Notice: Function _load_textdomain_just_in_time was called incorrectly. Translation loading for the breadcrumb-navxt domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /var/www/html/wp-includes/functions.php on line 6114 overheid « ZB Bibliotheek van Zeeland

Berichten met tag ‘overheid’

Toekomst en bibliotheekscenario’s

dinsdag, 2 februari 2016

Veel openbare bibliotheken worden uitgedaagd om zich opnieuw in de samenleving te positioneren. Een duurzame verankering is geen gemakkelijke opgave omwille van de snel veranderende sociale, politieke en technologische veranderingen. De vraag ‘waar moet het heen met de bibliotheek’ is dan ook logisch.

WCS_extreme_covers2.indd

In 2014 publiceerde de Koninklijke Bibliotheek vier mogelijke scenario’s voor de ontwikkeling van de bibliotheek in 2025. Met deze scenario’s wordt de rol van bibliotheek in de samenleving opnieuw gedefinieerd. In alle deze scenario’s spelen overheid en private en andere publieke partijen een rol.

Het eerste scenario is transformatie. In dit scenario financiert de overheid de bibliotheek weliswaar maar neemt de concurrentie van private partijen toe. In enkele Nederlandse gemeenten zoals Buren en Waterland wordt de bibliotheekvoorziening privaat geëxploiteerd, aangezien de lokale overheden deze dienstverlening hebben uitbesteed aan een commercieel bedrijf. Een niet gering probleem  in deze specifieke gevallen is  dat dergelijke bibliotheekvoorzieningen geen deel uitmaken van het  landelijk bibliotheekstelsel en er dus geen interbibliothecair leenverkeer met de rest van Nederland mogelijk is.

In het tweede  scenario -evolutie- blijft de overheid  subsidiëren en zijn er geen andere concurrenten. In dit scenario is geen sprake van een snelle ontwikkelingen of radicale wijzigingen. De vraag is of bibliotheken op deze wijze  voldoende snel kunnen anticiperen op maatschappelijke  ontwikkelingen. Het derde scenario is het integratie-scenario. De functies van de bibliotheek worden geïntegreerd met die van een andere organisatie. De nieuwe organisatie krijgt een multifunctioneel karakter. De ontwikkeling in Middelburg door de integratie van de eerdere Stichting Scoop en de Zeeuwse Bibliotheek  is hiervan een goed voorbeeld.

In het vierde scenario houdt de openbare bibliotheek op te bestaan. Dit is de zogenaamde sterfhuisconstructie, waarbij financiële ondersteuning van bibliotheken door de overheid wordt beëindigd. Meerdere functies van de bibliotheek komen te vervallen en andere partijen zorgen voor nieuwe (goede?) alternatieven. Daarnaast kunnen burgers hun informatie uit andere bronnen halen. De landelijke overheid werkt daar aan mee.

De Koninklijke Bibliotheek  introduceerde per 1 januari  j.l. het afzonderlijke digitale lidmaatschap speciaal bedoeld voor de steeds grotere groep lezers die geïnteresseerd is in het lezen van e-books. Het tarief van €42  is aan de relatief hoge kant en het praktische probleem blijft dat verschillende tarieven voor het lenen van fysieke en digitale boeken langs elkaar blijven bestaan. Er wordt door de branche echter gewerkt aan een harmonisatie. Het is even afwachten hoe dit zich ontwikkelt.

openingstijden bibliotheek

De vraag is interessant in hoeverre een bibliotheek die volledig steunt op private middelen succesvol kan zijn. In de 18e eeuw bestonden al winkelbibliotheken, gedreven door boekhandelaren die boeken gingen uitlenen als nevenactiviteit. Het doel was geld verdienen en het uitlenen zelf had verder geen ideële achtergrond. De Groningense boekverkoper E. Artel rekende in 1841 f 5,50 voor een lidmaatschap van een jaar. Precieze aantallen van winkelbibliotheken zijn niet bekend. Alleen al in Amsterdam bestonden kort na de oorlog nog ruim 100 winkelbibliotheken, maar deze verdwenen daarna snel.

In Engeland is de London Library  een voorbeeld van een goed functionerende, geoutilleerde bibliotheek zonder overheidssteun. Deze wetenschappelijke bibliotheek bestaat reeds sinds 1841 en beschikt intussen over een collectie van 1.000.000 titels. De leden kunnen tevens een ruime digitale collectie raadplegen.

london-library

De instandhouding van de London Library gaat gepaard met hoge kosten en de prijs van een individueel lidmaatschap bedraagt daarom 495 Pond per jaar (ca. € 655). Hoe het ook zij, blijkbaar is de tariefstelling geen belemmering voor het functioneren van de bibliotheek. Nieuwsgiering: je kunt een hier kijkje nemen in de London Library. De vraag is vervolgens: kan iets dergelijks ook in Nederland? Wellicht wil een durfkapitalist wel investeren…

Cees de Blaaij, vakreferent

Ordonnanties Provincie Zeeland ingewerkt

woensdag, 28 september 2011

De Zeeuwse Bibliotheek bezit een grote collectie van Zeeuwse ordonnanties, die in de kluis bewaard worden. Dit zijn overheidsuitgaven vanaf het einde van de 16e tot het begin van de 19e eeuw. Ze behelzen verordeningen (een synoniem van ordonnantie) waarbij de overheid, dikwijls naar aanleiding van concrete gebeurtenissen, wettelijke bepalingen uitvaardigde. Alle bestuurslagen hadden de bevoegdheid deze te publiceren: zowel de Staten Generaal, het provinciebestuur van Zeeland als afzonderlijke steden en dorpen.

Meestal verscheen een dergelijk voorschrift eerst als plakkaat. Dit waren gedrukte aanplakbiljetten die in overheidsgebouwen ter inzage hingen. De bevolking die het lezen machtig was, kon dan kennis nemen van hetgeen de overheid decreteerde. Dikwijls werden dergelijke ordonnanties in de loop van de tijd herzien, aangevuld en vervolgens weer herdrukt. Dan verschenen ze ook in de vorm van brochures. De teksten waren tamelijk kort, omdat ze aanvankelijk op één aanplakbiljet moesten passen. Om te zien zijn ze niet erg spannend: vooral een lap tekst, maar bovenaan werd een sierlijke afbeelding van het stads- of provinciewapen afgedrukt. Voor ons (en waarschijnlijk ook wel voor de mensen uit die tijd) zijn ze moeilijk te lezen, omdat de zinnen enorm lang zijn. Stadhuistaal, of in dit geval griffietaal, is kennelijk een euvel van alle eeuwen.

De Zeeuwse Bibliotheek bezit ongeveer achthonderd titels van ordonnanties die uitgevaardigd zijn door het provinciebestuur. Het werkelijke aantal is ruim twee maal zoveel, omdat er veel dubbele exemplaren zijn. Ongeveer de helft bestaat uit plano’s (plakkaten), die wij liggend in grote laden bewaren. De collectie is daarmee echter nog lang  niet compleet. Ook elders in het land worden op universiteitsbibliotheken Zeeuwse ordonnanties bewaard, waarvan menige titel niet op onze bibliotheek zelf aanwezig is.

IMG_7303
 Plakkaat uit 1691 in gotisch schrift

 

Het is interessant te zien hoe de naam van de provincie Zeeland in de loop van de tijd gewijzigd is. Vanaf de Tachtigjarige Oorlog tot ongeveer 1730 noemde zij zich ‘Land en grafelijkheid van Zeeland’ (in uiteenlopende spellingen). Daarna staan de decreten op naam van de ‘Staten van Zeeland’, en noemt men het land zelf een provincie. De term ‘gewest’ die men misschien verwachten zou, komt in officiële stukken niet voor. In 1795 begint de Franse tijd, en dan verandert het provinciebestuur onder druk van de politiek voortdurend van naam. Achtereenvolgens luidt die: Provisionele Repraesentanten van het Volk van Zeeland, Provinciale Raad van Zeeland, Vertegenwoordigers van het Volk van Zeeland, Intermediair Administratief Bestuur van het Voormalig Gewest Zeeland, Departementaal Bestuur van Schelde en Maas, Departementaal Bestuur van Zeeland, Land-drostambt van Zeeland en ten slotte Préfecture du Département des Bouches de l’Escaut; dit allemaal volgens wat men plotseling ‘politiek correct’ achtte. Sinds 1815 is Zeeland een provincie binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Vanaf dan spreken we niet meer van ordonnanties, maar van verordeningen. Die vallen buiten deze collectie.

De onderwerpen zeggen veel over datgene waar de overheid zich mee bezig hield. Het zal weinigen verbazen, dat de decreten op de eerste plaats, en wel voor bijna een kwart, over belastingen gaan. Ook hier is niets nieuws onder de zon! Een goede tweede vormen zaken als openbare orde, krijgsmacht en rechterlijke macht. Omdat Zeeland een soevereine staat was, hadden de Staten verregaande bevoegdheden, die tegenwoordig onder de landelijke regering vallen. Maar ook het functioneren van het provincieapparaat zelf was aan regels gebonden. De reglementen van het openbaar bestuur hadden een grote betekenis in de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

IMG_7306

 Brochure met het wapen van Zeeland

 

Veel ordonnanties zeggen iets over de maatschappelijke omstandigheden van die dagen. Dan komt de geschiedenis een stuk dichter bij ons zelf. Veeziekten moeten aan de orde van de dag geweest zijn, gezien de angst voor besmetting die uit veel bepalingen spreekt. Handel speelde een belangrijke rol: over zout, graanhandel, bierbrouwerijen en consumptiegoederen in het algemeen sprak de provincie zich dikwijls uit. De landbouw krijgt niet veel aandacht, maar jacht en visserij des te meer. Yerseke was toen al het centrum van de schelpdiervisserij. In tijden van oorlog werden de waterwegen streng gecontroleerd.

Ofschoon ordonnanties taaie lectuur zijn, kunnen ze voor de onderzoeker veel opmerkelijk historisch materiaal uit het dagelijks leven bevatten. Zo werden reizigers op het eiland Noord-Beveland er in 1734 voor gewaarschuwd, dat er op de boerderijen veel loslopende kwaadaardige honden gehouden werden. In 1803 adviseerde de landelijke overheid van de Bataafse Republiek smokkelaars in het onveilige Vlissingen om hun handel naar Brouwershaven te verplaatsen en hun nering daar in alle rust voort te zetten. In 1664 werd er in heel Zeeland jacht gemaakt op landlopers: dit plakkaat moest later dikwijls herdrukt worden. Af en toe roofde men op Walcheren zo dikwijls materialen die tot versteviging van de dijken dienden, dat die dijken door dreigden te breken. En ook van valsemunterij was de bevolking niet vies. Evenmin als van prostitutie, die omschreven werd als “de zware en gruwelijke zonde van ontuchtigheid, hoererij en overspel”.

IMG_7307

 Een van de oudste Zeeuwse ordonnanties uit 1583

 

Dit is het inhoudelijke belang van de collectie ordonnanties van de Provincie Zeeland. Ze zijn op onze catalogus nu volledig op Zeelandtrefwoord ontsloten. Ze staan allemaal beschreven op Picarta, zodat belangstellenden uit heel Nederland en via WorldCat uit heel de wereld ze terug kunnen vinden. De volgende stap is natuurlijk om er opnames van temaken, en ze ook digitaal inhoudelijk doorzoekbaar te maken. Maar daar liggen nog wel wat andere prioriteiten vóór, eer dat we zover zijn.

Hiermee zijn overigens nog niet al onze ordonnanties toegankelijk, want dit zijn alleen nog maar de uitgaven van het Zeeuwse provinciebestuur. De stad Middelburg heeft in de zelfde periode nog minstens evenveel decreten uitgevaardigd. En daarna komen de andere steden en dorpen. Er is dus voorlopig nog voldoende werk. Wanneer deze collectie eenmaal volledig toegankelijk is, krijgt u het te horen van uw conservator. Maar u moet toch nog een jaar of wat geduld hebben.

Marinus Bierens, Conservator bijzondere collecties