaar saai, meestal leunend op de naam van de voor de hand liggende auteurs. Verzamelbaarheid wint het dan van inhoudelijkheid en van oorspronkelijkheid. Dat geldt dus in verhevigde mate voor de verpakking. Ronald heeft wat mij betreft groot gelijk, en het zou mooi zijn als zijn woorden gaan doordringen naar het circuit van drukkers, en als vooral de creativiteit van de boekbinders daar vaker en origineler bij de verzorging van de tekst betrokken raakt”.

PA260025

Tot slot

De cultuurhistorische collecties van de Zeeuwse Bibliotheek vormen met elkaar het papieren geheugen van de Zeeuwse samenleving. Ook voor een bibliotheek die zich richt op de actualiteit en midden in de hedendaagse samenleving staat, is dit geheugen onmisbaar om ons rekenschap te geven van historische wortels en verbanden.

Het boegbeeld van de Zeeuwse Bibliotheek op het terrein van oude drukken en bijzondere collecties heeft ons inmiddels verlaten. Jaren geleden hebben we ons gerealiseerd dat we op enig moment afscheid zouden moeten nemen van deze waardevolle collega en dat de lege plek niet gemakkelijk te vullen is.

Marinus Bierens, die alle oude drukken in de kluis als catalograaf in handen heeft gehad, en Liesbeth van der Doe-van der Geest, die al jaren de Zeeuwse collecties van voor 1800 beheert, nemen het stokje over.

Ze zijn er klaar voor en hebben er zin in. Ronald blijft betrokken bij de lezingen van SLAZ. In 2011 zal hij samen met Paul Aarssen, oud-collega en nu conservator boeken van het Zeeuws Genootschap, een tentoonstelling over Zeeuwse boekdrukkers en -uitgevers samenstellen.

Ronald Rijkse heeft zijn sporen nagelaten in de Zeeuwse Bibliotheek, de provincie Zeeland en daarbuiten. Het is een geruststellende gedachte dat zijn opvolgers en wij ook in de toekomst altijd een beroep mogen doen op zijn fenomenale geheugen en goed doordachte adviezen. Wij zijn hem zeer erkentelijk voor zijn grote inzet en vriendschap.

Marlies Jongejan en Ton Brandenbarg, directie Zeeuwse Bibliotheek

*Deze tekst is afkomstig uit het boekje dat verschenen is ter gelegenheid van het afscheid van Ronald Rijkse op 3 december 2010.

Foto’s: Beeldbank Zeeland

Illustratie: Collectie Zeeuwse Bibliotheek

Geplaatst in Algemeen, Collecties | 1 Reactie »

Sacha

24 februari 2011

Fotograaf: Dirk-Jan Gjeltema

“…. Ja, hallo, Sacha, de lijn is erg slecht maar ik probeer… kan die echo van de lijn…. Ja, ik hoor je Sacha! Ik kan vertellen dat de situatie ook hier in Zeeland bijzonder verward is. Het Abdijplein is inmiddels volgestroomd met zowel voor- als tegenstanders.

Gisteravond hebben voertuigen geprobeerd het plein op te komen maar door de smalle poortjes van het Abdijcomplex is dat niet gelukt. Uit niet bevestigde berichten heb ik begrepen dat gisteravond plunderaars het Zeeuws Museum wilden binnendringen en daar tevergeefs hebben geprobeerd het omstreden schilderij van Mondriaan van haar haakje te trekken. Demonstranten hebben zich toen op de oude klederdrachten gestort en ik moet zeggen dat iedereen op het plein er nu warmpjes en kleurrijk bij loopt. Het negatieve reisadvies zou ondanks de gescandeerde leus “Welkom in Zeeland” nog steeds van kracht zijn en inmiddels gaat het gerucht dat de familie Peijs in een geblindeerde Veolia of Connexxionbus uit Middelburg is vertrokken en in de buurprovincie Noord-Brabant zou verblijven. Het Rode Kruis is begonnen babbelaars uit te delen en Artsen Zonder Grenzen hebben op de A58 een veldhospitaal ingericht waar dotterbehandelingen kunnen worden uitgevoerd en waar zelfs de eerste zwangere Walcherse vrouwen al zouden zijn bevallen. Ook elders in de provincie zou het onrustig zijn en zijn mensen de straat op gegaan. Uit Zeeuws-Vlaanderen komen berichten dat overal Zeeuws Vlaamse vlaggen wapperen en dat ongeruste bewoners bij gedeputeerde Wiersma in zijn zeer goed geïsoleerde woning op adem willen komen. Een groep ontpolderaars die uit pure frustratie alvast met een bouwput voor de tweede kerncentrale wilde beginnen, schijnt zichzelf te hebben vastgereden in de losgeschoten Oostbuis van de Westerschelde of Vlaketunnel. Ze wisten niet precies welke ….

Ja, ….. hallo, Sacha, hoor je me nog? …. Ik krijg net een tweet binnen dat Den Haag een politietrainingsmissie naar de opstandige regio Goeree Overflakkee overweegt! Er zou al een Kamermeerderheid voor gevonden zijn, o, nee, toch weer niet, volgens deze tweet, o, misschien toch. Lastig zou kunnen worden dat de dienstdoende hoofdagent voor het Zuid-Westelijk Deltagebied alleen tijdens kantooruren op het hoofdkantoor in Tilburg bereikbaar is, maar…hallo Sacha…… ik hoor net dat er toch verkiezingen komen!

Op naar de stembus!…Sacha?……. hoor je me nog?”

Sip Beth, PR-medewerker Zeeuwse Bibliotheek.

Deze column werd op woensdag 23 februari 2011 voorgelezen bij het lijsttrekkersdebat dat georganiseerd werd door de Zeeuwse Bibliotheek, de Provinciale Zeeuwse Courant, Omroep Zeeland en Scoop.

Geplaatst in Geen categorie | 1 Reactie »

Expositie Bob Pingen: ARCAdia

14 februari 2011

“Ben weer van mening veranderd, nou vind ik die andere toch mooier!”, zei het meisje van een jaar of tien dat vrijdagmiddag door de tentoonstellingsruimte in de Zeeuwse Bibliotheek huppelde. Even daarvoor vond de opening plaats van de expositie ARCAdia, schilderijen/2010 van Bob Pingen, te zien t/m 9 april 2011.

Namens de Jan van Leeuwen Stichting verwelkomde Ton Brandenbarg de bezoekers. De Stichting, opgericht 12 april 1994, stelt zich ten doel de in de Zeeuwse Bibliotheek aanwezige tentoonstellingsruimte aan te bieden aan hedendaagse kunst van goede kwaliteit, die op de een of andere manier met Zeeland te maken heeft. Daarbij wordt gedacht aan werk van beeldende kunstenaars die in Zeeland wonen en werken, maar ook aan dat van beeldende kunstenaars die zich door Zeeland laten inspireren. Adviseurs van de Stichting zijn Henk Koch, Kees Wijker en Wim Hofman. Deze keer viel Bob Pingen de eer te beurt. Deze Vlissingse kunstenaar exposeert al vanaf 1979.

In een uitgebreid artikel in het Zeeuws Tijdschrift, 1994, ‘De verovering van het grote vlak. Het werk van Bob Pingen’ wordt onze Zeeuwse kunstenaar geïntroduceerd en binnen de internationale kunstwereld geplaatst.

In ARCAdia toont Bob Pingen nu een reeks van 15 kleine doeken als uitkomst van zijn voortdurende zoektocht naar het ultieme schilderij. Kleurlagen schuiven over elkaar en vormen samen een staalkaart van lichtschakeringen die intens en geraffineerd is samengesteld. Pure schilderkunst die zich overtuigend kan meten met wat zich in de natuur voordoet, aldus een berichtje in de PZC. In de kunstrecensie ‘Het hoofd vol met waarnemingen‘ van Nico Out in de PZC (20-01-2011) is te lezen hoe het licht een hoofdrol speelt in de werken van Pingen. ‘Hij werkt met dunne kleurlagen. De kracht van zijn composities is gelegen in het spel van die over elkaar liggende lagen, subtiel schemeren ze over elkaar… Pingen benadrukt de ruimtelijkheid van de composities door af en toe langs de rand van een vorm iets van schaduw aan te brengen én door geraffineerd gebruik te maken van kleurcontrasten…’

Te midden van de kleurrijke schilderijen mocht de Zeeuwse dichter André van der Veeke de tentoonstelling van inleidende woorden voorzien. André memoreerde de tijd, zo’n dertig jaar geleden, dat hij Bob Pingen leerde kennen. ‘Alles of Niets‘ was de naam van het kunstenaarsgroepje waarvan André zelf de enige scribent was. Vooral de kennismaking met de naam Bob Pingen maakte indruk : echt een fascinerende naam voor een schilder, een sfeer van blauw, wit en groen daar omheen. De kracht die van de naam uitgaat.

Binnen de groep rondom het literaire tijdschrift Ballustrada namen kunstenaars het voortouw. Gelijktijdig betrad de abstracte schilderkunst van Bob Pingen een mystiek veld, stond boven het bestaande.

Als reiziger naar alle richtingen bleef hij Bob Pingen min of meer van grote afstand volgen. In het werk van Bob waardeert hij de aangename kleurtonen, de goed te verdragen lichtheid of being there. Optimistische schilderkunst: oppervlak, diepte en lichtheid tegelijkertijd. De verwantschap van Van der Veeke, de man van papier, met de schilder Pingen is treffend terug te vinden in de omslag van de dichtbundel ‘Rotterdam vertrekt’. Niet dat Pingen deze omslag heeft gemaakt maar HIJ HAD HET KUNNEN ZIJN…

Wat waardeer ik in deze expositie? Met betrekking tot de schilderijen gaat mijn voorkeur uit naar de groene en blauwe kleurenvelden in ‘Locatie (onbekend)’. Vervolgens de zachte kleuren in ‘Verticaal Grijs/Grijs’. Ook de doeken met titels als ‘Boogie’ en ‘Borderline’. Vooral deze laatste kan tot nadenken stemmen. In de conceptuele kunst verwijst de zeggingskracht van de titel samen met het beeld naar de achterliggende idee, bij ‘Borderline’ zie ik blauw, zwart, gevaarlijk rood en schuivende vlakken die als het ware een grote dissonantie laten zien. De beleving van Boogie is volstrekt anders, ga er maar voor staan.

André van der Veeke heeft iets met landschappen en kleuren. Grappig te zien hoe de omslag van zijn recente poëziebundel ‘Blauw als ijs’ verrassend bordeauxrode kleurenvelden heeft. Uit deze bundel las hij het lange titelgedicht voor maar ook, met het oog op ‘Locatie (onbekend)’ het korte gedicht ‘Troostplek’, p. 37

Locatie (onbekend), 80×100 cm

TROOSTPLEK

Modderige wei

met bandensporen

Afwezigheid wordt

hardnekkig bewaakt

Overal knopen, lussen

rollen prikkeldraad

Desolate troostplek

keert zich af van

wat glanst of gloort

Mij rest alleen de absoluut irrelevante, maar toch interessante vraag: vind ik André van der Veeke een fascinerende naam voor een dichter. Jazeker, van der Veeke roept associaties op met de overkant, de grens over, Vlaanderen en Zeeuws, oude ambachten en het gewas vlas. Tijd om mij te gaan verdiepen in het ambacht en de woorden van deze dichter. Kleurtonen en woordenvelden zijn altijd prettig om waar te nemen. Dan horen jullie mij vast wel eens zeggen: “Ben weer van mening veranderd, eerst vond ik deze mooi maar nou vind ik die andere toch mooier.”

Nawoord over Arcadia:

André van der Veeke nam deel aan het project ‘Tekens in het land’, een initiatief van de tweejaarlijkse Kunstmanifestatie ‘De Muzen in Arcadia’, 2005.
Poëzie gecombineerd met tekeningen van Theo Jordans geven een doordringende en fantasievolle kijk op het zuidelijk landschap rond Aardenburg. Over kleuren gesproken, uit deze uitgave het volgende gedicht. Van en voor een kasteelheer die ergens in zijn Arcadia de vlasbloem weet of verlangt.

DE GLOED VAN VLAS

Niets is vluchtiger dan wit
dat verliest van blauw

De vloed van vlas
voordat de dag begint

Na zonsopgang ebt
het melkblauw al weg

Blijft als gloed
hangen in de lucht

Wordt opgeslagen
als verlangen.

Verticaal Grijs/Grijs, 60-40 cm

Anke Nijsse, medewerker Onderwijsbibliotheekdienst

*Dit blog is ook verschenen op het privéblog van Anke Nijsse; Zeeuws Knoopje.

Geplaatst in Geen categorie | Laat uw reactie achter »

De collectie grondwetten beschreven

31 januari 2011

Sinds 10 jaar zweeft er een geheimzinnige verzameling met grondwetten van her en der in het gebouw van de Zeeuwse Bibliotheek. Bij slechts weinigen echt bekend, bij velen vaag bekend en buiten de deur vrijwel onbekend. Een tijdlang was de collectie zelfs zoek. Dit was de concrete aanleiding voor mij om de zaak nu maar eens met voorrang aan te pakken. Het resultaat: de zaak is volledig ingewerkt en toegankelijk.

Bij het vertrek van mr. Gerrit van Dijk als vakreferent rechten 10 jaar geleden, hebben hij en PR functionaris Sip Beth een passend project gekozen. Het idee was om van zoveel mogelijk landen een gedrukte grondwet te verwerven. Zo mogelijk voorzien van een handtekening van het staatshoofd. Naar alle ambassades hebben zij toen een brief geschreven met het verzoek een dergelijke publicatie te mogen ontvangen. Toen de heer Van Dijk met pensioen ging, zijn de resultaten in de bibliotheek tentoongesteld. Sindsdien heeft het project stilgelegen.

Want wie zitten er tussen? Meteen valt de persoon van de literator Václav Havel op, destijds president van Tsjechië.

Havel

De handtekening van de voormalige Tsjechische president en schrijver Václav Havel.

Hij heeft zelfs een Tsjechisch en een Engels exemplaar afzonderlijk laten inbinden en persoonlijk ondertekend. Ook bijzonder zijn Hosni Mubarak, de inmiddels afgetreden president van Egypte, Aleksandr Loekasjenko, nog steeds de autocratische president van Wit-Rusland en Mohammad Khatami, destijds de president van de islamitische republiek Iran. Daarnaast prijken ook presidenten van landen als Ierland, Pakistan en Hongarije.

Taiwan

De handtekening van de president van de republiek China (Taiwan)

Niet ieder land is een zelfstandige republiek met een eigen president. Een vijftal kleine staten in het Caraïbisch gebied reageerde op ons verzoek met een handtekening van hun gouverneur. Het zijn autonome eilanden of landstreken die een band met de vroegere koloniale mogendheid Groot-Brittannië hebben.

De monarchieën hebben uiterst terughoudend gereageerd. Alleen vorst Hans Adam II van Liechtenstein is op het verzoek van de Zeeuwse Bibliotheek ingegaan. Alle overige koninkrijken lieten weten, dat het bij hen niet gebruikelijk is zoiets aan hun majesteiten voor te leggen. Ik kan dat ook wel begrijpen. Koninklijke hofhoudingen zijn nog altijd hoog verheven, maar ook zeer discrete instellingen. Zij zien het als hun taak om hun vorstelijke families te beschermen.

Verder bekleedt een koning of koningin de positie van erfelijk staatshoofd. De persoon en de functie zijn voor het leven aan elkaar verbonden. Bij een president daarentegen is het gedaan, wanneer hij afgetreden is. We hebben dus ook geen handtekening van koningin Beatrix, maar wel een unieke facsimile van een koninklijk besluit dat zij ondertekend heeft.

In Groot-Brittannië wilde iemand ons voor de gek houden, en zette een handtekening van koningin Elizabeth II op een kopie van de Magna Carta. Nep-Elizabeth

De vervalste handtekening van koningin Elizabeth

Via internet vond ik echter al gauw hoe de echte handtekening van Elizabeth eruit ziet:

liz

De echte handtekening van koningin Elizabeth

Tientallen landen hebben ons geen handtekening, maar wel een grondwet toegestuurd. Sommige zijn fraai uitgevoerd in een mooi bandje, andere zijn niet meer dan vlekkige brochures. In het ergste geval komen ze niet verder dan een afdruk van internet.

Het is geen leesvoer om gezellig bij de haard te gaan zitten. Toch was ik wel geboeid om te zien wat landen als Soedan of Turkije over de vrijheid van godsdienst te zeggen hebben. Als taalkundige vind ik vooral de originele uitgaven geweldig. Veel landen dachten kennelijk: “Laten we de Engelse versie maar sturen, die kunnen ze tenminste lezen.” Ik geniet juist van uitgaven in het Chinees, het Lets of het Amhaars.

Het zijn niet alleen de speciaal toegestuurde wetteksten zelf die het belang van deze collectie uitmaken. Een flink aantal landen heeft geen ambassade in Nederland, maar wel in Brussel, vanwege de Europese Gemeenschap. Daarom hebben de heren Van Dijk en Beth juist ook de enveloppen bewaard. Dikwijls dragen die fraaie stempels en bijzondere postzegels. Van veel consulaten en presidentiële paleizen kwamen minzame brieven op mooi papier, voorzien van nationale symbolen of visitekaartjes. Diverse staten zagen meteen ook een gelegenheid om hun land toeristisch te promoten, door het toesturen van informatief materiaal. Voorbeelden zijn: Andorra, Israël en Zweden.

Als conservator ben ik eraan gewend om diep in het verleden te duiken. Geregeld vind ik in oude boeken handgeschreven aantekeningen van bekende of onbekende persoonlijkheden, die al heel lang overleden zijn. Hun handen zijn tot stof vergaan, maar wat ze opgeschreven hebben is er nog steeds. In dit geval ligt de actualiteit van de hedendaagse wereld als het ware op mijn bureau. Op de bladzijde die hier voor mij open ligt, hebben die persoonlijkheden hun hand laten rusten om hun naam op te schrijven.

Enthousiast geraakt, zouden Sip en ik best voorstanders zijn van een vervolg op dit project. De ambassades die een belofte gedaan hebben maar die nog niet nagekomen zijn, kunnen we nog eens een keer beleefd benaderen. We hebben immers inmiddels een aardige referentielijst met getekende exemplaren. Wie weet, kan dit anderen aanmoedigen om alsnog een exemplaar naar Middelburg te sturen. We denken er nog even over na, maar zien het wel zitten.

Het was niet eens zo vreselijk veel werk om deze aparte collectie te beschrijven. Van ieder land dat gereageerd heeft, wordt de correspondentie, al dan niet met gesigneerde grondwet, in een map bewaard. De mappen gaan in dozen en die staan in de kluis.

Via de catalogus zijn ze terug te vinden. Tik bijvoorbeeld gesigneerd president of gesigneerd gouverneur in en u krijgt alle exemplaren die persoonlijk ondertekend zijn. Het trefwoord Grondwetten (en als er daar geen van is, Staatsrecht) levert een aardig beeld op van de landen waar we iets van hebben.

U kunt ze de komende tijd zelf bekijken:

van 8 februari t/m 2 april liggen de topstukken uitgestald in de Schatkamervitrine op de eerste verdieping.

Marinus Bierens, Conservator Bijzondere Collecties

Geplaatst in Collecties | 1 Reactie »

Tikkop: de tragiek van Afrika bezien door twee stramme padvinders

20 januari 2011

AdriaanvanDis “Elke natie heeft het recht om zelf fouten te maken. Ook Zuid-Afrika.”

Vanuit dit gezichtspunt opent Adriaan van Dis de literaire avond in een steenkoude Nieuwe Kerk te Middelburg op 14 januari 2011. Hij debatteert de eerste minuten met interviewster Lidewijde Paris over de organisatie van de Wereldkampioenschappen Voetbal van het voorgaande jaar. Het enorme budget en de verlaten stadions ten spijt: grootheidswaanzin hoort nou eenmaal bij globalisering volgens van Dis. Ook het Zuid-Afrikaanse volk verlangt brood en spelen. Of is wellicht brood òf spelen hier beter op zijn plaats? Van Dis zag persoonlijk liever glas in de ramen van scholen en betere schoolboeken.

Leidraad bij deze discussie wordt eigenlijk gevormd door twee boeken: Tikkop, zijn nieuwste roman over een verstikkend vissersdorp en het redden van een verslaafde jongen en Het beloofde land, een reis door de Karoo, een boek dat twintig jaar eerder verscheen. De morele verontwaardiging van toen blijkt te hebben plaatsgemaakt voor een wat berustender mening ten aanzien van onrechtvaardigheid bij de schrijver. Naar dat laatste wil hij slechts nog met verbazing kijken.

tikkop

Is Tikkop een soort afrekening met ons eeuwige Westerse paternalisme? Het lijkt er wel op. Tikkop blijkt een roman over verraad, maar ook over vriendschap en liefde voor een taal en een land. Het vertelt de geschiedenis van twee blanke mannen – de Nederlander Mulder (het alter ego van van Dis, ook bekend uit zijn boek De Wandelaar) en de Zuid-Afrikaan Donald – die als student betrokken raakten bij het internationale verzet tegen de Apartheid. Na veertig jaar halen ze de banden weer aan en verkennen hun gevoelens van weleer: er is een liefde gedeeld, er zijn vrienden verraden en idealen verloochend. De werkelijkheid van het nieuwe Zuid Afrika lijkt anders dan de droom van toen.

De in Parijs wonende Mulder vestigt zich een tijd in de Kaap, waar Donald zijn strijd voortzet in een vissersdorp waar de lokale bevolking zich aan alle kanten verraden voelt. Hun visrechten zijn verkwanseld door corrupte leiders, er is geen werk en hun kinderen vluchten in de tik – een goedkope drug die naast je geheugen ook je geweten aantast. De twee mannen ontfermen zich over een talentvolle verslaafde die zij een toekomst willen bieden. Ontluisterende taferelen en geknakt idealisme, uitstekende ingrediënten dus voor een slechte afloop.

Deze teloorgang van illusies, pessimisme is verpakt in laconieke, bijna vrolijke woorden, doordacht en aangrijpend opgetekend. Een terecht Amen vanaf de kansel. Het publiek in de Nieuwe Kerk maakt (wederom) kennis met de worsteling van een complex land, vormgegeven in een prachtig, lichtvoetig en pakkend verhaal. Met dank aan Van Dis’ immer elegante taalgebruik.

Janette Zuydweg, Vakreferent Kunst, Recht- en Literatuurwetenschappen

Bronnen:

Parool

Website Adriaan van Dis

Tags: Adriaan van Dis, Nieuwe Kerk, Tikkop, Zuid-Afrika
Geplaatst in Algemeen, Collecties | Laat uw reactie achter »