In de Zeeuwse Bibliotheek bevinden zich tientallen kleine collecties met documentatiemateriaal, die verzameld zijn door het voormalige Zeeuws Documentatiecentrum. Ze betreffen diverse aspecten van de Zeeuwse samenleving van vooral de 20e eeuw. Ze zijn zowel afkomstig van particulieren als van organisaties. Dit materiaal behoort tot de bijzondere collecties. Daaronder wordt alles verstaan wat niet gangbaar is in de gewone uitleenbibliotheek, en wat een meerwaarde vertegenwoordigt boven het algemene materiaal. Deze gespecialiseerde unieke verzamelingen worden in onze bibliotheek ‘documentaire collecties’ genoemd.
De collecties bestaan uit uiteenlopende materialen. U vindt er bijvoorbeeld manuscripten van later uitgegeven boeken, gedrukte brochures, aantekeningen, notities, artikelen uit tijdschriften, foto’s, stencils en verslagen van bijeenkomsten. Collecties over de Tweede Wereldoorlog bevatten ook strooibiljetten, persoonsbewijzen en illegaal drukwerk.
Boeken en sommige tijdschriften uit deze collecties zijn apart beschreven en op de catalogus van de bibliotheek te vinden. Bij de afzonderlijke exemplaren staat de herkomst van de collectie aangegeven. Het overgrote deel echter wordt in archiefdozen bewaard. De kwetsbare papieren documenten zijn daarbinnen weer in zuurvrij papier verpakt.
Sommige van deze collecties zijn klein: de documentatie van de melkhandel van P.J. Arendse uit Oost-Souburg kan in een enkele doos. Maar de informatie over het openhouden van de Oosterschelde, verzameld en zelf geproduceerd door de actiegroep Oosterschelde Open te Yerseke, is in maar liefst 54 dozen verpakt.
Niet alleen lopen de onderwerpen uiteen, maar is ook rekening gehouden met de spreiding over heel Zeeland, zonder teveel de nadruk op Walcheren te willen leggen. De collectie F.E.M van der Putt beschrijft de activiteiten van de Geheime Dienst Nederland in West Zeeuws-Vlaanderen. Ir. M.A. Geuze uit Tholen was voorzitter van de ZLM, en heeft documentatie over de landbouw nagelaten. J.B.V. Welten bestudeerde de ontstaansgeschiedenis van Noord-Beveland, en schonk zijn aantekeningen aan de Zeeuwse Bibliotheek.
Ruim de helft van deze collecties is in de loop van de jaren beschreven in tekstdocumenten. Sinds kort zijn deze gedigitaliseerd, en staan ze direct toegankelijk op de catalogus. Bent u bijvoorbeeld op zoek naar gegevens over de Zeeuwse Kunstenaarskring, dan vindt u zowel een beschrijving van de papieren inventaris, als van de documentatiemap zelf. Bij beide staat er een link naar de digitale versie onder de vermelding: “online beschikbaar (PDF)”. U ziet dan meteen wat u in de betreffende archiefdoos verwachten kan. Aan de informatiebalie van de eerste verdieping kunt u vervolgens een aanvraag indienen om de doos zelf in te zien in de daartoe bestemde raadpleegruimte.
Bij grotere collecties, zoals het archief van de Stichting G.H.G. van Brucken Fock Fonds, die uit meerdere archiefdozen bestaat, is in de beschrijving aangegeven welke nummers uit de inventarislijst met welke dozen corresponderen. Die nummers zijn dan ook weer terug te vinden bij de exemplaren die u in het lijstje ‘Plaats in de kast’ aantreft.
De afgelopen maanden heeft een aantal medewerkers zich intensief bezig gehouden met het toegankelijk maken van de documentaire collecties. De toegang tot raadpleging was te ingewikkeld, zowel voor het publiek als voor de medewerkers aan de balie. Het materiaal is nu redelijk vlot in te zien voor belangstellenden.
Gezien de geringe capaciteit om schenkingen te verwerken, is de bibliotheek erg terughoudend in het aannemen van nieuwe collecties. Bijna de helft van de aanwezige collecties is nog niet eens inhoudelijk ontsloten. Bijvoorbeeld van de collectie J. Stamperius, schoolopziener aan het begin van de 20 eeuw, staan alleen de drie archiefdozen op de catalogus, onder de vermelding ‘Bevat stukken’. Wanneer er nu nog collecties aangeboden worden, wordt er eerst naar het belang voor Zeeland en daarbuiten gekeken. Zo is de literaire nalatenschap van Hans Warren met blijdschap aangenomen.
Al met al hopen wij dat onderzoekers hun weg door de materialen weten te vinden. De biograaf van P.J. Meertens kan nu met gemak direct alle gewenste documenten opvragen. Wie onderzoek wil doen naar nog niet openbaar gemaakte informatie over Zeeland in de Tweede Wereldoorlog, kan eenvoudig via trefwoorden op collecties stuiten die hopelijk nog een verrassing zullen zijn.
Marinus Bierens, conservator bijzondere collecties
