Notice: Function _load_textdomain_just_in_time was called incorrectly. Translation loading for the breadcrumb-navxt domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /var/www/html/wp-includes/functions.php on line 6114 boeken « ZB Bibliotheek van Zeeland

Berichten met tag ‘boeken’

Zeeuwse boeken in CTV Cultuur en de samenwerking met ZB

donderdag, 21 januari 2016

Al een aantal jaren, eigenlijk al sinds de financiële crisis die begon in 2008, zit het onderwerp kunst en cultuur in Nederland in het verdomhoekje. Rijk, provincies en gemeenten grepen in met grote bezuinigingen op culturele instellingen en activiteiten, van bibliotheken tot musea, van toneel- en dansgezelschappen tot theaters en orkesten. Subsidies werden teruggeschroefd of zelfs helemaal niet meer verstrekt. Sponsors deden en doen het zuiniger aan vanwege de economische malaise.

Begrijpen en spiegelen
Het belang van kunst en cultuur, de betrokkenheid daarbij en een actieve deelname eraan is duidelijk. Actieve kunstbeoefening die ondersteunt bij de individuele ontwikkeling van jong en oud, zoals dit met dans, muziek, toneel, beeldende kunst, film en literatuur aan de orde is. Het belang van kunsteducatie en kunstbeoefening voor de samenleving, voor de bijdragen die dit levert aan sociale samenhang, leefbaarheid in buurten en wijken, creatieve economie en vestigingsklimaat. Maar ook aan de mogelijkheid om een ingewikkelde samenleving als de onze te kunnen begrijpen en spiegelen.

CTV-cultuur-logo

Cultuurprogramma bij CTV Zeeland
Aandacht voor kunst en cultuur in de media is eveneens teruggelopen. Omdat er minder wordt georganiseerd, maar ook omdat deze aandacht bij veel media (gedeeltelijk) is wegbezuinigd. Des te verrassender is het dat de Zeeuwse omroep CTV Zeeland, die uitzendt vanuit de studio’s in het CineCity-complex in Vlissingen, in november begon met een wekelijks cultuurprogramma op de dinsdagavond.

Verbazend
Cultuur in Zeeland… als je de uitzendingen volgt ben je verbaasd over de hoeveelheid activiteiten en initiatieven die er toch nog in onze dunbevolkte provincie spelen. Op het gebied van beeldende kunst, toneel, muziek en film, maar ook op boekengebied. Zeeland is een provincie waar heel veel wordt geschreven en uitgegeven. En als er geen uitgever voor te vinden is, dan maar in eigen beheer. Fictie, poëzie en non-fictie. Toeristische uitgaven, maar ook heel veel goed gedocumenteerde Zeeuwse geschiedenis, geschreven door historici. Van VOC tot Wereldoorlog I en II, van literaire brieven en (jeugd)romans tot prachtige, landelijk gewaardeerde gedichtenbundels.

Intensieve samenwerking met ZB
Tussen CTV Zeeland en ZB is voor dit programma een inspirerende samenwerking ontstaan. De presentatie van CTV Cultuur is in handen van mijn ZB collega Ron Lubbersen. Hij neemt interviews af met theater- en filmmakers, kunstenaars, schrijvers en dichters. Bovendien praat hij de programmaonderdelen vaardig aan elkaar.

ctv cultuur

Filmpjes met boekbesprekingen

Zoals gezegd: wekelijks is er een interview met een Zeeuwse schrijver of dichter over zijn of haar nieuwste boek. Vooraf aan deze interviews wordt telkens een filmpje getoond, door ZB collega’s gemaakt en met een boekbespreking door ondergetekende. Erg leuk om voor te bereiden en op te nemen. Er is al een grote verscheidenheid aan thema’s en onderwerpen langsgekomen. Bijvoorbeeld John Brosens met zijn spannende jeugdboek Bloedbroeder 1618 en het winnende boek van de Zeeuwse Boekenprijs 2015 De man die haast had van Jan Vantoortelboom. Ook Beveland, hart van Zeeland!, met interessante bijdragen van zeventien bekende Bevelanders die hun mooiste of dierbaarste plekje delen, werd besproken. Inmiddels zijn er al tien uitzendingen geweest en er komen er nog veertien. In de planning zit in ieder geval Wim Hofman, die dit jaar 75 wordt, en het leuke boekje Mensen kijken van Wim Phaff.

bloedbroeder1618bevelandmandiehaasthad

Kijken op dinsdagavond!
Bekijk eens zo’n uitzending en word ook verrast door de grote hoeveelheid culturele activiteiten en uitingen die in Zeeland plaatsvinden. Vaak tegen de klippen op neergezet en ontwikkeld, zonder overheidssteun, net als de CTV-uitzending zelf. Maar wel gemaakt door bevlogen mensen met passie voor kunst en cultuur. Zonder hen zou onze samenleving een stuk saaier en eenduidiger zijn.

CTV Cultuur is elke dinsdagavond te zien vanaf 18.15 uur op het digitale kanaal 11. De uitzending wordt elk uur herhaald en is ook terug te bekijken op CTV Uitzending Gemist.

Anya Marinissen,

Bibliothecaris ZB

Zeeuwse Boekenprijs 2015

donderdag, 27 augustus 2015

De Zeeuwse Boekenprijs groeit, dit jaar zijn er met 86 inzendingen alweer 9 aanmeldingen meer dan de 77 uit 2014. Dat is veel, zeker als je weet dat het eerste jaar dat de prijs werd uitgereikt er ‘slechts’ 37 inzendingen waren. Ons dunbevolkte Zeeland zit blijkbaar vol met actieve en enthousiaste schrijvers en uitgevers. Bovendien wordt er ook buiten Zeeland veel over onze provincie geschreven in fictie en non-fictie, daar kunnen we trots op zijn. De prijs wordt ook in de landelijke pers steeds vaker vermeld en besproken.

ZBP 2015 logo 1 oranje rood HR jpg

In 2003 nam hoofdredacteur Paul van der Velde van het Zeeuws Tijdschrift, het initiatief tot het instellen van de Zeeuwse Boekenprijs, met als doel meer aandacht en waardering voor het Zeeuwse boek te genereren. Van der Velde, die tevens secretaris van de ZBP-jury is, stelt elk jaar een (inter)nationale deskundige jury samen. Vaste voorzitter van de jury is Commissaris van de Koning Han Polman.

Organisatie

Voor de organisatie van de prijs wordt nauw samengewerkt met de Zeeuwse Bibliotheek. De afgelopen jaren zette collega Machteld zich daar deskundig en enthousiast voor in, vanaf dit jaar mag ik deze mooie taak uitvoeren, en daar ben ik erg blij mee.

Om te beginnen mocht ik alle ingezonden boeken uitpakken. Aan uitgeverijen en auteurs wordt gevraagd om de boeken in zesvoud in te zenden. Dat is niet zomaar. De juryleden ontvangen elk een exemplaar om het boek goed te kunnen beoordelen en zij mogen dit boek ook houden. Terecht vind ik: 86 boeken doornemen en beoordelen is niet niks. De jury doet dit geheel vrijwillig en ontvangt daar verder geen vergoeding voor. Bovendien is één exemplaar van de zes bestemd voor de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek, zodat alle titels daar te raadplegen en te leen zijn.

Behalve dat ik vanaf 2015 de prijs en de prijsuitreiking samen met Paul van der Velde en andere betrokkenen mag organiseren, ben ik gevraagd om dit jaar namens de Zeeuwse Bibliotheek/Scoop in de jury plaats te nemen. Daarmee ben ik zeer vereerd natuurlijk en het maakt me bewust van mijn grote verantwoordelijkheid om elk boek zorgvuldig te beoordelen.

Verrassingspakketten

Tussen 15 juni en 15 juli kwamen er vrijwel dagelijks pakketten binnen. Het was elke keer weer een verrassing voor mij wat er in zou zitten en spannend om zo’n pakket open te maken. Sommige schrijvers of uitgeverijen deden er een begeleidend briefje bij, wat nog eens extra duidelijk maakte dat zo’n boek niet zomaar wordt aangemeld. Schrijvers hebben er veelal lang en intensief mee geleefd en aan gewerkt, onderzoek gedaan en zich uitputtend in hun onderwerp of thema verdiept. Kortom: zo’n boek is een soort kind dat soms moeizaam wordt losgelaten. Een extra reden voor de jury om haar taak zeer serieus te nemen.

Uit de boeken die voor de ZBP in aanmerking komen, kiest de jury, tijdens het zogenoemde beslissingsdiner in de Auberge Campveerse Toren (al jaren hoofdsponsor van de prijs) te Veere, ten slotte één boek dat naar haar oordeel het meest waardevol is. Dit boek wordt bekroond met de ZBP. De schrijver ontvangt 1000 euro.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Zeeuws Meisje

(foto: Mieke Meijer)

Alle genomineerden van de Zeeuwse Boekenprijs ontvangen bovendien een prachtige keramische tegel met Zeeuws meisje, maar alleen de tegel van de eerste prijswinnaar heeft gouden oorijzers en draagt een gouden boekje. Het ontwerp van de tegel is van beeldend kunstenaar/dichteres Eva Crebolder.

Vanaf 2013 deelt de jury ook een aantal zogenaamde ‘Accolades’ uit. Dit zijn extra waarderingen van de jury voor bijvoorbeeld het beste debuut, het beste jeugdboek en het mooist of origineelst uitgegeven boek. Elk  ingezonden boek komt hiervoor in aanmerking, ook al staat het niet op de short- of longlist. Persoonlijk vind ik dit een hele mooie uitbreiding van de prijs. Behalve de genomineerden en de uiteindelijke winnaar, zijn er immers nog meer titels die het verdienen om aandacht en waardering te krijgen.

Prijs van de Zeeuwse Boekhandels en PZC-Publieksprijs

Behalve de Zeeuwse Boekenprijs en de Accolades zijn er jaarlijks nog twee prijzen te verdelen: de Zeeuwse boekhandels kennen unaniem een oeuvreprijs toe. Winnaar kan zowel een Zeeuwse auteur, recensent of een uitgever zijn, maar ook bijvoorbeeld een journalist die veel over Zeeuwse boeken publiceert.

En natuurlijk is er de PZC-Publieksprijs. Bij deze laatste kan het publiek stemmen op het favoriete Zeeuwse boek, wat vaak leidt tot een spannende eindrace. Met ingang van maandag 5 oktober kan er via de website van de Provinciale Zeeuwse Courant voor de Publieksprijs worden gestemd. Alle aangemelde boeken komen in aanmerking. Er kan ook per post worden gestemd via een briefkaart naar het adres van de PZC o.v.v. PZC-Publieksprijs: Postbus 5046, 4380 KA Vlissingen. De stembus sluit op vrijdag 6 november om 12.00 uur.

Nog meer data

Op 5 september wordt de longlist (tien titels) van de aangemelde boeken bekend gemaakt. Je kunt de lijst vanaf deze datum bekijken op de website van de Zeeuwse Bibliotheek.

Op vrijdag 18 september wordt door Paul van der Velde de shortlist bekend gemaakt, tijdens het Festival Film by the Sea in de literaire salon van Wim Brands (van het VPRO-programma ‘Brands met Boeken’). De shortlist bestaat uit vijf titels.

De prijsuitreiking van de dertiende editie van de ZBP valt dit jaar op zaterdag 7 november en vindt plaats tijdens een diner in de Zeeuwse Bibliotheek. Alle 86 inzendingen zijn nu te zien op de website van het Zeeuws Tijdschrift. Ook de verdere samenstelling van de jury 2015 is daar te vinden.

Tentoonstelling Zeeland Paviljoen

ZBPtentoonstelling

In de maanden september en oktober zijn alle aangemelde boeken uitgebreid te bekijken in een tentoonstelling en een presentatie op een beeldscherm. Plaats: het Zeeland Paviljoen op de eerste verdieping van de Zeeuwse Bibliotheek.

Meer weten over de Zeeuwse Boekenprijs en over de winnaars tot nu toe? Lees dan het dossier over de ZBP op Zeeland Geboekt.

Spannende maanden

We gaan spannende maanden tegemoet, waar ik me erg op verheug. Zeeuwse boeken en hun schrijvers, ze verdienen het om al die extra aandacht te krijgen. Volg de ontwikkelingen van de ZBP 2015 via onze website en via het PZC-boekenblog Zeeland Geboekt.

Anya Marinissen, Zeeuwse Bibliotheek/SCOOP

 

 

Boeken die je niet wilt lezen (deel II)

donderdag, 27 november 2014

Belofte maakt schuld. Bij deze dus een nieuwe lijst met titels van boeken die je eigenlijk niet wilt lezen. Desondanks zijn ze misschien leuk om, als steek onder water, cadeau te doen. Deze keer zowel de vertrouwde categorieën poep en pies en pedofilie, alsook Tweede Wereldoorlog, poezen en katten, emancipatie (volgens mannen en vrouwen) en het meest gewilde boek dat niemand wil lezen – maar wel een legendarische omslag heeft.

Ditmaal ook enkele Nederlandse titels, want domheid van de auteur is niet voorbehouden aan de Engelstalige literatuur.

Tweede Wereldoorlog

Alleen over de Tweede Wereldoorlog zijn al bibliotheken vol geschreven. Geen wonder dus dat sommige onderwerpen zeer gespecialiseerd vakgebied worden. Hiervan twee voorbeeldjes. Ten eerste een boekje met bijdragen van diverse historische wetenschappers met de curieuze titel: How green were the Nazis? waarin de lezer leert dat de nazi’s al in de jaren dertig met bosaanplant en bescherming van de Teutoonse wouden bezig waren.

How green were the nazis

De vraag is alleen: zijn we ook geïnteresseerd in de rol van de nazi’s als natuurbeschermers? Het antwoord is ontkennend. We zijn wel geïnteresseerd in natuurbescherming an sich, maar niet specifiek door een politieke groepering in het verleden, en die desinteresse geldt ook de volgende titel.

Hitler neither vegetarian

Ik weet dat Adolf Hitler vegetariër was, maar betekent dat ook dat ik een boek wil lezen over Adolf Hitler als vegetariër? Het antwoord luidt ‘nee’. Als ik iets over vegetariërs wil weten duik ik wel in SISO 628.7 en niet in Duitsland 947.6 waar het boek Hitler: Neither vegetarian nor animal lover van Rynn Berry te classificeren valt. Saillant detail voor de kenners is hier wel dat op de omslag Neville Chamberlain – de sukkel van de 20ste eeuw- vrolijk met de führer aan een blaadje sla zien knabbelen, terwijl de politicus denkt een herenakkoord te sluiten met de minst betrouwbare politicus van diezelfde eeuw.

Mussert als ingenieur.jpg

Tot besluit nog een Nederlandstalig werkje met zekere antiquarische waarde over een niet zo belangwekkende ingenieur van Rijkswaterstaat die beroemd is geworden omwille van zijn politieke vrijetijdsbesteding. Hem roemen om zijn architectonische werkzaamheden is dan ook even vreemd als het bewonderen van Jeroen Krabbé om diens schilderkunst. Het wekt dan ook geen verbazing dat Mussert als ingenieur van de hand van J. Homan van der Heide verscheen in 1944 en geen herdrukken heeft gekend.

Medische wetenschap

Castration

Bètawetenschappen staan bekend om hun directheid en exacte formulering. Victor T. Cheney schreef een boek met een niet mis te verstane boodschap: Castration, the advantages and the disadvantages. Laat ik nu omwille van het onderwerp geïnteresseerd zijn in de voor- noch de nadelen. Met andere woorden: je kunt je potentiële kopers ook afschrikken nog voordat de omslag omgevouwen is.

Esoterie over katten

Does god speak through cats

Eigenlijk is deze kop nog te hoogdravend voor mensen die de volgende titel wel degelijk serieus ter hand nemen: zweefvlieger David Evans schreef Does God speak through cats? Nu dicht elke kattenliefhebber zijn eigen tijger de status van superpredator toe, maar ik heb uit de weinige woorden die mijn kat tot me sprak nooit meer kunnen beluisteren dan een ‘Zeg, ik heb honger, zou je de bak met brokken niet eens klaar zetten?’, om van verdere hoogdravende esoterische opmerkingen nog maar te zwijgen.

Toch is hier een markt voor, want ook Heather Busch en Burton Silver spelen in op het sentiment dat uw kat een superkat is, die misschien voor u wel de nieuwe Van Gogh kan worden. Het boek Why cats paint. A theory of feline aesthetics beschrijft met veel omhaal wat er gebeurt als je de poten van je kat insmeert met verf en hem vervolgens in een gesloten kamer tien minuten opjaagt over een stuk canvas doek.

why cats paint

Emancipatie (volgens vrouwen die mannennijd hebben)
Are woman human

Catherine A. MacKinnon schreef: Are woman human? And other international dialogues. Ook hier telt weer: de vraag stellen is hem beantwoorden. Het is dan alleen jammer dat je de omslag niet eens meer hoeft te openen om het boek gelezen te hebben.

How to succeed in business

Een boek van wetenschappelijk niveau dat ik beslist nog eens cadeau wil doen aan een al te zeer geëmancipeerde collega is van Karen Salmansohn die in How to succeed in business without a penis uitlegt hoe zakenvrouwen succesvol kunnen opereren in een mannenwereld (zonder een penis te bezitten). Nu ken ik een mannelijke collega die rolmodel voor deze schrijfster zou kunnen zijn, maar laat ik die er nu juist van verdenken enig gemis aan centimeters te moeten compenseren door zich te gedragen als de stier van de kudde. Of zou ik hiermee de crux van het boek hebben verklapt?

Arne en Carlos breien op hun paasbest

We kwamen de Noorse nichten Arne en Carlos al eerder tegen met hun internationale bestseller Kerstballen breien met Arne en Carlos (Utrecht: Tirion, 2011). Omdat dit boekje nog voordat het de grenzen in vertaalde vorm voorbijging, in elke Noorse dorpssuper van Kirkenes tot Christiansand te vinden was, besloten ze vlug een toepasselijk vervolgdeeltje te schrijven. Nu geen kerstballen, maar paaseieren: Arne en Carlos breien op hun paasbest. Als je zestienjarige tienerdochter met een van deze twee softe nepnichten thuis zou komen, zou je haar je hele fortuin meteen aanbieden als ze lesbisch zou worden. Brrrr… daarbij vergeleken is Marc-Marie Huijbregts, de sidekick van Matthijs van Nieuwkerk, nog een ideale schoonzoon. Het wachten is op vuurpijlen breien met Arne en Carlos.

Emancipatie (volgens mannen die vrouwennijd hebben)

Old tractors

Roger Welsch is gek op zijn tractor. De reden dat hij urenlang door het lege Amerikaanse landschap van Ohio rondhobbelt op zijn favoriete John Deere is wellicht dat hij het thuis helemaal niet zo gezellig vindt. Geen reden om niet een boek te schrijven over hoe vrouwen in elkaar zitten en wat je daarvan kunt leren van je tractor: Everything I know about women, I learned from my tractor.

everything about woman learnt from tractor

Je zou denken dat het boek niet meer pagina’s omvat dan de omslag, maar Welsch heeft hier toch echt 216 pagina’s voor nodig. Erger nog, zeven jaar eerder, in 1995, hield hij al een 160 pagina’s durende verhandeling over hoe je je tractor gelukkig kan maken en ondertussen voor je gezin kan zorgen: Old tractors. How to keep your tractors happy and your family running. Volgens mij houdt de beste man zowel zijn gezin als vrouw gelukkig door zoveel mogelijk tijd bij zijn John Deere door te brengen.

Pedofilie en incest
echte hockeyers douchen niet

Dat ook Nederlanders beter moeten nadenken over hun boektitel bewijst Echte hockeyers douchen niet van Ricci Scheldwacht. Wellicht was het boek al uitgekomen voordat Luigi C. werd ontmaskerd als de jeugdleider die bij de Haagse hockeyclub HGC webcams in de damesdouches monteerde. Toch lijkt het me reden genoeg voor de uitgever om de titel alsnog te veranderen. Het antwoord op de vraag waarom hockeyers niet douchen kan nu in ieder geval al gegeven worden door iedere potentiële koper van het boek.

Poep en pies
Pooh gets stuck

Soms lopen de zaken gesmeerd, maar iedereen heeft weleens een moeilijk moment in zijn leven dat de zaken niet lopen zoals ze moeten lopen tijdens een bezoek aan het toilet. Voor die momenten is er een speciaal boekje van de beer Winnie the Pooh op de markt gebracht, die je het in zeven kleuren dun door de broek laat gieren. Want zeg nu zelf: hoe kun je de titel Pooh gets stuck verzinnen en er dan net als illustrator Nancy Stevenson ook nog een fraaie illustratie bij plaatsen waarin Winnie the Pooh met veel moeite door zijn vriendjes uit een te nauw hol bevrijd moet worden, zonder hier een dubbele bodem in te zien?

Het meest begeerde boek dat je niet wilt lezen, maar wel wilt hebben.

Big book of lesbian horse stories

Dan de absolute topper in het genre, die, vanwege de jaren zestig omslag, elke bibliofiel toch wel in zijn kast zou willen hebben. Alica Surkis en Monica Nolan schreven in 2002 The big book of lesbian horse stories. Dat is nog niet alles, vooral de subtitel doet vermoeden dat we hier met heuse pornografische lectuur van doen hebben: When these Sapphic sisters saddle up, ecstasy is only a hoofbeat away! Alsof je de presentator van RTL7 een film van Porky’s hoort aankondigen en je niet mag lachen omdat je net iemand een hand geeft. En dat terwijl op het omslag nog alle kledingstukken aan zijn, maar de hormonen er wel vanaf springen. Je zou willen dat je nog veertien was.

Mede door die omslag (want niemand heeft de qua inhoud bouquetreeks rakende tekst natuurlijk gelezen) is dit boekje een ware internetbestseller geworden bij bedrijven als Amazon en Abebooks en zijn er vele herdrukken verschenen. De eerste editie van dit boek wordt inmiddels voor prijzen variërend van € 80,- tot € 225,- verkocht. Mijn tip voor bibliofielen? Leg neer die acht tientjes en zie de waarde van uw boek -dat u nooit heeft willen lezen- per jaar verdubbelen!

Johan Francke,

Informatiespecialist

 

Bibliotheek van de toekomst: quo vadis?

dinsdag, 4 februari 2014

Er waart een spookbeeld van de bibliotheek van de toekomst door de wereld van de liefhebbers van het gedrukte boek. De boekenverkoop en de uitleen bij bibliotheken zijn de laatste jaren sterk verminderd. Niet alleen bibliotheken verkeren in een moeilijke positie, de problemen bij boekhandelketen Polare heeft andermaal de aandacht gericht op de crisis van de hele boekenketen. Waar Polare failliet dreigt te gaan zijn vele boekhandels reeds verdwenen.

Uitgevers reorganiseren en bibliotheken sluiten. Er wordt in de media stevig geklaagd over ‘ontlezing’ en cultuurpessimisten wijzen op de kwalijke gevolgen in de vorm van toenemende oppervlakkigheid en het inspelen op onmiddellijke bevrediging van consumenten. Het apocalyptische beeld van de ‘laatste’ overblijvende lezer doemt op. Een scenario dat de beklemmende sfeer weerspiegelt van rolprenten als “The Omega Man” en “The Book of Eli”. Tot zover het minder goede nieuws.

De vraag is of we zo pessimistisch naar de toekomst moeten kijken aangaande het veronderstelde lot van openbare bibliotheken. De twee-eenheid boek en bibliotheek staat weliswaar onder druk, maar dit betekent niet dat de bibliotheek als vanzelf in een zwart gat verdwijnt. Evenmin dienen we tegelijkertijd digitalisering en Internet als het panacee voor alle problemen te beschouwen.

Er is een ander wenkend perspectief. Nieuwe bestaansmogelijkheden kunnen worden verkend en vervolgens worden geïntegreerd in de bestaande dienstverlening. Uit de praktijk is gebleken dat bibliotheken daadwerkelijk een nieuwe plek kunnen veroveren in de samenleving. Niet alleen als een plaats waar je nog steeds boeken kunt lenen, maar ook als ontmoetingsplaats voor debat en culturele activiteiten. Een plek waar studenten terecht kunnen om in stilte te studeren, en waar tegelijkertijd een zekere mate van ‘reuring’ aanwezig is op basis van publieksgerichte activiteiten.

We kunnen daarbij denken aan verschillende mogelijkheden zoals de inzet en ontwikkeling van een Fablab, een experimenteeromgeving, waar met digitale machines zoals 3D printers veel gerealiseerd kan worden op het gebied van kunst en techniek. Op fablab.nl vind je een overzicht van in Nederland bestaande Fablabs.

chattanooga public library

Chattanooga Public Library (4e verdieping)

Ook de Zeeuwse Bibliotheek ziet voor zichzelf een opdracht om ‘future proof’ te zijn in samenwerking met derden. Er zijn genoeg voorbeelden van bibliotheken die zichzelf succesvol, ondanks bezuinigingen, al dan niet in samenwerking, in een andere setting kunnen presenteren. In Chattanooga, Tennessee werd een hele verdieping van de lokale bibliotheek van 4.000 m2 omgetoverd tot een werkplaats. De bibliotheek was niet langer een ‘read only’ omgeving, maar werd multifunctioneel.

Het uitlenen van boeken blijft een kernactiviteit. Digitalisering speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling, maar we dienen bestaande gegevens genuanceerd te interpreteren. Het percentage Amerikanen dat e-books leest is volgens het Pew Research Center in de periode 2012-2013 weliswaar met vijf procent gestegen van 23% naar 28%. Een groot deel is en blijft echter verknocht aan het lezen van ‘gewone’ gedrukte boeken.

Een dergelijk beeld zien we ook terug in Nederland. Het blijft dus voorlopig noodzaak om oude en nieuwe media naast elkaar te handhaven. Tegelijkertijd moeten ook nieuwe initiatieven ontwikkeld worden om een centrale en zinvolle plaats in de lokale samenleving in te nemen en voortdurend te anticiperen op veranderingen in de maatschappij. Een bibliotheek kan ook kan functioneren als makelaar tussen vraag en aanbod van informatie. Daarbij horen uitgeefactiviteiten waarvoor diverse platforms kunnen worden ontwikkeld met behulp van de eigen collectie ter ondersteuning van het onderwijs en het benutten van leesbevordering.

Cees de Blaaij, vakreferent

Het verdwijnen van de verbeelding

donderdag, 14 november 2013

Zestigplussers in Nederland lezen driemaal zoveel boeken als jongeren tussen de tien en negentien jaar. Dat staat in een artikel in NRC Handelsblad van 21 september 2013 over de vrije val van de boekverkoop in Nederland.  Los van de blijkbaar significant afgenomen leesvaardigheid onder kinderen en jongeren, is er denk ik met het lezen van fictie nog iets anders aan de hand. Toen ik het las moest ik denken aan mijn eigen middelbare schooltijd. Dat is alweer een behoorlijke tijd geleden, maar ook toen al ging het met het lezen van literatuur de verkeerde kant op.

bibliotheekkast

Op de middelbare school zag de meerderheid van mijn klasgenoten de verplichte literatuurlijst van het vak Nederlands als een grote kwelling. Sommigen gaven na het examen zelfs trots toe dat ze zich door al hun boekverslagen en het mondeling heen hadden gebluft, zonder ook maar een van de boeken te hebben opengeslagen. Fictie heeft geen nut en een roman lezen pijnigt slechts je geest, dus waarom zou je de moeite doen?

Een invalshoek die ik later terug zag komen bij een van mijn kinderen. Grootgebracht door een moeder die ‘leesverslaafd’  is en voorlezen,  zelf lezen en genieten van verhalen tot speerpunt in de opvoeding heeft verklaard, is deze zoon kennelijk ongevoelig gebleken om deze fijne eigenschap over te nemen. Ik sleepte jarenlang stapels boeken uit onze welvoorziene Zeeuwse Bibliotheek mee naar huis. Ik las iedere avond -en vaker- voor, gaf boeken cadeau en nam elke gelegenheid te baat om op het belang van lezen te wijzen. Bij dat ene kind sloeg het minder aan. Hij luisterde heel graag naar het voorlezen, maar vond het leren lezen niet meteen een noodzakelijk te verwerven vaardigheid. En toen hij het tegen wil en dank toch onder de knie kreeg, leidde het niet tot de liefde voor het lezen van mooie verhalen die ik voor hem had gewenst en die zijn broers en zussen wel ontwikkelden.

Het boek was beter
Na afloop van iedere opzienbarende of ontroerende film gebaseerd op een boek, hoor ik altijd wel iemand verklaren dat het boek veel beter was. Het ziet er soms naar uit dat boekenliefhebbers zich alleen ophouden in bioscopen. Dat klinkt eigenlijk wel logisch: in zekere zin verschillen literatuur en film namelijk niet zo erg van elkaar, ze vertellen beiden een verhaal.

Mensen houden van verhalen omdat het onze menselijke manier van denken imiteert. Ik durf zelfs te zeggen dat het onze staat van ‘zijn’ nabootst: de wereld waarin we leven houdt ons gevangen in een rechtstreeks verloop van tijd en gebeurtenissen. Doordat ons ‘zijn’ is gebonden aan een bepaalde plaats in ruimte en tijd, ervaren we ons leven als een aaneenschakeling van ‘scenes’. We zijn een verhaal met een begin, een midden en een eind en bewegen ons langzaam maar zeker door alle hoofdstukken van ons leven.

Leven
Literatuur speelt zich af in het gebied van de menselijke natuur en de aard van de mens. In fictionele verhalen vind je de meest sprekende beschrijvingen van wat het inhoudt om te leven. Het verbeeldt de handelingen en gebeurtenissen uit het leven van de mens en de emoties en reacties die de mens hierop heeft. Dit kan een groot gevoel van herkenning teweeg brengen bij de lezer van een boek, en ons soms zelfs een universeel en tijdloos besef meegeven over wat het is om mens te zijn.

De meesten van ons zullen het herkennen dat je jezelf helemaal kunt verliezen in een boek. Voor even ben je helemaal een ander. Onderzoek heeft zelfs uitgewezen dat mensen door literatuur te lezen, meer empathie leren voelen voor anderen.
Dit effect zou zich natuurlijk ook voor kunnen doen in films of andere moderne media. Toch vermoed ik dat het idee van (meer) films in het onderwijs weinig, of toch beduidend minder aanhangers zal trekken.

Verbeelding
Men ziet literatuur over het algemeen toch als een meer intellectuele bezigheid dan film. Het lezen van een boek, en met name de spreekwoordelijke literatuur met de hoofdletter L,  vraagt een bepaalde inspanning van de lezer. Waar je bij een film rustig achterover kunt leunen en je eenvoudig laat meeslepen door de beelden, wordt de lezer geacht zich de scenes uit een boek zelf te verbeelden. Dit kost een zekere moeite en inzet die bij een film niet nodig is. Maar is dit dan ook automatisch de reden dat literatuur minder populair is dan film? Is de mens zo verwend op het gebied van amusement, dat niemand zich meer wil inspannen voor zijn plezier?

Ik geloof niet dat het mensen er om gaat dat ze geen moeite willen doen. In de literatuur gaat het erom dat je de handelingen en de manier waarop het verhaal in beeld wordt gebracht, in je hoofd tot leven roept. Je wordt geacht het hele boek voor jezelf te regisseren en elk woord te vertalen in een zelf bedacht beeld, waarbij je vrij bent het zo kleurrijk te beleven als je zelf wilt. Dit is een andere soort moeite dan die in bijvoorbeeld films. Ik denk dat het deze specifieke dynamische fantasie is die gepaard gaat met het lezen, waarvoor een toenemend aantal mensen zich niet meer kan of wil inspannen.

Het lijkt erop dat de digitale revolutie, met al zijn fantastische beelden en adembenemende ‘special-effects’, ons vermogen tot verbeelding heeft doen afnemen. We zijn verslingerd aan de bedwelmende effecten die de hedendaagse films en andere media op ons hebben en kunnen onszelf niet meer vermaken met alleen onze eigen ongeoefende fantasie.

prideandprejudice

Magie
Hoewel ik mezelf ook regelmatig trakteer op een goede film en niet wil overkomen als een ontevreden, ouderwetse bibliothecaris, zie ik hier toch genoeg aanleiding om me zorgen te maken. De echte kracht van literatuur zit hem in de magie en de bekoring die deze biedt en in het eigen avontuur van de lezer. Deze gaat een persoonlijke relatie aan met een boek, de woorden vergezellen hem of haar door een droom, die met geen enkele andere te vergelijken is. Mr. Darcy uit Pride and Prejudice had in de hoofden van de lezers miljoenen gedaantes, zonder ook maar enige overeenkomst met acteur Colin Firth. Narnia, het betoverde land achter de kleerkast, zag er in de verbeelding van de vele kinderen die dit prachtige verhaal lazen, evenzovele malen anders uit dan het door de filmmakers bedachte, eenduidige Narnia in de film.

narnia

Er zou iets op gevonden moeten worden om het lezen van literatuur te stimuleren op zo’n manier, dat mensen de schatten hervinden die in boeken verscholen liggen. Er schuilt een persoonlijke wereld in ieder boek, en mensen hebben recht op deze eigen unieke dromen, in plaats van de voorgekauwde beelden die de moderne entertainmentindustrie hen voortdurend biedt. Wie de oplossing weet mag het zeggen!

Anya Marinissen, Romanteam Zeeuwse Bibliotheek

De wereld door een Zeeuwse verrekijker

donderdag, 25 april 2013

Elke keer als ik een catalogus van een antiquariaat of veilinghuis binnen krijg, dan blader ik het meteen door op zoek naar een unieke oude Zeeuwse druk. Ook al is de collectie groot, er ontbreken toch boeken met een bijzonder Zeeuws onderwerp of boeken van Zeeuwse auteurs of gemaakt door Zeeuwse drukkers.

IMG_9849De Zeeusche verre-kyker, 1649. (Collectie Zeeuwse Bibliotheek, 1115 D 228)

Niet zo lang geleden had ik geluk. De titel valt meteen op: De Zeeusche verre-kyker. Het is een pamflet uit 1649. In die tijd heette dat een blauwboekje, libel of paskwil. Het is een klein gedrukt werkje over een actueel onderwerp. In dit geval in het jaar 1649. Het is een manier om een mening te verkondigen of een publiek debat te voeren en meestal gaat het over politiek of godsdienst. De drukwerken worden verspreid op plaatsen waar veel mensen samen komen, zoals markten of kermissen. Ze zijn niet duur, maar toch heeft niet iedereen geld om een exemplaar te kopen en ook niet iedereen kan lezen, dus worden de teksten vaak voorgelezen of zelfs gezongen. Om het publiek aan te spreken zijn de teksten soms satirisch of spottend geschreven. Het is tenslotte ook amusement.

De nieuwe aanwinst voor de collectie heeft een blauwe omslag en op het titelblad wordt geen drukker vermeld. In plaats daarvan is een kort rijmpje gedrukt: ‘Ghedruckt tot Vlissingen in ’t Groene Wout, Daermen soo veel vande Capers Hout’. Dat zet meteen de toon van het werkje, want dit is spottend bedoeld. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat het ook niet in Zeeland is gedrukt, maar in Den Haag.

IMG_9850-tkstVerrekykerHet titelblad van De Zeeusche verre-kyker uit 1649. (Collectie Zeeuwse Bibliotheek, 1115 D 228)

Het pamflet leest als een spannend verhaal. De West-Indische Compagnie (WIC) heeft een kolonie gesticht aan de kust van Brazilië om de handel te bevorderen en grote winsten te maken. De Compagnie heeft geld nodig. Vooral de Zeeuwse kamer van de WIC ziet de voordelen en de Zeeuwse kapers profiteren er als eersten van. Ook de Portugezen zijn in Brazilië aanwezig om dezelfde redenen en regelmatig breken er gevechten uit om het eigen gebied en de forten, die er gebouwd zijn, te behouden en te verdedigen. In 1646 zijn, op verzoek van de kamer Zeeland, duizenden soldaten naar het gebied gestuurd om de problemen op te lossen. De kolonie blijkt veel te veel geld en soldatenlevens te kosten. De schrijver van De Zeeusche verre-kyker heeft kritiek op de Zeeuwse opvattingen. Om dat te vertellen laat hij twee mannen, Brilleman en Borger, met elkaar praten over de chaos in Brazilië en de tegenvallende handel.

Het gesprek tussen Borger en Brilleman begint met een vreselijke droom:

Goeden dach Buir-man / hoe so vroegh uyt het Bed /

Omdat een swaeren droom mijn ’t slapen heeft belet/

En dat soo schrickelijck / ick sach ter neder vallen door den swaerde /

De braeve officieren en soldaten allen / Die van hier zijn ghevaeren /

met een soo goede wil /

Om te recouvereren / het Hollandsche Brasil.

Borger koopt van Brilleman, een marskramer, een kristallen bril of verrekijker, want hij wil nu wel eens echt zien hoe het er aan toegaat in Brazilië. Borger vertelt wat hij ziet en samen geven ze commentaar. De rijke heren van de WIC moeten het ontgelden. Ze beschuldigen hen van “brave pracktijcken om haer blauwe sacken te vullen”. Ze hebben medelijden met de arme soldaten die weinig verdienen en nauwelijks te eten hebben, alleen “wat meel om pap van te koken”, terwijl de hoge heren “glat en vet” zijn. En de Zeeuwen, die zo nodig nog meer soldaten naar het gebied willen sturen en nog meer geld in deze onderneming willen steken, zien het helemaal verkeerd.

Brilleman-1De brilleman op een centsprent, 19e eeuw. (Collectie Zeeuwse Bibliotheek, pla 416 A 28)

Borger kan met zijn verrekijker zelfs terugkijken in de tijd. In 1647 ziet hij in de Republiek een vloot klaar liggen met de “frayste” officieren en soldaten aan boord. Het is een lust om te zien. Iedereen denkt dat Portugal verslagen zal worden. “Hier is de huyt al verkogt, eer de Beer gevangen was”. Daarna volgt hij verschillende veldslagen. Met blazende trompetten, slaande trommels en vliegende vaandels gaan de soldaten “de Duyvel bannen”. Borger en Brilleman hebben er geen vertrouwen in. Veel gevechten worden inderdaad verloren en soldaten sneuvelen. “Dode soldaten hoef je niet te betalen”, zeggen de hoge heren. Er volgen nog meer debacles en het duurt te lang voordat er weer nieuwe troepen gearriveerd zijn. De bezittingen in Brazilië zijn niet meer te verdedigen.

Borger en Brilleman kijken naar de jaren 1648 en 1649. Misschien helpt het om samen te spannen met Spanje? Borger stelt voor alles te verkopen: het wordt echt niets meer. Geen mens wil nog naar Brazilië. Hij pleit voor het vreedzaam optrekken met de Portugezen. De Republiek en Portugal hebben elkaar nodig. Het is duidelijk, Borger verkondigt het standpunt van de Amsterdamse kooplieden. In tegenstelling tot de Zeeuwen zien zij, net als Borger, niets in het avontuur in Brazilië.

Met de wereld die Borger en Brilleman zien door de Zeeuwse verrekijker hopen zij de publieke opinie te beïnvloeden. Zou dat gelukt zijn? Het effect van De Zeeusche verre-kyker is moeilijk in te schatten. De afloop kennen we, want in 1654 worden de Nederlanders door de Portugezen verslagen. De kolonie overzee is verloren gegaan.

Liesbeth van der Geest, conservator bijzondere collecties

 

Verder lezen:

– Clazina Dingemanse en Marijke Meijer Drees, ‘‘Praatjes’ over de WIC en Brazilië: literaire aspecten van gesprekspamfletten uit 1649’, in : De zeventiende eeuw, jaargang 21, nr. 1 (2005) p. 112-127.

– Doeke Roos, Zeeuwen en de Westindische Compagnie, Hulst 1992.

 

 

Het uitlenen van e-books: stand van zaken

woensdag, 13 maart 2013

Het aanschaffen c.q. kopen van e-books via internet is geen probleem meer. De meeste mensen beschikken intussen over mobiele apparatuur zoals e-readers, tablets en smartphones. Apparatuur en infrastructuur zijn alom aanwezig om voldoende marktvolume voor de omzet van e-books te genereren.

De markt doet zijn werking maar tegelijkertijd rijst de vraag wanneer en op welke wijze e-books op grote schaal beschikbaar komen voor uitleen bij de openbare bibliotheken. In december 2012 is de campagne Lees meer van start gegaan om bibliotheekminnend Nederland op grotere schaal kennis te laten maken met e-books maar het gaat vooralsnog om de beschikbaarstelling van een beperkt aantal titels.

De plannen door de Vereniging Openbare Bibliotheken en Bibliotheek.nl zijn er om in de nabije toekomst de mogelijkheden voor de beschikbaarstelling van e-books te vergroten, maar de kwestie is hoe daar verder invulling aan wordt gegeven en welke mogelijkheden er voor uitlening aanwezig zijn. Een obstakel is de situatie dat de juridische spelregels voor het gebruik van het gedrukte boek en het digitale boek volkomen anders zijn. De huidige wetgeving biedt geen mogelijkheid voor het online uitlenen van e-books op landelijk niveau zoals het uitlenen van fysieke boek wel wettelijk geregeld is. Dit wordt duidelijk uit het onlangs verschenen rapport Online uitlenen van e-books door bibliotheken.

Is dit nu een streep door de rekening van de plannen voor het uitlenen van e-books door openbare bibliotheken? In geen geval. Als we kijken wat er in andere landen gebeurt, zien we dat er tal van experimenten zijn met het online uitlenen. Het uitlenen gaat op basis van contractuele overeenkomsten met uitgevers en distributeurs. In feite doet ook hier de markt zijn werking. In Nederland is de Koninklijke Bibliotheek intussen zelf begonnen met het beschikbaar stellen van 200.000 Engelstalige wetenschappelijke e-books via het platform Ebook Library en kunnen een week lang worden gebruikt.

Helaas is het aanbod van Nederlandse titels nog gering en maakt duidelijk dat we een achterstand hebben ten opzichte van andere landen. Internationaal gezien staat de Nederlandse markt voor e-books nog maar aan het begin van een nieuwe ontwikkeling. Eind 2010 was 1,2 % (ruim 4800) van alle titels beschikbaar als e-book. Eind 2011 is het aanbod al gestegen tot 12.000 titels. In vergelijking met de Verenigde Staten loopt Nederland drie jaar achter. Van alle landen zijn de Verenigde Staten, Engeland en Duitsland het meest actief met e-books. E-books worden in de Verenigde Staten in 82% van de openbare bibliotheken aangeboden. Een gemiddelde bibliotheek heeft 4.350 titels beschikbaar voor digitale uitleen. Naast e-books worden ook luisterboeken via de dezelfde uitleenmogelijkheid aangeboden. De beschikbaarstelling verloopt via overeenkomsten tussen uitgevers en bibliotheken die na verloop van tijd weer aangepast worden.

E-books zijn weliswaar onderdeel van nieuwe media maar de uitleenvoorwaarden zijn geschoeid op de oude principes van het gedrukte boek. Daar waar digitale mogelijkheden voorzien om een titel tegelijkertijd aan meerdere gebruikers beschikbaar te stellen, is één gelijktijdige lener per e-book nog vaak de standaardvoorwaarde.

Een ander nadeel ten opzichte van het papieren boek is dat de aanschaf van een e-book voor een bibliotheek meestal duurder is. Het prijsverschil loopt van 20% tot 100%. Behalve de prijs van het boek brengt de distributeur vaak extra kosten in rekening voor het gebruik van het uitleensysteem.

Of gebruikers tevreden zijn met een e-book uitleensysteem is niet eenduidig vast te stellen. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat Amerikaanse bibliotheekleden niet tevreden zijn over het uitleenproces in vergelijking met de manier waarop e-books worden gekocht bij Amazon of Apple. De problemen die gebruikers ondervinden hebben betrekking op een lange wachttijd, te korte leenduur en technische beperkingen van het uitleensysteem.

Een andere relevante vraag voor uitgevers is of het uitlenen van e-books zorgt voor marktverstoring en nadelig is voor uitgevers gezien de potentiele inkomstenderving. Er kan sprake zijn van een kannibalisatie-effect. Dit gegeven maakt het onderhandelen tussen bibliotheken en uitgevers structureel problematisch. De conclusie uit het hierboven genoemde rapport luidt: “De ambities in de bibliotheekwereld om een aantrekkelijk aanbod te doen en het voornemen om de inkoop van e-books te laten financieren door de overheid doen vermoeden dat marktverstoring aanzienlijk kan zijn”. Deze constatering maakt duidelijk dat een eenvoudige oplossing voor het uitlenen van e-books er voorlopig niet komt. Anders gesteld: de uitleen van papieren boek is voorlopig niet aan het einde van de levenscyclus.

Cees de Blaaij, vakreferent sociale wetenschappen, filosofie, economie en geschiedenis

Naschrift redactie:
Vanaf 1 januari 2015 is het lenen van E-readers bij de Zeeuwse Bibliotheek niet meer mogelijk. Wij stoppen hiermee vanwege het teruggelopen aantal uitleningen van deze apparaten.

Leeskringen en de Zeeuwse Bibliotheek

donderdag, 3 mei 2012

Veilige wereld

Lezen smaakt altijd naar méér, of je nu slechts een enkele keer de tijd vindt om een roman te lezen en vooral in de vakantie een stapel boeken wegwerkt, of juist een echte leesverslaafde bent. Deze tijd, boordevol informatie en snel veranderende digitale ontwikkelingen, doet ons misschien terugverlangen naar een besloten, veilige wereld. Een wereld waarin je in je favoriete stoel kunt wegdromen bij een mooi verhaal, met goedgekozen woorden en mooie zinnen die je zintuigen en fantasie prikkelen. Niets om aan te denken, behalve aan de wereld van het boek…

Glas wijn

Wat is er leuker dan met anderen deze leesdromen en ervaringen te delen en vervolgens te bespreken? Waarom vond je dit boek zo mooi, interessant en spannend? Of, dat kan tenslotte ook, niet om door te komen?
Steeds meer enthousiaste lezers richten een leeskring op. Nederland telt er inmiddels duizenden en het worden er steeds meer. Met een zekere regelmaat komt men bij elkaar en praat over de verschillende leeservaringen, de thematiek van het boek, de auteur, zijn schrijfstijl, enzovoorts.

Dit alles vaak gelardeerd met een kopje koffie of een goed glas wijn, want de entourage en de gezelligheid zijn ook van belang.

Leesgenot

Een leeskring kan een vriendenclubje zijn dat een boekbespreking gebruikt als aanleiding om bij elkaar te komen, maar ook een speciaal gevormde groep fanatieke literatuurliefhebbers, die een boek tot op de komma analyseert.

De ene leeskring leest graag ‘echte’ Nederlandse literatuur, de andere richt zich meer op non-fictie of bijvoorbeeld op Engelse romans.

Het doel is echter bij elke groep gelijk, het leesgenot vergroten door er over te praten en leeservaringen uit te wisselen. Het gelezen boek krijgt zo nog meer een eigen plek in het persoonlijke referentiekader van jou als leeskringlid. Je weet nog beter waarom een boek mooi wordt gevonden of interessant, waarom het maatschappelijk relevant is of past in een bepaalde ontwikkeling of tijd. Behandelt het boek een thema dat ‘van alle tijden’ is of juist niet? Kun je je identificeren met de hoofdpersonen in het verhaal of helemaal niet? Wat maakte dat je zo geraakt was door dit verhaal?

Verbinding

Juist deze verschillen in beleving van een boek, maken de leeskringbijeenkomsten zo leuk. Mensen zijn immers ook allemaal verschillend. Maar door het lezen van hetzelfde boek, ontstaat een gevoel van verbinding. En dat zou het succes van het groeiende aantal leeskringen goed kunnen verklaren.

Een leesclub starten en de bibliotheekcollectie   

Natuurlijk is er in de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek heel veel te vinden over het starten en organiseren van een leesclub. Het gaat om de praktische zaken: hoe begin je een leeskring of leesclub? Hoeveel deelnemers zijn er minimaal nodig? Hoe leid je een discussie en hoe lever je daar een bijdrage aan? Is er een gespreksleider? Hoe kom je tot een boekkeuze? Welke afspraken zijn nodig?

Ook is het van belang om goed te weten hoe je dieper in een verhaal kunt duiken. Welke vragen kun je stellen bij het bespreken van een boek? Hoe kun je thema’s herkennen, hoe speelt een schrijver met vertelperspectieven en de tijd? Welke compositie heeft het verhaal? Hoe geven stijl en stijlfiguren, taalgebruik, woordgebruik en zinsbouw de vorm en inhoud van een roman meer kleur en reliëf? Vraag eens naar de boeken over dit onderwerp aan de inlichtingenmedewerker van de bibliotheek.

Achtergrondinformatie

Op Internet staan heel veel websites van leeskringen, die zichzelf presenteren en enthousiast over hun ervaringen vertellen. Landelijke dagbladen hebben vaak een boekenweblog op hun website, bijvoorbeeld die van de NRC. Er zijn speciale interactieve websites met achtergrondinformatie en leestips. Ook kunnen lezers er met elkaar in discussie gaan over bepaalde boeken of leesthema’s. Een erg leuke site op dit gebied is boekencommunity deBoekensalon.

Ondersteuning
Bibliotheken organiseren activiteiten en ondersteunende diensten voor leeskringleden. Er zijn speciale databanken ontwikkeld met heel veel achtergrondinformatie over de boeken, zoals de Literom (recensies) en de Uittrekselbank, waar ook auteursportretten en discussietips in te vinden zijn. Deze waardevolle informatie kun je overal in de Nederlandse Openbare Bibliotheken raadplegen, dus ook in onze eigen Zeeuwse Bibliotheek.

Ook te raadplegen in de Zeeuwse Bibliotheek is het tijdschrift voor leeskringen Boek-delen. Boordevol achtergrondinformatie, discussietips en recensies. Te vinden op de romanafdeling op de begane grond.

Dienstverlening voor leeskringen Zeeuwse Bibliotheek

De Zeeuwse Bibliotheek kent een speciale dienstverlening voor leeskringen. Leeskringen, die een abonnement bij de Zeeuwse Bibliotheek nemen, kunnen meerdere exemplaren van een titel lenen. Erg handig, want niet ieder leeskringlid wil of kan de te lezen titels zelf aanschaffen. Op aanvraag  is zelfs de bijbehorende achtergrondinformatie te leveren.

De Zeeuwse Bibliotheek zorgt elke twee jaar voor een keuzelijst met nieuwe, inspirerende titels en auteurs waaruit kan worden gekozen. De gids geeft heel veel tips om leeslijsten te variëren en zo de groep nog beter te laten draaien. Er is dit jaar voor het eerst ook aan ‘klassieke’ titels gedacht en aan Zeeuwse romans. De regel is dat er in ieder geval tien exemplaren van dezelfde titel kunnen worden geleend.

Alle service die de Zeeuwse Bibliotheek aan leeskringen biedt, van uitleenregels tot tips en achtergrondinformatie, kun je vinden op de website. En voor degene die ook na het lezen van dit blog het liefst in zijn of haar eentje blijft lezen: ook voor jou biedt de Zeeuwse Bibliotheek voldoende aanknopingspunten voor nog meer leesplezier!

Anya Marinissen,

Romanteam Zeeuwse Bibliotheek en webredacteur Literatuur in Zeeland

 

 

 

 

Ghedruckt ende te becoomen in Zeelandt

donderdag, 24 november 2011

Zeeuws drukwerk 15de-18de eeuw

De allerlaatste tentoonstelling in de huidige expositieruimte van de Zeeuwse Bibliotheek geeft een overzicht van vier eeuwen boekproductie in de belangrijkste drukkersplaatsen van onze provincie: Middelburg, Vlissingen, Veere, Zierikzee en Goes.

Waarom het onderwerp boekproductie als afsluitend hoofdstuk? Nederland is van oudsher een boekenland. Buitenlanders die in de 17de en 18de eeuw de republiek bezochten, verbaasden zich over het grote aantal boekhandels in de Nederlandse steden en over het aanbod en de kwaliteit van de boeken die daar te koop waren. In Nederland gedrukte boeken vonden hun weg door heel Europa. Zeker als we de beperkte omvang van land en inwonertal in aanmerking nemen, was de boekproductie enorm. Gerekend naar hoofd van de bevolking was er in deze hele periode geen land ter wereld waar meer boeken gemaakt werden dan in de Lage Landen. Nederland was de boekhandel van de wereld.

Voor die bijzondere positie zijn verschillende redenen aan te wijzen. De Republiek kende al vroeg een stedelijke samenleving. Voor het goed functioneren daarvan was een hoge organisatiegraad noodzakelijk en dat vereiste weer een geletterde bevolking.

Uit onderzoek blijkt dat zeker de helft van de mensen kon lezen en schrijven en dat was meer dan in de ons omringende landen. Uit boedelbeschrijvingen blijkt dat ook mensen uit de lagere standen vaak een paar boekjes in huis hadden. De titels daarvan worden meestal niet vermeld, maar waarschijnlijk waren het vooral gebruiksuitgaven zoals almanakken en psalm- en gebedenboekjes, en verder godsdienstige traktaten, liedboeken en goedkope edities van populaire auteurs als Jacob Cats.

Pamfletten over actuele gebeurtenissen en politieke en religieuze twisten vonden ook gretig aftrek, net als sensationele reisverhalen. Natuurlijk waren de meeste huishoudens voorzien van een bijbel. De hogere burgerij beschikte vaak over een welvoorziene boekenkast met literaire, geschiedkundige en theologische werken en natuurlijk vakliteratuur voor de uitoefening van het eigen beroep.

Er was dus een relatief grote afzet van boeken op de lokale markt. Daar kwam bij dat ook het vervoer goed geregeld was. Vooral via de waterwegen was er druk verkeer tussen de steden. Dat was van belang voor de snelle distributie van boeken, maar ook voor de productie. Een Amsterdamse boekhandelaar/uitgever die een boek wilde publiceren, kon het drukken desgewenst gemakkelijk uitbesteden aan een drukker in Leiden, Alkmaar of Harderwijk. En dat gebeurde ook wel tussen Middelburg en Amsterdam of tussen Middelburg en Antwerpen. De Nederlandse handelsgeest in het internationale verkeer is spreekwoordelijk en gold evenzeer voor boeken als voor andere producten.

Daarnaast speelden de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van drukpers een belangrijke rol. Dat waren relatieve vrijheden, want ook hier werden soms boeken verboden en afwijkende meningen verketterd en moesten sommige boeken onder een fictief adres worden uitgegeven. Zo kennen we in Middelburg een boekhandelaar onder de naam Jan Effendewegh en een Middelburgse boekhandelaar Jacob de Goede die zijn adres had In ’t Liefde-kasteel. Zo zijn er meer. Maar waar bijvoorbeeld in Frankrijk al vanaf 1537 een wettelijk depot bestond, wat betekende dat de overheid van elke uitgave een exemplaar ontving en daarmee ook censuur kon uitoefenen, heeft Nederland zo’n regeling nooit gekend. Vergeleken met het buitenland was er dus heel veel mogelijk. Om die reden vestigden tal van Zuid-Nederlandse drukkers en boekverkopers zich na de val van Antwerpen in 1585 in Hollandse en Zeeuwse steden.

oudsteboek_C55D362B428690BBC125794F002A1AA1_3Precies een eeuw later vluchtten duizenden Franse Hugenoten naar de Republiek na de herroeping van het Edict van Nantes. Dat betekende het begin van de Franse boekhandel in ons land, die in de 18de eeuw een geweldige omvang zou aannemen. Maar belangrijker nog waren geleerden als Descartes en Voltaire die naar het tolerante Nederland kwamen om hun controversiële boeken uit te geven.

Ten slotte was de kwaliteit van de Nederlandse boekproductie een factor van betekenis. Een flink deel van de boeken was voor de internationale markt bestemd. Dat betrof vooral de wetenschappelijke uitgaven, waarvoor de betrouwbaarheid van de tekst en de leesbaarheid van de uitvoering van groot belang waren. Niet alleen de auteurs en vele generaties uitgevers, drukkers en correctoren, maar ook letterontwerpers, vormgevers, illustratoren, plaatsnijders en binders droegen daaraan bij. De glans van de Gouden Eeuw vertoonde zich evenzeer op deze terreinen als in de literatuur en beeldende kunsten.

Zeeuwse boekproductie

Om de boekproductie in Zeeland te achterhalen, is veelvuldig gebruik gemaakt van de STCN, de Short Title Catalogue van Nederland, een databank met  ruim 200.000 titels en meer dan 500.000 exemplaren  van in Nederland gedrukte boeken (ongeacht de taal) en buiten Nederland gedrukte Nederlandstalige boeken (Belgische uitgezonderd).  Deze speurtocht leverde een panoramisch overzicht op van honderden jaren boekproductie, afkomstig uit de rijke collectie Oud Bezit van de Zeeuwse Bibliotheek en het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen.  Op één uitzondering na: de enige in Zeeland gedrukte incunabel die zich in het buitenland bevindt: Der sielen troest, gedrukt door Pieter Werrecoren in 1478. Een unieke kans om dit exemplaar voor het eerst en wellicht ook voor het laatste te bekijken.

220px-Wenceslas_Hollar_-_Adrienne_van_Venne_(State_1)Adriaan van de Venne

Naast drukkerij Richard Schilders uit de 16e eeuw, is met name het drukwerk uit de 17de en 18de eeuw goed vertegenwoordigd in zowel de collectie van de Zeeuwse Bibliotheek als de tentoonstelling. De boekdrukkersbranche bloeide in deze tijd vooral in Middelburg met als visitekaartje de drukkerij van kunstenaar, graveur en illustrator Adriaan van de Venne, destijds een ontmoetingsplaats van kunstkenners en dichters. Ook de Middelburgse boekbindcultuur ontbreekt niet in de expositie en er kunnen boekbanden en miniatuurboekjes worden bewonderd.

Ghedruckt ende te becoomen in Zeelandt werd samengesteld door Ronald Rijkse en Paul Aarssen. U kunt nog genieten van vier eeuwen oud Zeeuws drukwerk tot en met 31 december 2011.

Luister hier naar een interview met Ronald Rijkse bij Omroep Zeeland

Janette Zuydweg, vakreferent Kunst, Literatuur en Recht

(bron: toespraak en documentatie Ronald Rijkse, 4 november 2011)